Microsoft Word qasimli kenale doc
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
66 artırılması, tranzit ticarəti sahəsində hökumətlərarası və beynəlxalq sazişlərdə Azərbaycanın iştirakının genişləndirilməsi, habelə geniş miqyaslı iqtisadi inkişaf və bir sıra Asiya-Sakit okean regionu ölkələrinin xarici ticarət dövriyyəsinin daim artması tranzit xidmətlərinin inkişafı üçün mühüm zəmin yaradacaq. Bu baxımdan 2015-ci ildə tikintilərinin başa çatdırılması nəzərdə tutulan “Ələt Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı” və “Bakı –Tbilisi-Qars” dəmir yolu mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək. Azərbaycan artıq “Kosmik” dövlətdir və Azərbaycanın sünii peykinin beynəlxalq xidmətlərindən dünyanın bir çox ölkələri istifadə etməyə başlamışdır. Yaxın gələcəkdə bu xidmətlərin coğrafiyası genişlənəcək və ökəyə milyonlarla gəlir gətirəcək. Telekommunikasiya sistemində ediləcək digər keyfiyyət və struktur dəyişiklikləri sahənin inkişaf etdirilməsinə, yenidən qurulmasına və modernləşdirilməsinə, respublika və xarici investisiyaların cəlb edilməsinə, göstərilən rabitə xidmətlərinin çeşidinin genişlənməsinə, keyfiyyətinin və həcminin artmasına və nəticə etibarilə rabitə xidmətləri sahəsində uzun illərdir yaranmış müsbət balansın möhkəmlənsinə kömək göstərəcəkdir. BKB-na inteqrasiya. Azərbaycanın BKB-na inteqrasiyasının ortamüddətli perspektivləri bilavasitə ölkənin ixracyönümlü əmtəə və xidmət sahələrinin inkişafı və onun geoiqtisadi siyasəti ilə əlaqədar olacaq. Ötən illərin təcrübəsi də bu amillərin həledici rol oynadığını göstərmişdir. Belə ki, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunun mənimsənilməsi ilə bağlı ölkə rəhbərliyinin apardığı uğurlu siyasət nəticəsində düya miqyaslı ən iri beynəlxalq konsorsiumlar yaradılmış və ölkəyə 55 mlrd. doll. çox birbaşa investisiya axını təmin edilmişdir. Nəticədə 2004-2013-cü illər ərzində beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində xarici ölkələrə 176,1 mlrd. doll. xam neft və 7,3 mlrd. doll. qaz ixrac olunmuşdur. Dünya bazarında karbohidrogenlərin qiymətlərinin epizodik olaraq dəyişilməsi də nəzərə alınmaqla qarşıdakı 5 ildə beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində xarici ölkələrə daha 100 mlrd. doll. xam neft və qaz ixracı nəzərdə tutulur. Onu da qeyd etməliyik ki, neft-qaz kompleksi müəssisələrinə bundan sonra xarici investorların vəsaitinin daxil olması əvvəlki dövrlərə nisbətən bir qədər azala bilər . Bu amili nəzərə alaraq ölkənin iri sənaye müəssisələrinin daha intensiv özəlləşdirilməsi xarici kapitalın ölkəyə cəlb edilməsinin strategiyasına çevrilməlidir. 67 Yaxın gələcəkdə bu strategiyanın həyata keçirilməsi ölkədə investisiya iqliminə öz təsirini gücləndirərək milli iqtisadiyyatın qeyri neft-qaz sahələrinə kapital axınının stimullaşdırılmasına gətirib çıxaracağına zəmin yarada bilər. Xarici kapitalın köməyi ilə telekommunikasiyaların, kənd və balıq təsərrüfatlarının, tikintinin və turizmin daha da inkişaf etdirilməsinə şərait yaradılacaqdır. Bu isə belə qənaətə gəlməyə əsas verir ki, Azərbaycana illik xarici kapital axını yaxın gələcəkdə də milyardlıq səviyyədən aşağı olmayacaq. Bunun da nəticəsində ölkə iqtisadiyyatı birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsində digər tranzit iqtisadiyyatlar tərəfindən sərt rəqabətlə qarşılanmamaq üçün sığortalana və BKB-da öz mövqyini daha da gücləndirə biləcək. Milli iqtisadiyyatın BKB-na inteqrasiyasının inkişaf perspektivləri yuxarıda qeyd olunanlarla yanaşı nəzərəçarpacaq dərəcədə ölkədən kapital axınları, xüsusi ilə xarici iqtisadiyyata yönəldiləcək birbaşa investisiyalarla bağlı olacaq. Bu istiqamətdə ortamüddətli perspektivdə Dövlət Neft Şirkətinin Türkiyədə, Gürcüstanda, Rumıniyada, ndoneziyada və başqa dövlətlərdə nəzərdə tutduğu layihələrin