Microsoft Word qasimli kenale doc

 

75

Layihə,  birliyin  ümimi  səciyyəsini    formalaşdırmaqla  bərabər,  inteqrasiyanın  aparıcı 

istiqamətlərini  müəyyənləşdirməlidir.  Fikrimizcə  inteqrasiya  birliyinin  aparıcı 

dominantları: 

-

  təbii resurslardan istifadənin səmərəliliyinin yüksəldilməsi,  

-

  tranzit-kommunikasiya infrastrukturunun inkişafı,  

-

  birlik daxili bazarın potensialının səmərəliliyinin artırılması,  

-

  dünya  bazarında    geoiqtisadi  mövqeyə  əsaslanan    fəal  iştirakçıya  çevirilmə 

hədəfləri və s. ola bilər. 

4.

  Müasir dünya təcrübəsində  məkan  geosiyasətinin yerini axınlar geosiyasəti 

almışdır.  Hazırda  heç  bir  dövlət    ötən  əsrdə  merkantilist  doktrinasının  təklif  etdiyi 

proteksionist  tədbirlərlə    qoruna  bilmir.  Vətəndaşlarının  maddi  rifahını  qoruyub 

saxlamaq  üçün  dövlətin  bacarıq  və  gücü  indi  ərazi  və  əhali  kimi  horizontal  amillərdən 

deyil,  iqtisadi  fəaliyyətin  məhsuldarlığı,  «sistem-ölkə»  rəqabət  qabiliyyətliliyi  kimi 

ş

aquli amillərdən asılıdır. Kapitalın  beynəlmiləlləşməsi  dövlətin iqtisadi inkişafa təsirini 

ə

həmiyyətli  dərəcədə  məhdudlaşdırır.    Dövlət  yalnız  kapital  axını  ilə  müşaiyət  olunan 

qlobal  texnologiyanı  cəlb  etməklə  öz  vətəndaşlarının  məşğulluğunu  və  rifahını  iəmin 

etmək iqtidarındadır. Beləliklə, geoiqtisadiyyat iqtisadi geosiyasətə çevrilmişdir.  

         Geoiqtisadiyyat  faktiki  olaraq,  qanunları  və  mexanizmləri  ilə  dövlətin  inzibati-

hüquqi  təşkili  paradiqmasını  formalaşdırır.  Beləki,  bazarın  qloballaşmasının  nəticəsi 

kimi,  daxili  və  xarici  bazar  arasındakı  sərhədlərin  itməsi,  milli    iqtisadi  siyasətin 

formalaşdırılmasına  yeni  yanaşmalar  tələb  edir.    Müasir  qlobal  iqtisadiyyatda  müdafiə 

tədbiri  ilə  müvəffəqiyyət  qazanmaq  mümkün  deyil.    Rəqabət  qabiliyyətli  mövqeyin 

axtarışı hücum taktikasının tətbiqini zəruri edir. 

Azərbaycan  öz  inteqrasiya  siyasətini  ölkənin  strateji  maraqları  və  real  vəziyyət 

nəzərə alınmaqla formalaşdırmışdır. Bu siyasət daha çox ikitərəfli münasibətlərin inkişaf 

etdirilməsinə,  bütün  tərəflərlə  qarşılıqlı  əlverişli  geniş  əlaqələrin  yaradılmasına 

yönəlmişdir.  Azərbaycan  MDB  və  GUAM  kimi  regional  inteqrasiya  qurumlarının  tam 

hüquqlu üzvü olaraq AB, NAFTA,MERKOSUR və ASEAN kimi inteqrasiya qurumları 

ilə  də  sıx  əlaqələr  qurmuşdur  və  bu  əlaqələr  daim  inkişaf  edir.Eyni  zamanda  ölkəmiz 

---

 

76

qtisadi  Əməkdaşlıq  Təşkilatı  (ECO),  Qara  Dəniz  qtisadi  Əməkdaşlığı  kimi  regional 

təşkilatların  da üzvüdür və onların işində fəal iştirak edir.  

