Microsoft Word nurul izoh ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
122
o‘g‘limning haqqiga duo qiling, deb o‘tinadilar. Shunda Hazrati Ali, roziyallohu anhu, "O’g‘lingga 
Alloh muborak zurriyot ato qilsin", deb duo qilgan ekanlar. 
Hasan ibn Ziyod: Imomi A’zam shaxsan to‘rt ming hadis rivoyat qilgan bo‘lsa, to‘rt ming hadisning 
teng yarmini ustozlari Hammod ibn Sulaymondai rivoyat qilganlar, — deydi. 
Ulamolardan biri Hazrati Imomi Azamni, rahmatullohi alayh, eng kamida sakson uch mingga 
masala aytganlar, deydi. Bu — to qiyomat so‘ralishi mumkin va lozim bo‘lgan hamma masalalarga 
Imomi A’zam javob aytganlar deganidir. To‘rt mazhab ichida Imomi A’zam mazhabi eng ulug‘ deb 
tan olinishi o‘sha masalalarning puxtaligi va Qur’onu hadisga muvofiqligidandir. Tarix davomida 
butun dunyodagi musulmonlarning qariyb yarmi Imomi A’zam mazhabida bo‘lganlar. Hozirham 
shunday. Bu Imomimizping masalalari naqadar puxta va to‘g‘riligiga dalolatdir. 
Imomi A’zam, rahmatullohi alayh, masalalariniig yashovchanligi shundaki, hech qachon biron 
masalani yolg‘iz o‘zlari aytib kitoblarga yozdirmaganlar. O’zlarining eng peshqadam shogirdlaridan 
muftiylik maqomidagi 40 kishiga havola qilganlar. Ulardan o‘rtaga qo‘yilgan masalani asoslab 
berishni, agar asosi zaifroq bo‘lsa, mazkur masalaga qarshi boshqa masala qo‘yishni talab qilar 
ekanlar. Demak, qirq nafar muftiyning muhokamasidan o‘tgan masalagina Imomi A’zamning masalasi 
sifatida kitoblarga kiritilar ekan. Shu bois ham mazhabimizni maslahat mazhabi, sho‘ro mazhabi ham 
deb ataydilar. Shuning uchun ham bizning mazhabdagi fiqh kitoblariga murojaat qilsak, ayrim hollarda 
Imomi A’zam aytgan bir gap aytilib turib, yonida shogirdlaridan birining gaplari ham aytiladi. 
Imomimiz qaysi olimning hujjati quvvatliroq bo’lsa, o‘shani kitobga tushirishga buyurar ekanlar. 
O’zlarining fikrlarini ham xato deyishib, isbotlab bersalar, qabul qilarkanlar. Mana shu tufayli ham bu 
mazhab dunyoning, Islom olamining ko‘p taraflariga yoyildi. 
Imomimiz taqvoda — Allohdan qo‘rqishda har bir musulmon uchun bir maktab, yuksak namuna 
bo‘la oladigan hayotni bosib o‘tganlar. Imomimiz tijorat bilan ham shug‘ullanganlar, aniqrog‘i, 
tujjorlik Imomi A’zamning kasblari edi. 
Imomi A’zamning tijoratdagi halolliklari tarixda doston bo‘lib qolgan. Bu haqda zamondoshlari — 
do‘stlari ham, dushmanlari ham yozib qoldirganlar. Mana ba’zi lavha: Imomimiz bir tojir sheriklari 
bilan boshqa yurtga mol yuboribdilar. Mol ikki xil navli bo‘lib, biri sifatli, ikkinchi xili sifatsizroq 
ekan. Imomimiz sheriklariga molni ikki xil narxda, yaxshisini qimmatroq, yomonini arzonroq sotasan, 
deb tayinlabdilar. Lekin mol yetkazilgan yurtda aynan shu narsa taqchil bo‘lganligidan, molning 
hammasi bir xil — qimmat narxda sotilib ketibdi. U kishi o‘ttiz ming kumush tangalik savdo qilib, 
Kufaga qaytibdi. Shunda Imomimiz o‘sha sheriklaridan: Ikki xil navli molni ikki xil narxda 
sotdingmi?" deb so’rabdilar. U kishi: "Yo‘q, odamlar o‘sha qimmat narxga ham rozi bo‘lib, sotib 
olaverdilar", deb javob beribdi. Shunda Imomi A’zamning dili og‘rib, o‘sha o‘ttiz ming tangani Alloh 
yo‘lida sadaqa qiladilar. "Lekin men bu sadaqadan hisob umid qilishga Allohdan hayo qilaman, 
odamlarni aldab savdo qilibsiz, shuning uchun endi oramizdagi sheriklik ham bitdi", degan ekanlar. 
Birovning haqqidan qo‘rqish, ya’ni, Allohdan qo‘rqish Imomi A’zamda, rahmatullohi alayh, shu 
darajada quvvatli ekan. 
Savdogarlik bilan shug‘ullanib yurgan davrlarida Imoimizning gazlama do‘konlari bo‘lar ekan. 
O’sha do‘kondagi xodimlari bir kuni gazlamalarni taxlay turib, matolardagi gullarga mahliyo bo‘lib 
qolibdi-da: "'Bu dunyoning gullari shu qadar go‘zal bo‘lsa, Jannat gullari qanday bo‘lar ekan? Ey 
Xudo, bizga ham Jannatingdan nasib et!" deb duo qilib yuboradi. Xodimlarining bu duosini eshitgan 
Imomimizning ranglari quv o‘chib, do‘konni yopib, uylariga ketib qoladilar. Ertasiga kelganlarida 
Imomimizdan xodimlari kechagi voqeaning sababini so‘raydi. Shunda Imomi A’zam, rahmatullohi 
alayh: "Ey birodar, biz qaysi qilgan ibodatimiz uchun Allohdan Jannatni so‘rashga haddimiz sig‘adi? 
Biz faqat Allohdan gunohlarimizni afv qilishini so‘rashga haqlimiz, xolos", deydilar. 
Imomi Azam, rahmatullohi alayh, shu qadar go‘zal xulqli inson ekanlarki, zamondoshlari u 
kishining fazilatlarini tan olib, eng chiroyli xulq Imomi A’zamning xulqidir, deb e’tirof qilganlar. Bu 
xususda ko‘p katta ulamolardan bayonotlar qolgan. Imomimiz Alloh taolo bergan ne’matlar 

---

Nurul Izoh