Fəsil 4.
BAŞ-BOYUN DƏRİSİNİN BƏDXASSƏLİ ŞİŞLƏRİ
111
forma). Şiş prosesinin gecikmiş dövründə törəmənin mərkəzi hissəsi xora-
laşır (xoralı forma) və əmələ gələn xoranın səthi közlə örtülür. Xora və onun
ətrafındakı bərklik həm yanlara, həm də dərinliyə doğru böyüyərək krate-
rəbənzər şəkil alır. Xoranın dibi nahamar olub kənarları qığırdaq bərkliyinə
malik olur (infiltrativ forma) Proses aylarla
davam edir və xəstələr, adətən,
düyün əmələ gələndən 1 il və daha çox sonra həkimə müraciət edirlər. Şiş
sonrakı inkişafında ətraf orqan və toxumalara sirayət edərək onları dağıdır.
Bazalhüceyrəli xərçəngin
səthi formasının rastgəlmə tezliyi 10-12%
təşkil edib az aqressiv kliniki gedişə malik olması ilə xarakteriə olunur. Bazal-
hüceyrəli xərçəngin bu forması özünü diametri 1 sm və daha çox olan tək və ya
çoxsaylı, çəhrayı rəngli lövhəci-
yəbənzər zədələnmə ocaqları və
onların səthində əmələ gələn ero-
ziv sahəli hipo və hiperpiqmen-
tasiya ocaqları ilə göstərir [şəkil
4.11-4.13]. Bazalhüceyrəli xər-
çəngin səthi forması zamanı zə-
dələnmə ocağının görünüşü şiş
və onu əhatə edən toxumalarda
piqment
hüceyrələrinin çoxluğu
səbəbindən qəhvəyi rəngdə ola
bilər (piqmentli forma). Bir sıra
hallarda zədələnmə ocağının
mərkəzi hissəsi eroziv səthlərin
özbaşına çapıqlaşması hesabına
çapıq atrofiyasına uğrayır, peri-
feriyaya doğru isə yeni eroziv
səthlər əmələ gəlir (özüçapıq-
laşan forma).
Bazalhüceyrəli xərçəngin
sklerodermal formasının rast-
gəlmə tezliyi 2-5% təşkil edib
aqressiv gedişə malik olur. Əksər
hallarda üzün dərisində rast gəli-
nir. Xəstəlik ilkin olaraq özünü
sklerodermiyanı xatırladan sa-
rımtıl mumabənzər və teleangio-
ektaziyalara
malik bərk infiltrativ
pulcuqlarla göstərir [şəkil 4.14].
Bazalhüceyrəli xərçəngin bu nö-
vü endofit böyümə ilə xarakte-
rizə olunaraq, dəri səthindən cüzi
Şəkil 4.11. Gicgah nahiyəsinin bazalhüceyrəli
xərcəngi, səthi forma
Şəkil 4.12. Qulaqarxası nahiyənin dərisinin
bazalhüceyrəli xərcəngi, səthi forma
BAŞ-BOYUN ŞİŞLƏRİ
112
qalxan kobud çapığabənzər «çö-
kəklik» əmələ gətirir. Şişin ətraf
toxumalara invaziya etməsi ilə
əlaqədar, sərhədləri qeyri dəqiq
olur.
Dərinin yastıhüceyrəli xər-
çənginin kliniki gedişi bazalhü-
ceyrəli xərçəngə nisbətən daha sü-
rətlidir. Xəstəliyin kliniki gedişi
xərçəndin kliniki formasından asılı
olaraq müxtəlifdir.
Dərinin yastıhüceyrəli xər-
çənginin aşağıdakı kliniki forma-
ları ayırd edilir:
• Səthi
• İnfiltrativ (dərin)
• Papillyar (funqoz)
Dəri xərçənginin
səthi for-
ması daha çox (70-75%) rast gə-
linir. Xəstəlik başlanğıc mər-
hələdə özünü dəridə sarımtıl –
boz
ləkələrin və ya parlaq lövhə-
ciklərin əmələ gəlməsi ilə göstə-
rir. Tezliklə onların səthində ero-
ziya və sulanma əmələ gəlir və
közlə örtülür. Proses ləng inkişaf
edir və sonraki inkişaf mərhələ-
sində ətrafında və əsasında yastı-
ğabənzər bərkləşmələr olan xora
əmələ gəlir.
