Deqazasiyanın
kimyə
vi üsulu deqazasiya maddələrinin zəhərlənmiş obyektlərin
üzərindəki zəhərləyici maddələrlə kimyəvi əlaqələrə qoşulmasına əsaslanır.
Nəticədə qeyri-toksik birləşmələr əmələ gəlir
Deqazasiyanın bu üsulu zəhərlənmiş yerlərin deqazasiya məhlulları
(suspenziya), yaxud DTS QK (xlorlu əhəng) suslu sıyığı ilə təmizlənməsi
vasitəsilə əldə edilir.
Bu üsulla deqazasiya zamanı xüsusi maşınların deqazasiya maddələrində
isladılmış fırçalarından, əskilərdən və s. istifadə olunur. Zəhərlənmiş qurğuların
xüsusən də ağac, dəri, toxuma əşyaları yuxarıdan aşağıya doğru istiqamətdə silib
təmizləyirlər.
Zəhərləyici maddənin növü müəyyən edilməmişsə, zəhərlənmiş obyektləri
ə
vvəlcədən 1-№-li deqazasiya məhlulu ilə təmizləyir, sonra isə 2-aş (2-bş) №-li
deqazasiya məhlulundan istifadə edirlər.
Zəhərləyici maddənin növü müəyyən edilibsə, bu zaman iprit, V-qazı tipli
zəhərləyici maddələri - 1-№-li deqazasiya məhlulundan, zoman tipli ZM-lə
zəhərlənmədən 2-aş (2-bş) №-li deqazasiya məhlulundan istifadə olunmaqla
deqazasiya edirlər.
1-№-li deqazasiya məhlulundan istifadə edildikdə reaksiyanın turşulu məhlulları və
bu məhlulların artıcı metal səthlərin güclü korroziyasına səbəb olur. Məhz buna
görə bu məhluldan istifadə zamanı təmizlənmiş metal səthlər 2-aş №-li deqazasiya
məhlulu ilə silinməli, sonra təmizlənib yağlanmalıdır.
1-№-li və 2-aş №-li məhlullar boyaq örtüklərini dağıdır. 2-aş №-li məhlul bundan
ə
lavə, alüminium səthlərə də həmin cür təsir göstərir.
V-qaz və ipritlə zəhərlənmiş qurğu, texnika və avadanlıqları texniki vasitələrin
köməyilə DTS QK suspenziyaları ilə deqazasiya etmək olar.
DTS QK suspenziyası DK-4 komplekti vasitəsilə də tədbiq edilərkən suspenziya
avtomobilin mühərrikində işlənilmiş qazların tərkibindəki karbon qazının hesabına
turşulaşır. Nəticədə onun oksidləşdirici qabiliyyəti artır, reaksiya daha tez və
dolğun keçir.
Deqazasiyanın fiziki-kimyəvi üsulu. Bu üsul yuyucu məhlullar yaxud
həlledicilər vasitəsilə zəhərlənmiş səthdən ZM-in yuyulmasına əsaslanır.
Deqazasiyanın effektliliyinə görə, xüsusən də ZM-i qatı resepturalarının
deqazasiyası zamanı, yuyucu məhlullar deqazasiya məhlullarına nisbətən zəifdir.
Amma yuyucu məhlulların istifadəsində də obyektlərin ilkin zəhərlənmə dərəcəsi
10-100 dəfə azalır, bəzən tam təmizlənir.
Həlledicilərdə deqazasiya ZM zəhərsizləşdirilmir, amma həll olunub
həlledicilərlə birlikdə zəhərlənmiş səthdən xaric olunur. Həlledicilərdən benzin, ağ
neft, dizel yanacağı, dixloretan, spirt daha çox işlədilir. Dixloretan zəhərlidir və
onu qapalı yerlərdə işlətmək olmaz.
Deqazasiyanın fiziki üsulu yüksək temperaturlu qaz axının təsiri şəraitində
zəhərlənmiş səthlərdən ZM-in buxarlanması və qismən parçalanmasına əsaslanır.
Bu üsul istilik maşınları vasitəsilə aparılır.