 Bu  gün  AB  Azərbaycanın  ən  iri  ticarət  partnyorudur.  2013-cü  ildə  Azərbaycanın 

ixracının  48,02%-i,  idxalın  isə  35,13%-i  Avropa  Birliyi  ölkələrinin  payına 

düşmüşdür.Müqayisə üçün qeyd edək ki, həmin dövrdə ixracın yalnız 6,3 %-i, idxalın isə 

23,83%-i MDB ölkələrinin payına düşmüşdür. 

Azərbaycanın  geoiqtisadi  məkandakı  mövqeyini  müəyyənləşdirən  əsas  amillərdən 

biri  ölkənin  ixrac  potensialıdır.  Məlumdur  ki,  ixrac  potensialı  istəniln  ölkənin  sosial 

iqtisadi  inkişafında  müstəsna  əhəmiyyətə  malikdir.  Ölkənin  xarici  ticarət  dövriyyəsi, 

xarici ticarət balansının saldosu mühüm göstəricilər olsa da, ixracın strukturu – ölkənin 

beynəlxalq  əmək  bögüsündə və deməli qlobal iqtisadi  məkandakı  yerini  müəyyən  edən 

ə

sas göstəricidir. Azərbaycanın zəngin təbii sərvətləri ölkənin ixracının yüksək həcmini 

təmin  edir.  Ancaq  ixracın  strukturu  bu  istqamətdə  vəziyyətin  heç  də  qənaətbəxş 

olmadığını göstərir.  

Azərbaycanın  böyük  turizm  potensialının  olduğunu  nəzərə  alsaq  ölkəmizin  turizm 

xidmətlərinin netto idxalçısı kimi çıxış etməsi mənfi hal kimi qiymətləndirilə bilər və bu 

sahədə  ölkənin  potensialından  daha  səmərəli  istifadə  olunmasına  ehtiyac  var.  2009-cu 

ildə  qəbul  olunmuş  “2010-2014-cü  illərdə  AR-da  turizmin  inkişafı  üzrə  Dövlət 

Proqramı”  da  məhz  Azərbaycanın  turizm  potensialından  daha  effektiv  istifadə 

olunmasının təmin edilməsinə yönəlmişdir. 

Məlumdur  ki  ,  dünyada  regionalizm  meylləri  güclənir  və  bu  proses  müxtəlif 

iqtisadi  sistemlərin  sərhədində  yerləşən  ölkələrin  rolunun  artması  ilə  çüşayiət 

olunur.Azərbaycanın  şimaldan posr sovet ölkələri ilə , cənubdan  ran, Türkiyə arasında 

mövqeyi,  eyni  zamanda  Şərq  –Qərb  və  Şimal  –  Cənub  ticarət  xətlərinin  üzərində 

yerləşməsi ilə diqqəti cəlb edir.Bütün Şərqi Avropa, Qafqaz və Orta Asiya ölkələri kimi 

Azərbaycanın da maraqları Qərbə və ya Şərqə fərdi “pəncərə” açmaqda yox, Şərq – Qərb 

və  Şimal  –  Cənub  münasibətlərində  fəal  iştirakdan,  bu  istiqamətlərdə  nəqliyyat 

dəhlizlərinin  yaradılmasından  əhəmiyyətli  dərəcədə  asılıdır.MDB  ölkələri,  Avropa  və 

Asiya ölkələri ilə ticarət iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirmək məqsəd ilə Azərbaycan Xəzər 

dənizinin bütün istiqamətlərini – Şimal,Cənub,Şərq və Qərbi birləşdirən “Şimal-Cənub” 

---

 

77

və  Şərq  Qərb”  Beynəlxalq  nəqliyyat  dəhlizlərinə  qoşulub.Bu  nəqliyyat  dəhlizlərinin 

infrastrukturunun  inkişafı  bu  istiqamətlərdə  yük  axınlarının  günbəgün  artması 

səbəbindən çox aktualdır.Azərbaycanın bu nəqliyyat dəhlizlərinə qoşulması həm ölkənin 

ticarət  –  iqtisadi  əlaqələrinin  genişlənməsi,  həm  də  beynəlxalq  aləmdə  mövqelərinin 

möhkəmlənməsi baxımından əhəmiyyətlidir. 

