Microsoft Word Munasib?tl?rin balaslasd?r?lmas? I cild doc
Yüklə 4,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
499
aspekti qeyd etmək olar: birincisi, ayrı-ayrı sahələr baxımından proseslərin çoxluğu və çoxlu sayda tərəflərin geniş və ya məhdud şəkildə iştirakı amili baxımından yaranan balanslaşdırma vəziyyətlərinin tərkibinin zənginliyi, elementlərin, ünsürlərin və onların fəaliyyət dairəsinin genişliyi; yəni bir və ya bir neçə obyekt üzrə münasibətlərdə iştirak edən subyektlərin say çoxluğu, subyektlərin forma müxtəlifliyi; ikincisi, balanslaşdırma proseslərinin özlərinin daxilən
mövcud olan
müxtəlifliyi, tərəflərin iştirak səviyyələrindən, iştirak amillərindən yaranan geniş tərkibli balanslaşdırma vəziyyəti. Bununla yanaşı, qeyd etmək olar ki, balanslaşdırmanın, balanslaşdırma vəziyyətinin özünün də tərkib kəmiyyətində olan dəyişikliklər balanslaşdırma vəziyyətlərinin müxtəlifliyini zəruri edə bilər. Yəni balanslı vəziyyətlər onların tərkib ünsürlərinin sayına görə geniş prosesləri özündə cəmləşdirə bilər. Əgər biz balanslaşdırma proseslərini modelləşdirsək və diaqramlar şəkilində təsvir etsək, onda təsvirdə görünə bilər ki, balanslaşdırma vəziyyətləri bir trayektoriya və ya trayektoriyalar üzrə dəyişən koordinatlarla müşahidə edilir. Bir trayektoriyada baş verən və ardıcıl olaraq davam edən balanslaşdırma vəziyyətlərinin tərkib müxtəliflikləri proseslərin tərkibinin rəngarəngliyini şərtləndirir. Balanslaşdırma proseslərinin başlanğıcından sonuna qədər, səbəb, şəraitlər və nəticə vəziyyətlərinin ardıcıl düzüldüyü trayektoriyada (səbəb-nəticə və ya başlanğıc-son trayektoriyası) tərəflərin tələbat və maraqlarından irəli gələrək müxtəlif kəmiyyətlərə malik olan mücərrəd vasitələr hesab edilə bilən mövqelər, fikirlər müxtəlif ola bilər. Balanslaşdırma müxtəlif məqsədlərə malik olan subyektlər tərəfindən həyata keçirildiyindən öz tərkibinə görə geniş məzmunlu olur. Dövlətdaxili cəmiyyətlərdə münasibətlərin tənzimlənməsində və beynəlxalq münasibətlərdə balanslaşdırma subyektləri müxtəlif tələbat və ehtiyaclar üzrə maraqların təmin edilməsi istiqamətində ayrı-ayrı sahələr üzrə
500
mübarizə aparırlar. Bir və ya bir neçə trayektoriya üzrə balanslaşdırma prosesin məzmununun müxtəlifliyini əks etdirir. Bu baxımdan qeyd etmək olar ki, subyektlər münasibətlərin bir çox sahələrində ikitərəfli və ya çoxtərəfli əsaslarla təsir imkanlarına malik olur. Subyektlər bir və ya bir neçə balanslaşdırma istiqamətində iştirak edirlər. Bir trayektoriyada az, digər trayektoriyada müqayisədə çox iştirak edirlər. Bununla yanaşı, müşahidələr əsasında belə qənaətə gəlmək olar ki, balanslaşdırma tərkibində hərəkətlərin
