Microsoft Word Özel eğİTİM 02. doc
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üçüncü aşama (uygulanan programın değerlendirilmesi)
- HANEN Programı ve BEP’de HANEN Etkinliklerinin Kullanılması
- TEACCH Programı Kullanılarak Yapılmış Çalışmalar
- Türkiye’de Yapılmış TEACCH Çalışmaları
- Çalışmanın Amacı
ASPERGER SENDROMLU VE YÜKSEK İŞLEVLİ OTİSTİK ÇOCUKLARIN EĞİTİMDEN YARARLANMA DÜZEYLERİ
ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ 27 programındaki etkinliklerle aynı düzeyde olan başka etkinliklerle eğitim çalışmaları çeşitlendirilebilmektedir. PEP-R' ın davranışsal alanında yer alan dört alt alandaki otistik davranış özelliklerinden öncelikle aile ve eğitim açısından sorun yaratanlar belirlenerek düzeltme programları BEP' na eklenir. Bu davranışların düzeltilmesinde TEACCH etkinlikler programının 10. bölümünde yer alan örnek uygulamalardan yararlanılır (Schopler ve ark., 1983).
okul ve ev uygulaması üç ila altı ay aralıklarla değerlendirilmektedir. Yapılan her değerlendirmede, programda kazanılmış becerilerin yerine bir sonraki yaş düzeyindeki yeni hedef beceriler seçilerek gerekli değişiklikler yapılmaktadır (Schopler ve ark., 1983).
Eğitim hedeflerinin kazanılmasında yararlanılan programlardan bir diğeri olan HANEN programı, konuşma terapisti Ayala Manolsan (1974) tarafından Kanada’da gelişimsel gerilik, otizm, Asperger sendromu, down sendromu, serabral palsy, hiperleksi, semantik-pragmatic bozukluk nedeniyle konuşması gecikmiş çocukların iletişim ve dil-konuşma düzeyini arttırmak için geliştirilmiş bir erken müdahale programıdır. Otistik çocuklar için geliştirilen HANEN etkinlik programı, otizmin doğasından kaynaklanan, duyusal farklılıkları, rutinlerden hoşlanma ve
öğrenme özelliklerini dikkate alarak sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu amacı gerçekleştirebilmek için, çocuğun iletişim düzeyi, en çok sevdiği oyunlar, en çok sevdiği etkinlikler, iletişimini arttıran ve azaltan durumlar, neden ve nasıl iletişim kurduğu gözlemlenmekte, BEP’ ında yer alan hedefleri gerçekleştirmek amacıyla yapılan çalışmalarda kullanılacak olan etkinliklerde bu özellikler dikkate alınmaktadır (Susman, 1999). Bu çalışmada, grup eğitimi seanslarında Fern Sussman (1999) tarafından hazırlanmış olan, “Kelimelerin Ötesinde-Otistik Bozukluk Spektrumundaki Çocukların İletişim ve Sosyal Becerilerini Attırmada Anne-Babalara Yardım (More Than Words-Helping Parents Promote Communication and Social Skills in Children with Autism Spectrum Disorder)” etkinlik programından yararlanılmıştır. Bu program anne-babaların ve eğitimcilerin günlük yaşam rutinleri ve günlük etkinlikler içinde doğal öğretim yöntemlerini kullanarak, çocuğun iletişim ve dili kullanma becerilerinin düzeyini geliştirmesine, sosyal becerilerini arttırmasına yardım edecek etkinliklerden oluşmaktadır. HANEN programında özellikle anne-babaların eğitim alması sağlanmakta ve ev ortamında doğal öğretim fırsatları ile sosyal beceriler öğretilmektedir.
Oldukça popüler olan ve 20’den fazla ülkede uygulanan TEACCH programıyla ilgili çalışmalar incelendiğinde diğer programlarda olduğu gibi yeterince çalışma olmadığı gözlenmektedir. Bu programla ilgili yayımlanan ilk çalışma, TEACCH programının ilk uygulamasının izlenmesidir. Schopler, Mesibov, Devellis & Short (1981), programın yararlarını “aile memnuniyeti” ni ölçerek incelemişler, ailelerin programa yönelik olumlu tutumlara sahip olduklarını, programa katılan otistik bireylerin toplumsal temelli etkinliklerde yüksek düzeyde işleve sahip olduklarını gözlemlemişlerdir. Lord & Schopler (1989) ve Lord, Venter & Schopler (1992), araştırmalarında okul öncesi dönemdeki (3-4 yaş) çocuklarla TEACCH programı kullanmışlar ve 4 veya 5 yılın sonunda dil gelişiminde ve akademik becerilerinde olumlu yönde gelişmeler belirlemişlerdir
(Mesibov, 1997). Panerai, Ferrante ve Caputo (1997) İtalya’da TEACCH programı kullanarak otizmi, öğrenme güçlüğü, kendine zarar verici davranışları olan yaşları 7-18 arasında değişen 18 çocukla 12 ay süreyle yaptıkları çalışmada, çocukların streotipik davranışlarında azalma ve kendiliğinden iletişim kurma düzeylerinde artma gözlemlediklerini belirtmişlerdir. Panerai, Ferrante ve Zingale (2002) çocuklarla ve ergenlerle yaptıkları çalışmalarda, TEACCH yaklaşımının günlük programda ve çalışma sisteminde temel alındığı zaman sınıflardaki öğrencilerin, bu düzenlemenin yapılmadığı ve “klasik İtalyan yaklaşımı” ALEV GİRLİ 2007, 8 (2)
28
eğitiminden daha çok yararlandıklarını gözlemlemişlerdir.