Dəri xərçənginin
infiltrativ
formasının rastgəlmə tezliyi 10-
15% təşkil edib,
sürətlə inkişaf
edir. Xərçəngin bu forması özünü
iki növ müxtəlifliyi ilə göstərir.
Birinci variantda, əvvəlcə dəridə
bərk və hərəkətli düyün əmələ gə-
lir. Düyün böyüyərək ətraf toxu-
maları infiltrasiyalaşdırır, daha
sonra xoralaşaraq «kraterəbənzər»
forma alır. Dərinin yastıhüceyrəli
xərçənginin bu formasında regio-
Şəkil 4.13. Burun dərisinin bazalhüceyrəli
xərçəngi, səthi forma
Şəkil 4.14. Burun dərisinin bazalhuceyrəli
xərcəngi, sklerodermal forma
Fəsil 4.
BAŞ-BOYUN DƏRİSİNİN BƏDXASSƏLİ ŞİŞLƏRİ
113
nar limfa düyünlərində metastazlar daha çox müşahidə olunur. İnfiltrativ dəri
xərçənginin digər variantı özünü kəskin və qeyri düzgün kənarlı dərin
xora forma-
sında göstərir. Xoranın mərkəzi nekrotik kütlələrlə örtülür. Şiş prosesinin gecikmiş
mərhələsində xoradan xarakterik pis qoxu gəlir [şəkil 4.15-4.17].
Dərinin yastıhüceyrəli xərçənginin
papillyar forması az hallarda (5-
10%) rast gəlinir. Dəri xərçənginin bu forması geniş əsaslı və ya ayaqcıqlı mas-
siv düyünün olması ilə xarakterizə olunur. Xarici görünüşünə görə göbələyə
oxşadığına görə onu dəri xərçənginin funqoz forması da adlandırırlar. Bəzən
şiş gül kələmi formasını alıb iri ölçülərə çatır. Xərçəngin bu forması sürətli
böyümə və yüksək metastazvermə riski ilə xarakterizə olunur [şəkil 4.18-4.20].
4.1.7. Diaqnostika
Dərinin xərçənginin diaqnostikasında aşağıdakı müayinə metodlarından
istifadə olunur:
• Kliniki müayinə
• Morfoloji müayinə
• USM
• Rentgenoloji müayinə (KT)
Dəri xərçənginin kliniki diaqnostikası əksər hallarda çətinlik törətmir,
lakin bir sıra hallarda dərinin digər xəstəliklərinə (göbələk zədələnmələri,
dermatit, ekzema və s.) münasibətdə müəyyən çətinliklər ola bilər.
Bu zaman
yadda saxlamaq lazımdır ki, dəri xərçənginin ən çox rast gəlinən
kliniki əla-
məti dəri səthindən qalxan və yastığabənzər bərkliklə əhatə olunan dərinin
eroziyası və ya xorasıdır.
Diaqnozun dəqiqləşdirilməsi üçün morfoloji müayinə metodlarından isti-
fadə olunur.
Sitoloji müayinə üçün şişin kliniki formasından asılı olaraq qaşın-
tıdan, yaxma-izdən və ya punksiyadan istifadə olunur. Adekvat sitoloji müa-
yinə 85-90% hallarda düzgün diaqnozun qoyulmasına imkan verir.
Dəri xərçənginə şübhə olan bütün hallarda şişdən götürülən bioptatın
histoloji müayinəsindən (insizion biopsiya) istifadə olunmalıdır. Histoloji mü-
ayinə diaqnostik səhvlərin azalmasına, şişin histoloji quruluşunun dəqiqləş-
dirilməsinə və adekvat müalicə metodunun seçilməsinə kömək edir.
USM dəri xərçəngi zamanı regionar metastazların diaqnostikasında
istifadə olunur. Böyümüş limfa düyünləri aşkar edildiyi təqdirdə sitoloji mü-
ayinə üçün onlardan punktat götürülür.
KT göstəriş yerli yayılmış və residiv dəri xərçəngidir. KT şiş prosesinin
ətraf orqan və toxumalara yayılma
dərəcəsini, həyati vacib strukturlara (baş
beyin, beyin əsası, magistral damarlar) münasibətini öyrənməyə, boyun me-
tastazlarının vəziyyətini qiymətləndirməyə və nəticədə şişin rezektabellik də-
rəcəsini müəyyən etməyə imkan verir.