-girişin elementləri (tamburların, tambur-şlüzlərin, tambur-önünün divarları,
pilləkənləri və pandusları), onların üzərindəki örtükləri qoruyucu tərtibatlı giriş
yerləri başlıq hissələr;
-qəza çıxış yollarının element-lağımlarının və mühafizə edilən başlıq hissənin,
qoruyucu tərtibatlı çıxış yerinin (qapılar, qapaqlar, birtipli bölmələr) divarları, üst
ötrükləri və bünövrələri.
Sığınacaq kimi uyğunlaşdırılan binaların konstruksiyaları kifayət qədər möhkəm
və davamlı olmalı və orada daldalanan adamların zərbə dalğasından, ionlaşdırıcı
ş
üalanmalardan, işıq şüalanmasından və yanğınlar vaxtı istiliyin təsirindən
mühafizəsini təmin etməlidir. Binalar hermetik olmalıdır. Bina ilə birgə tikilən
sığınacaqların konstruktiv forması bu binaların (tikintinin) konstruksiya nəzərə
alınmaqla müəyyən edilir.
Yeni
sığınacaqlar
layihələndirilərkən
birtipli
yığma
dəmir-beton
konstruksiyalardan istifadə edilən karkaslı sxemlər tətbiq etmək tövsiyə olunur,
müvafiq mühəndis əsaslandırılması olan hallarda isə karkassız sxemlər də tərtib
edilə bilər.
Sığınacaqlar layihələndirilərkən bunu nəzərə almaq lazımdır:
-üst örtükləri (örtüklər)-tirli (tirlərin ucuları-rigellər sütunlara dirənməklə), yaxud
tirsiz olmalıdır. Son illər sığınacaqların üst örtüyü üçün yüksək texniki-iqtisadi
göstəricilərə malik yığma-monolit tirsiz konstruksiyalardan geniş istifadə olunur;
-divarlar-yığma dəmir-beton lövhələrdən, beton bloklardan, monolit dəmir-
betondan və möhkəmlik üzrə tələbləri ödəyən digər inşaat materiallarından geniş
istifadə olunur;
-dirək bünövrələri-yığma və ya monolot dəmir-betondan olmalıdır;
-arakəsmələr-armatur, kərpicdən, yığma dəmir-betondan, davamlı doldurucu
betondan və digər odadavamlı materiallardan tikilməlidir;
-giriş yerlərinin qoruyucu tərtibatları-dövlət standartlarına (DST) müvafiq
hazırlanmış qoruyucu – hermetik və hermetik darvazalar, qapı və qapaqlardan
istifadə olunmaqla hazırlanmalıdır;
-sığınacaq kimi tikilən binanın digər binaları ilə xarici əlaqələrini təmin edən
kommunikasiyalar-bu binaya giriş yerlərində konpensasiya tərtibatları qoyulması
nəzərdə tutulmalıdır.
Mühəndis kommunikasiyalarının girişləri sığınacağın içərisində onlara baxış və
təmir üçün rahat olmalıdır. Su və istiliklə təchizat şəbəkəsinin girişlərində, eləcə də
kanalizasiyanın çıxış yerində sığınacağın içəri tərəfində bağlayıcı armaturlar
qoymaq lazımdır. Sığınacaqları və onların konstruksiyalarını suyun dağıdıcı
təsirindən mühafizə etmək, qurğunun və oradakı avadanlıqların normal istismarını,
habelə otaqlarda lazımi temperatur-rütubət rejimini təmin etmək üçün
sığınacaqlarda hidroizolyasiya düzəldilir.
35. Radiasiya daldalanacaqlarının mühəndis-texniki avadanlığı.
Radiasiya daldalanacaqlarının mühəndis-texniki avadanlıqlarına bu sistemlər
daxildir:
-ventilyasiya;
-isitmə;
-su təchizatı;
-kanalizasiya;
-elektrik təchizatı və rabitə.
Radiasiya daldalanacaqlarındatəbii və ya mexaniki ventilyasiya tətbiq edilə bilər.