Ozonoff & Cathcart (1998), TEACCH programıyla yaptıkları çalışmanın otistik çocukların, taklit, küçük ve büyük motor becerilerinin ve sözel olmayan kavramsal becerilerin geliştirilmesinde etkili olduğunu belirlemişlerdir. TEACCH programı kullanılarak yapılan ve iki buçuk yıl süren bir çalışmada da otistik bireylerin genel becerilerinde ve bağımsızlıklarında anlamlı düzeyde artış olduğu belirlenmiştir (Persson, 2000). Yunanistan’da yaşları 16-30 arasında değişen 12 kişiye TEACCH yaklaşımı kullanılmış ve kişisel bağımsızlık, sosyal beceriler ve işlevsel iletişim becerilerinde 6 ay sonunda anlamlı gelişmeler elde edilmiştir (Siaperas & Beadle-Brown, 2003). Bir başka çalışmada yaşları 16-48 arasında değişen ve Caroline TEACCH Yaşam ve Eğitim Merkezinde yaşayan 6 otistik ile, grup evinde yaşayan 10, enstitüde eğitilen 6 ve aile yanında yaşayan 10 otistikten oluşan üç grubu bağımsız yaşam ve mesleki eğitim becerilerindeki ve problem davranışlarındaki değişme karşılaştırılmıştır. Aile memnuniyeti, davranışsal değişiklikler ve kazanılması beklenen beceriler; kuruma yerleşmeden bir ay önce alınan başlangıç düzeyi, 6 ay sonra ve ayrıldıktan 6 ay ve 12 ay sonra olmak üzere dört defa ölçülerek değerlendirilmiştir. Caroline TEACCH yaşam evinde yaşayan otistiklerin davranış problemlerinde istatistiksel olarak anlamlı düzeyde azalma olduğu, becerilerin kazanılmasında gruplar arasında farklılık olmadığı, ailelerin TEACCH yaşam merkezlerini diğer uygulamalardan daha yararlı gördükleri belirlenmiştir (Van Bourgondien, Reichler & Schopler, 2003). Çin’de 3-5 yaşlar arasındaki otistik çocuklarla yapılan boylamsal bir çalışmada, çocuklar PEP-R, Merril-Pamer ve Hong-Kong Uyumsal Davranış Ölçeği ile değerlendirilmiştir. 12 ay TEACCH programı uygulanan deney grubundaki çocuklar, TEACCH uygulanmayan kontrol grubunda yer alan çocuklara göre ilk altı ayda algı, kaba ve ince motor becerilerde, 12 ayın sonunda bütün gelişim alanlarında daha fazla gelişim göstermişlerdir (Tsang, Shek,Lam,Tang &Cheung, 2006). Bütün bu çalışmalara rağmen, Jordan, Jones ve Murray’in (1998) otistik çocukların eğitimine ilişkin yapılan son çalışmaları inceledikleri tarama çalışmasında vurguladıkları gibi, TEACCH ve yaygın kullanılan diğer programlar için daha büyük çalışma gruplarıyla programların etkililiğini gösteren daha pek çok araştırmaya gereksinim olduğu görülmektedir.
Ülkemizde TEACCH yaklaşımının tanınması ve kullanılması çok yeni olup, etkililiğini gösteren deneysel bir çalışma bulunmamaktadır. Mutlu’nun (1998) PEP-R ile değerlendirilerek BEP’ leri hazırlanan ve TEACCH programı temel alınarak eğitilen, okul öncesi dönemde 40 çocukla gerçekleştirdiği çalışma, annelerle birlikte kurum ve ev merkezli olarak yürütülmüştür. Çocukların hepsinde bütün gelişim alanlarında gelişme olduğu ve annelerin stresinin de azaldığı belirlenmiştir. Girli (2003), 20 aylık otizm tanılı ve 2,5 yaşında başka türlü adlandırılamayan otistik bozukluk tanılı iki olgu ile üç yıl, Atasoy & Varır (2005) 3 yaşında otizm tanılı bir olgu ile bir yıl boyunca yaptıkları çalışmalarda çocukları gelişimsel ve davranışsal alanda PEP-R ile değerlendirmişler ve eğitim programı olarak da TEACCH’in çocukluk dönemi etkinliklerinden yararlanmışlardır. İki çalışma sonunda, üç olgunun da olumlu yönde gelişme kaydettiği belirlenmiştir. Girli ve Atasoy’un (2006), yaşları 20 ila 72 ay arasında değişen, otizm tanılı 60 çocukla 3 yıl süreyle yürüttükleri boylamsal çalışmada, çocukların taklit, algı, el-göz, ince ve kaba motor beceriler, bilişsel ve sözel gelişim alanlarında programa giriş becerileri ile programdan çıkış becerileri PEP-R kullanılarak karşılaştırılmıştır. TEACCH ve HANEN programlarından yararlanılarak yürütülen çalışma sonunda, çocukların bütün gelişim alanlarında becerilerinin arttığı ve otistik davranış özelliklerinin yoğunluğunda azalma olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın Amacı Bu çalışmanın temel amacı, İzmir İli’nde Eylül 1999 ve Haziran 2000 tarihleri arasında asperger ve yüksek işlevli otizm tanısı almış 28 çocuğun, TEACCH ve HANEN yaklaşımından yararlanılarak hazırlanan ve 5 yıl süre ile uygulanan eğitim programından sağladıkları gelişmeyi incelemektir. Bu amaçla, çocuklarda PEP-R ölçeği Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|