Zяngin  iqtisadi  ehtiyatlara,  yeraltы  vя  yerцstц  sяrvяtlяrя  malik  olan 

Azяrbaycan юlkя rяhbяrliyinin mяqsяdyюnlц fяaliyyяti nяticяsindя regionda aparыcы, 

lider  dюvlяtя  чevrilmiшdir.  Bu  gцn  юlkяmizin  nяqliyyat  siyasяti  Azяrbaycan 

dюvlяtinin iqtisadi mцstяqilliyini daha da mюhkяmlяndirmяyя xidmяt edir.  

Шimal-Cяnub  iqtisadi  яlaqяlяrindя  Azяrbaycanыn  rolunun  artыrыlmasыnda 

nяqliyyat–kommunikasiya  komplekslяrinin  inkiшafы  mцhцm  rol  oynayыr. 

Azяrbaycanda dцnyanыn iqtisadi cяhяtdяn inkiшaf etmiш юlkяlяrinя xas olan nяqliyyat 

–  kommunikasiya  kompleksi  –  dяmir  yolu,  dяniz,  avtomobil,  boru  kяmяri,  hava 

nяqliyyatы vя rabitя sektoru inkiшaf etmiшdir.  Avropa – Asiya kяsiшmяsindя yerlяшяn 

Azяrbaycanda  sяmяrяli  iqtisadi  яlaqяlяrin  inkiшafы  цчцn  яlveriшli  шяrait  vardыr. 

Azяrbaycanыn  яlveriшli  iqtisadi  mюvqeyя  malik  olmasы  ona  Шimal-Cяnub  iqtisadi 

яlaqяlяrindя xцsusi яhяmiyyяt verilmяsinя gяtirib чыxarmыш, respublikamыz bu яlveriшli 

geoiqtisadi  mяkanda  ticarяt  dяhlizi  rolunu  gцclяndirmiшdir.  Avropa  vя  Asiyanыn, 

Шimal vя Cяnubun kяsiшmяsindя yerlяшяn Azяrbaycan regionda enerji vя yцk axыnlarы 

цчцn  qovшaq  rolunu  oynamaq  цчцn  unikal  imkanlara  malik  olduьunu  nцmayiш 

etdirmiшdir.  1994-cц  ilin  sentyabrыnda  Azяrbaycanыn  bцtцn  hяyati  яhяmiyyяtli 

sahяlяrdя  inkiшafыnыn  яsasыnы  qoyan  "Яsrin  mцqavilяsi"nin  imzalanmasы  ilя 

respublikanыn  iqtisadi  vя  tranzit-kommunikasiya  яhяmiyyяti  xeyli  dяrяcяdя 

artmышdыr.  Sonrakы  mяrhяlяdя  Bakы-Novorossiysk,  Bakы-Supsa,  daha  sonra  Bakы-

Tbilisi-Ceyhan  яsas  ixrac  neft  kяmяrlяrinin  iшя  salыnmasы,  habelя  Bakы-Tbilisi-

Яrzurum  qaz  kяmяrinin  tikintisinin  yekunlaшmaq  цzrя  olmasы  tяkcя  Azяrbaycanыn 

deyil,  bцtюvlцkdя  regionun  tranzit  яhяmiyyяtini  artыrыr.  Шimal-Cяnub  яlaqяlяrindя 

Azяrbaycanыn fяal iшtirakы vя qlobal layihяlяrя cяlb edilmяsi onun etibarlы, hяmчinin 

daimi  tяrяfdaшlыьыnыn  bariz  nцmunяsi  olduьunu  gюstяrir.  Azяrbaycan  bunu  юzцnцn 

TRASEKA proqramыnda fяal iшtirakы ilя sцbut etmiшdir.  

---