icrasına 20 mlrd. doll. çox investisiya yönəldəcəyi və Dövlət Neft Fondu tərəfindən Bakı-Tibilisi-Qars, Şahdəniz, “Star” NEK tikintisi layihələrinə ayrılacaq vəsaitin əvvəlki illərə nisbətən artırılacağı gözlənilir. Bununla yanaşı Xəzərin Azərbaycan sektorunun mənimsənilməsinə dair mövcud layihələrin davam etdirilməsi ilə əlaqədar xarici investorların gəlirləri və əsas kapitalın repatpiasiyası çərçivəsində ölkədən 30 mlrd. doll. kapital axınları (xam neft və təbii qaz şəkilində) davam etdiriləcək. Eyni zamanda nəzərdə tutulan dövür ərzində ə vvəlki illərdə xaricdən cəlb olunmuş kreditlər üzrə əsas borcun geri qaytarılması və hesablanmış faizlərlə bağlı xarici kreditorlara 10 mlrd. doll. qədər vəsaitin ödənilməsi nəzərdə tutulur. Tədiyə balansının və BKB-na inteqrasiyanın perspektiv görüntüləri belə qənaətə gəlməyə əsas verir ki, ortamüddətli dövürdə də DTS-nə inteqrasiya üzrə cari ə məliyyatlara aid göstəricilərin ümumi saidosu 2004-2013-cü illərdə olduğu kimi müsbət olaraq yüksək səviyyədə qalacaq və təxminən 10-12 mlrd. doll. səviyyəsində olacaqdır. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, gözlənilən müsbət saldo xarici ticarət göstəricilərinin ayrı- ayrı ixracat mövqeləri, başlıca olaraq xam neft və qaz ixracatı artımı hesabına reallaşacaq. Bu isə öz nöbəsində tədiyə balansının digər maddələri üzrə 68 gözlənilən mənfi saldonu lazımınca maliyyələşdirməklə yanaşı ölkənin strateji valyuta ehtiyatlarının artmasını da şərtləndirəcək. Bu isə gələcəkdə dövlətin daxili vəsaitinin daha da yüksək səviyyədə olmasını və ölkənin məcmui xarici aktivlərinin kifayət qədər artaraq 150 mlrd. doll. səviyyəsinə çatmasını təmin edəcək. Nəticədə ortamüddətli dövür ərzində Azərbaycanın “qalan dünya” ilə iqisadi ə laqələrinin genişlənməsi, tədiyə balansının sabitliyi və “xalis beynəlxalq investisiya mövqeyi”-nin müsbət saldosunun dayanıqlı artımı təmin olunacaq. Bununla da ölkənin milli iqtisadiyyatının DTS-də mövqeyininr daha da gücləndirilməsinə və BKB-ə inteqrasiyasının genişləndirilməsinə şərait yaradılacaq. Azərbaycan Respublikasının tədiyə balansının əsas göstəricilərinin mövcüd vəziyyətinin təhlili və perspekt görüntüləri milli iqtisadiyyatın xarici amillərin təsiri ilə xüsusi bağlılığını göstərməklə yanası, ölkənin DTS-də mövqeyinin davamlı olaraq gücləndirilməsini səciyyələndirən aşağıdakı məqamları da qeyd etməyə imkan verir: 1. Müstəqilliyimizin ilk illərində DTS-nə inteqrasiya üzrə cari əməliyyatların mənfi saldosu ( kəsiri ) ölkə iqtisadiyyatının ümumi xərclərinin ümumi gəlirlərindən çox olmasının nəticəsi ilə bağlı olmuşdur. Buna görə də 2000-ci ildən başlayaraq Azərbaycan ixracatına çoxsahəli xarakter verilməyə və idxalı əvəz edən istehsalatların inkişaf etdirilməsi üzrə müvafiq dövlət siyasəti həyata keçirilməyə başlanmışdır. Nəticədə xarici sektorun sabitliyi təmin olunmuş, strateji valyuta ehtiyatları artmağa başlamış və öikə iqtisadiyyatının DTS-nə inteqrasiyası sürətlənmişdir. 2. Xarici ticarətin sərbəstləşdirilməsi və xarici kapitalın hərəkəti üzərində məhdudiyyətlərin olmaması respublikaya investisiyaların cəlb edilməsinin əsas şə rtlərindən biri olmuşdur. Bu da həm milli iqrisadiyyatın DTS-də mövqeyinin gücləndirilməsinə şərait yaratmış, həm də ölkənin tədiyə balansının sabitliyinin təmin olunmasını şərtləndirmişdir. Bunun da nəticəsində cari əməliyyatlar üzrə ümumi göstəricilərin mənfi saldosu 2005-ci ildən müsbət saldo ilə əvəzlənərək hər il dayanaqlı olaraq artmağa başlamış və strateji valyuta ehtiyatları yüksək templə çoxalaraq 50 mlrd. doll. ötmüşdür. 3. Xəzər şelfi yataqlarından istifadə edilməsi və nəql üzrə ixrac boru kəmərlərinin istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar neft-qaz ixracatının nəzərdən keçirilən dövürdə
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|