43.Dezinfeksiyanın növləri, onun aparılması üsulları və vasitələri
Dezinfeksiya və yoluxucu xəstəlik törədicilərinin zərərsizləşdirilməsi adamları
ə
hatə edən mühitdəki yoluxucu xəstəlik törədən mikrobların məhv edilməsinə
yönəldilmiş xüsusi tədbirlər kompleksidir.
Dezinfeksiyanın xüsusi növləri sayılan dezinseksiya buğumayaqlı həşəratın və
gənələrin bu yoluxucu xəstəlik yayıcılarının məhv edilməsinə, deratizasiya isə
epidemioloji cəhətdən təhlükə törədən gəmiricilərin məhv edilməsinə deyilir.
Dezinfeksiyanın – profilaktika dezinfeksiyası, cari dezinfeksiya və son
dezinfeksiya növləri olur.
Profilaktika dezinfeksiyası yoluxucu xəstəliklərin baş verməsi və ya ümumi
istifadə olunan əşyalar vasitəsilə yoluxmanın keçməsi imkanlarının qarşısını almaq
məqsədilə aparılır. Südün qaynadılması, çirkab suların, zibilin, ümumi istifadə
yerlərinin, xəstəxanalarda alt və üst paltarların, qatarlarda yataq ləvazimatının
müntəzəm surətdə zərərsizləşdirilməsi belə tədbirlərdəndir.
Cari dezinfeksiya – xəstənin yatağı yanında yoluxmanın yayılmasının qarşısının
almaq məqsədilə keçirilir (xəstənin ifrazatını və ondan yoluxan əşyaların
zərərsizləşdirilməsi və s. kimi tədbirlər).
Son dezinfeksiya yoluxma ocağında xəstə təcrid ediləndən, xəstəxanaya
qoyulandan, sağalandan və ya öləndən sonra yoluxma ocağını xəstəlik törədicidən
tam surətdə təmizləmək məqsədilə keçirilir.
Göstəricidən asılı olaraq dezinfeksiya işləri mexaniki, fiziki və ya kimyəvi
üsulla və zərərsizləşdirmə vasitələrindən istifadə edilməklə yerinə yetirilir.
Mexaniki üsul –
bina və avadanlığın yaş əski ilə silib təmizlənməsindən,
otaqların
tozsoranla
tozdan
təmizlənməsi,
binaların
ağardılması
və
rənglənməsindən, əllərin yuyulmasından ibarətdir. Bu vasitələrlə bina və paltarlar
mikroblardan 50-70% təmizlənir.
Fiziki
dezinfesksiya üsulu və vasitələri daha sadə və asandır. Bu məqsədlə günəş
ş
üalarından, ultrabənövşəyi şüalardan, qızdırılmış ütüdən, zibilin yandırılması
üsulundan, quru qızmar havadan və su buxarlarından, habelə qaynatma üsulundan
istifadə olunur.
Kimyə
vi üsulda
isə kimyəvi maddələrdən istifadə olunur. Bir sıra kimyəvi
maddələr mikrobun hüceyrələrinə məhvedici təsir göstərir. Aşağıdakı sadalanan
maddələr dezinfeksiya üçün daha geniş istifadə olunur.
Kalsium hipoxloridin üçdə iki əsas duzu (DTS QK) – 2.5 faizli məhlul halında
binaları, zibil quyularını, yük vaqonlarını, torpağı və s. zərərsizləşdirmək üçün
tətbiq edilir.
Lizol – 3-5 faizli məhlul halında maye ifrazatları, binaları, dəri və rezin
məmulatları, ayaqqabıları, əlləri zərərsizləşdirmək, alt və üst paltarları islatmaq
üçündür.
Formalin – formaldehidin 40 faizli suda məhluludur. Dezinfeksiya
kameralarında dəri və xəz əşyaları zərərsizləşdirmək, toxumaları məhv etmək üçün
işlədilir.
44. Dezaktivasiya və onun əsas məqsədi.
Dezaktivasiya – qurğulardan, binalaradan, paltardan, sudan, qida
məhsullarından və s. radioaktiv maddələrin təmizlənməsidir.