Mexaniki ventilyasiya zirzəmilərdə yerləşdirilən tutumu 50 nəfərdən artıq olan
daldalanacaqlarda, eləcə də birinci və kürsü mərtəbələrdə yerləşdirilən həmin
tutumlu daldalanacaqlarda təbii ventilyasiya kifayət etmədikdə düzəldilir.
Sənayedə hazırlanan süzücü –ventilyasiya qurğuları olmadıqda əlaltında olan
materiallardan düzəldilən ən sadə hava təchizatı vasitələrindən geniş istifadə edilə
bilər.
Radiasiya daldalanacaqlarının otaqları binanın lazimı hallarda açılan ümumi isitmə
sistemindən qızdırılır.
Su təzhizatı daxili və xarici kəmərlərdən nəzərdə tutulur, belə su kəmərləri
olmayan hallarda hər adam üçün sutkada 2 l hesbı ilə səyyar su qabları qoyulması
nəzərdə tutulmalıdır.
Kanalizasiya olan binalarda çirkab suları xarici şəbəkəyə axıtmaqla, yuyulan
ayaqyolu düzəldilməlidir. Xarici kanalizasiya xətti tutularkən binanı çirkab
sulardan qorumaq üçün hökmən bağlayıcı tərtibat qoyulmalıdır.
Lazımi hallarda kanalizasiya sistemində vurucu stansiya düzəldilməsi nəzərdə
tutulur.
Radiasiya daldalanacaqlarıxarici elektrik şəbəkəsindən, ya da səyyar elektrik
fənərləri vasitəsilə elektrik enerjisi ilə təchiz edilir. Səhiyyə idarələrinin cərrahiyyə
profilli xəstəxanalarında və doğum
evlərində
yerləşdirilən radiasiya
daldalanacaqları biri digərindən asılı olmayan iki müstəqil elektrik mənbəyindən
elektrik enerjisi ilə təchiz edilməlidir.
Evin zirzəmisini radiasiya daldalanacağıkimi istifadə etmək üçün onun üst
örtüyünün lazımi hallarda əlavə aşırım tirləri və dirəklərlə möhkəmləndirmək artıq
pəncərə oyuqlarını və digər boşluqları qum kisələri, kərpiclə hörmək və ya torpaq
töküb bağlamaq lazımdır. Örtüyün üstünə hesablanmış qalınlıqla əlavə torpaq
(qum, şlak) qatı tökür, xarici divarların dibini üst örtük səviyyəsinədək torpaqla
örtürlər. Zirzəminin girişində hermetik qapılı tambur (dəhliz), otaqlarda isə
oturmaq və uzanmaq üçün kürsü, ya da taxtlar düzəldilməlidir. Zirzəmilərdə
həmçinin hava sorucu qutular formasında təbii ventilyasiyaya tərtibatı düzəldilir.
Bunları taxta, asbest-sement, saxsı və ya metal borulardan düzəldirlər. Qutunun
aşağı ağzı kip siyirmə qapaqla (dönən qapaq) bağlanır. Qutunun digər ağzı (ucu)
150-200 sm hündürlükdə çölə çıxarılmalıdır.
Mənzili (evi) radioaktiv maddələrlə çirklənmədən mühafizə etmək üçün qapı və
pəncərə çərçivələrindəki bütün boşluqları, bacaları bərkitmək (suvamaq,
tıxaclamaq, yapışdırmaq), qapı-pəncərə yerlərinə qalın pərdələr asmaq, tüstü
bacalarını bağlamaq, ərzaq mallarını və suyu radioaktiv maddələrlə, təhlükəli
aerozollarla, habelə bakterial vasitələrlə çirklənmədən qorumaq lazımdır.
36. FH-ın nəticələrinin aradan qaldırılmasının nəzəri əsasları
Obyektlərin zədələnmə ocaqları. Obyektin zədələnmə ocağı hər hansı bir
fəlakət (qəza, təbii fəlakət) zamanı üzərində binalar, xüsusi qurğular, mühəndis