Microsoft Word Munasib?tl?rin balaslasd?r?lmas? I cild doc
Yüklə 4,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (XX əsrin ortalarında raket texnologiyalarının təkmilləşdirliməsinin nəticəsi olaraq, XX ə
- 1956-cı ildə keçirilən Çin Kommunist Partiyasının 8-ci qurultayında Mao Çzedunun ideyalarının qələbəsinə nəticə
110
üçün sürətli silahlanma idi. ABŞ öz aviasiya texnologiyasını təkmilləşdirir, kəşfiyyat və bombardmançı təyyarələrin yeni- yeni texnologiyası ilə məşğul olurdu. SSRİ-də bu dövlətlə rəqabətə girirdi. Əsas rəqabət nüvə silahlarına görə idi. ABŞ 1945-ci ildə nüvə silahını sınaqdan çıxarmışdı və hətta Yaponiyada Xirosima və Naqasaki şəhərlərində istifadə etmişdi. SSRİ də 1949-cu ildə ilk nüvə silahını sınaqdan çıxartdı. 50-ci illərdə güclü, bir neçə kilotonlu bombalar okeanlarda sınaqlardan çıxarıldı. Beynəlxalq təhlükəni nəzərə alaraq, münaqişələr zamanı bu silahdan istifadə edilməsinə beynəlxalq nəzarətin təmin edilməsi məqsədilə BMT-nin silahsızlaşdırma Komitəsi Nüvə
silahının yayılmaması haqqında Müqavilə hazırladı. Sənəd BMT Baş Məclisi tərəfindən 12 iyun 1968-ci ildə qəbul edildi və 1968-ci ilin iyul ayının 1-dən Moskva, Vaşinqton və Londonda imzalanmaq üçün açıq elan edildi. Depozitar dövlətlər- (SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniya hər üç dövlət 1968-ci ildə imzalayıb) və 40 digər dövlət imza atdıqdan və ratifikasiya etimadnamələrini saxlamağa təqdim etdikdən sonra 1970-ci il mart ayının 5-də Müqavilə qüvvəyə minibdir. Fransa və Çin isə 1992-ci ildə imzalamışlar. 1995-ci il may ayının 11-də isə Müqaviləyə qoşulan 170-dən çox ölkə Müqavilənin hər hansısa bir şərt qoymadan müddətinin qeyri-müəyyən müddətə uzadılması haqqında razılığa gəldilər. Müqaviləyə əsasən nüvə silahına sahib olan dövlət dedikdə, 1967-ci il yanvar ayının 1-ə nüvə silahını və ya qurğusunu istehsal etmiş və ya partalatmış dövlətlər (SSRİ, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Çin) başa düşülür. XX əsrin 60-cı illəri iki qütb arasında mübarizə şiddətli xüsusiyyətləri ilə səciyyələnib. Radikal (qorxudan mövcud olan tarazlı vəziyyət-çəkindirmə halları) tarazlığın hər an pozula biləcəyi şəraitlər meydana gəlib. XX əsrin 50-60-cı illərində Avropanın iki hissəsinin səmalarında belə “soyuq cəbhələr” mövcud olub. Hətta mülki təyyarələrin uçuşuna ciddi 111
nəzarət olub. Bu dövrdə kommunizm sürətlə yayılıb. Sovet hökuməti də sürətlə silahlanıb. 1968-ci ildə Çexoslavakiyada baş vermiş “Praqa baharı”nı boğmaq üçün SSRİ yeni və təkmilləşmiş zirehli texnikadan istifadə edib. 60-cı illərin sonuna yaxın SSRİ-nin strateji təyinatlı hücum silahları (nüvə başlıqlı raketləri) ABŞ-dan çox olub. Çində kommunizm inkişaf edib. 60-cı illərdə Çinlə ABŞ arasında diplomatik münasibətlər mövcud olmayıb. SSRİ-ABŞ münasibətləri isə soyuq olub. Bu dövrdə SSRİ Kubada sualtı qayıqlar bazasını yaradıb. Bir-birindən ehtiyat etmək digər aparıcı dövlətlərin də nüvə silahı əldə etmələrini şərtləndirirb. Belə ki, Böyük Britaniya 1952-ci ildə, Fransa 1960-cı ildə, Çin 1964-cü ildə, Hindistan 1974-cü ildə, Pakistan isə 1988-ci ildə nüvə silahlarını sınaqdan çıxarıblar. Bununla da qeyri-rəsmi olan “Nüvə klubu” formalaşıb. (İsrail və Şimali Koreya isə rəsmən nüvə dövlətləri kimi tanınmırlar). Nüvə silahlarına, xüsusilə strateji təyinatlı nüvə silahlarına sahib olmaq və bu silahların dağıdıcı gücünün qlobal miqyası dövlətləri bu məsələdə xüsusən həssaslıq, böyük ehtiyatlılıq nümayiş etdirməyə vadar etdi. (Strateji təyinatlı nüvə silahları dedikdə, nüvə başlığı daşıyan kontinentlərarası ballistik raketlər, sualtı qayıqlarda olan ballistik raketlər və tərəflərin ərazilərinə nüvə başlığı daşıya biləcək ağır bombardmançı təyyarələr başa düşülür. Strateji təyinatlı ballistik raketlərdə uzaqlıq məsələsi ABŞ və Rusiya arasındakı məsafədə müəyyən coğrafi nöqtələrlə təyin olunur. Nüvə silahlarında strateji təyinat üçün keçmiş SSRİ-nin kontinental ərazisinin şimal-qərb sərhədləri ilə ABŞ-ın kontinental ərazisinin şimal-şərq sərhədləri arasında 5500 km.-dən az olmayan bir məsafə götürülür). 1
1 Владимир Иванович МЕДВЕДЕВ генерал-лейтенант в отставке, руководитель группы РСМД на переговорах по ядерным и космическим вооружениям, бывший начальник Центра по уменьшению ядерной опасности. Российско-американские соглашения в области контроля над ядерными вооружениями. http://www.armscontrol.ru/ course/lectures03b/vim031008.htm 112
Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, soyuq müharibə vəziyyəti tərəfləri elmi-texniki sahələrdə yarışmalara sövq etdi və müdafiə olunmaq, maraqların təminatı istiqamətində strategiyanı genişləndirmək məqsədilə daima yeni texniki nailiyyətlər qazanmaq uğrunda mübarizələrə cəlb etdi. Elm və texnikanın nailiyyətləri məişət sahələrini əhatə etməklə yanaşı, strateji müdafiə və hücum təyinatlı sahələr də elmi-texniki mühitlə əhatə olundu. Qlobal əhəmiyyətli texnologiyanın da inkişafına səbəb olub. (XX əsrin ortalarında raket
Bu illər həmçinin tərəflərdə inkişaf tendensiyalarının sürətlə meydana gəldiyi və daxili və xarici siyasətə etirazlar, hərəkatlar dövrü olub. Belə ki, Çində “mədəni inqilab” baş verib.
Yüklə 4,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|