şəkildə dəyişdiyindən balanslaşdırma prosesinin tərkibi də müxtəlif və rəngarəng olur. Balanslaşdırma prosesləri zamanı ola bilər ki, iki müxtəlif gücə malik olan tərəf müəyyən bir və ya bir neçə əşyaya təsir etmək üçün eyni qüvvə tətbiq etsin, təsir göstərsin. Bu zaman tətbiq edilən qüvvəyə görə balanslaşdırma yaranır. Eyni təsirlər üzrə balanslaşdırma zamanı tərəflərin maraqları ola bilər ki, imkanlarına və potensialına görə təmin edilməsin. Belə ki, imkanları böyük olan və kiçik olan tərəflər eyni mövqelərə görə balanslaşdırma proseslərinə qoşula bilərlər. Maraq təmini eyni ola bilər. Lakin böyük imkanlara malik olan tərəfin tam şəkildə maraqları təmin edilməyə bilər. Burada tətbiq edilən qüvvəyə görə balanslaşdırma yarana bilər. Digər tərəfdən, eyni gücə malik olan tərəflər bir istiqamət üzrə balanslaşdırmada iştirak edə bilərlər. Tərəflərin eyni mövqelərə malik olması, lakin onların müxtəlif kəmiyyətli qüvvə tətbiq etmələri və qüvvələrə müvafiq maraqlarını təmin etmələrində də balanslı vəziyyət yaranır. Belə ki, tərəflər bərabər mövqelər bildirirlər, bərabər qərarlar qəbul edirlər. Buna bərabər səviyyəli iştirak əsasında balanslaşdırılma demək olar. Balanslaşdırma proseslərinin subyektlərin iştirak müxtəlifliyinə görə
meydana gələn
balanslaşdırma vəziyyətlərinin təsnifatını aşağıdakı şəkildə qeyd etmək olar: 501
-eyni və ya müxtəlif əşyaya (əşyalara) eyni və ya müxtəlif vasitələr tərəfindən tətbiq edilən qeyri-bərabər təsir nəticəsində mövcud olan tarazlıq münasibətləri-eyni və ya müxtəlif vasitələrin iştirak amili tarazlığı şərtləndirir. Burada ola bilər ki, şərait, zaman və məkan amilindən irəli gələrək qarşılıqlı razılıq əsasında qeyri-bərabər təsirlər edilsin. -qeyri-bərabər təsir-bərabər iştirak tarazlığı; -eyni və ya müxtəlif əşyalara eyni və ya müxtəlif vasitələr tərəfindən tətbiq edilən eyni səviyyəli təsir nəticəsində yaranan tarazlıq-eyni iştirak və eyni təsir tarazlığı şərtləndirir. Burada ola bilər ki, şərait, zaman və məkandan asılı olaraq qarşılıqlı şəkildə eyni səviyyəli təsirlər edilsin. -bərabər təsir-bərabər iştirak tarazlığı. Tarazlaşdırma prosesləri zamanı ola bilər ki, əldə olunan nəticələrdən qarşılıqlı razılıq əsasında bərabərsəviyyəli yararlanma, faydalanma olmasın. Tərəflərdən biri öz maraqlarının təminatında gələcək zamanlardan istifadə etsin. Balanslaşdırma tərkibini formalaşdıran və müxtəlifliyini özündə ehtiva edən konkret və mücərrəd vasitələrin qarşılıqlı tətbiqi və təsirləri baxımından qeyd etmək olar ki, müəyyən bir balanslı vəziyyəti əldə etmək üçün səbəb və nəticə arasında müxtəlif vəziyyətlər, o cümlədən ziddiyyətlər (sabit və dəyişən), razılıqlar və narazılıqlar, qənaətedici və qeyri- qənaətedici vəziyyətlər, bir sözlə müsbət və mənfi halların mübarizəsi, vəhdəti ola bilər. Bu vəziyyətlərin özlərində də zamana və məkana müvafiq olaraq kəmiyyət dəyişikliyi baş verə bilər. Ola bilər ki, müəyyən bir anda ziddiyyətli anlar yaşansın, ola da bilər ki, ziddiyyətli anları qısa müddət ərzində qeyri-ziddiyyətlilik, razılıq, məmnunluq halları əvəzləsin. Bu keçidlər arasında kəmiyyət və zaman amillərinin özləri də balanslı vəziyyətlərin yaranmasındakı proseslərin tərkib zənginliyini, müxtəlifliyini ehtiva edə bilər. Buna tərkib ünsürlərinə görə (mücərrəd nəticə vəziyyətləri) balanslı vəziyyətlərin rəngarəngliyi demək olar. Balanslaşdırma Yüklə 4,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|