Microsoft Word qasimli kenale doc
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
60 16,1 dəfə artaraq 155,8 mlrd. doll. təşkil etmişdir. Bu vəsaitin 55,2 mlrd. doll. xaricdən cəlb olunmuş kapitalın geri qaytarılması (repatriasiyası), yəni ölkənin xarici öhtəliklərinin azalması ilə bağlı əməliyyatların, 100,6 mlrd. doll. isə bütün formalarda xarici iqtisadiyyata yönəldilmiş Azərbaycan kapitalının payına düşür. Bu kapitalın da çox hissəsi ölkənin xalis beynəlxalq aktivlərinin artmasını təmin etmişdir. Nəticədə 01.01.2008-ci il tarixinə ilk dəfə olaraq müstəqil Azərbaycanın xalis beynəlxalq investisiya mövqeyinin mənfi saldosu müsbət saldo ilə əvəzlənmiş və 01.01.2014-cü il tarixinə 75 mlrd. doll. səviyyəsində qiymətləndirilir. Bunu isə pozitiv hal kimi ölkə rəbərliyinin son 10 ildə apardığı uğurlu iqtisadi siyasətin nəticəsi kimi qiymətləndirmək olar. Bu dövrü səciyyələndirən cəhətlərdən Azərbaycanın digər ölkələrə kreditlər verməyə başlamasını, neft gəlirlərini xarici banklarda daha intensiv yerləşdirilməsini və ölkənin xarici öhtəliklərinin nəzərəçarpacaq dərəcədə azalmasını qeyd etmək olar. 4-cü cədvəl 1994 – 2013- cü illərdə BKB-na inteqrasiyanın əsas analitik göctəriciləri 1994-2003 2004-2013 1994-2013 mlrd.$. (% ) mlrd. $. (%) mlrd. $. (%) Cəlb olunmuş kapital – Cəmi 15,4 100 75,3 100 90,7 100 Birbaşa investisiyalar 11,1 72,1 44,1 58,6 55,2 60,9 - neft-qaz sektoru 9,5 61,7 38,0 50,5 47,5 52.4
- digər sektorlar 1,6 10,4 6,1 8,1 7,7 8,5
Kreditlər və sudalar 3,9 25,3 23,9 31,7 27,8 30,6
- dövlət təminatlı 1,3 8,4 7,2 9,6 8,5 9,4
- digərləri 2,6 16,9 16,7 22,1 19,3 61 21,2 Digər kapital 0,4 2,6 7.3 9,7 7,7 8,5
Xaricə yönəldilmiş kapital - Cəmi 9,7 100 155,8 100 165,5 100 Birbaşa investisiyalar 1,3 13,4 7,7 4,9 9.0 5,5 Kreditlər və sudalar - - 4,0 2,6 4,0 2,4 Birbaşa investisiyaların qaytarılnası 3.0 30,9 38.6 24,8 41.6 25,1 Kreditlərin qaytarılması 0,6 6,2 16,6 10,6 17,2 10,4 Digər kapital 3,2 33,0 40,2 25,8 43,4 26,2 Strateji valyuta ehtiyatları 1,6 16,5 48,7 31,3 50,3 30,4
Məhz qeyd olunan müsbət dəyişikliklərin nəticəsi imkan vermişdir ki, 2014-cü ilin 01 yanvar tarixinə Azərbaycanın xarici ölkələr qarşısındakı öhtəliklərinin artım tempi xeyli azalmış və 01.01.2014-cü il tarixinə cəmi 31.9 mlrd. dollar təşkil etdmişdir. Eyni zamanda ölkənin beynəlxaq aktivlərinin hcmi 2004-ci ilin əvvəlinə nisbətən 16,5 dəfə artaraq 106,7 mlrd. doll. çatmışdır. Bunun da 1/2 hssəsi strateji valyuta ehtiyatlarının payına düşür. Beləliklə, əgər 2004-ci ilin əvvəlinə ölkənin beynəlxalq aktivlərinin ÜDM-da xüsusi çəkisi 50 faiz idisə 2014-cü ilin əvvəlinə bu göstəricib 140 faizi keçmişdir. Yuxarıda deyilənlər belə qənaətə gəlməyə əsas verir ki, son 10 ildə Azərbaycanın BKB-na daha sürətli və çoxşaxəli inteqrasiyası ölkəmizin DTS-də mövqeyinin gücləndirilməsində mühüm rol oynamış və milli iqtisadiyyatın ortamüddətli inkişaf petrspektivləri üçün zəruri imkanlar yaratmışdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ölkə iqtisadiyyatına cəlb olunmuş xarici kapitalın mühüm hissəsini kreditlər və digər maliyyə axımları təşkil edir. Bütövlükdə 1994-2013- 62 ci illərdə ölkəyə 35,5 mlrd. doll. məbləğində kredit və digər maliyyə ehtiyatları cəlb edilmişdir ki, bunun da 27,8 mlrd. doll. kreditlərin payına düşür. Son 10 ildə cəlb edilmiş kreditlər 1994-2003-cü illərin ümumi göstəricisindən 6,1 dəfə çox olaraq 23,9 mlrd. doll. olmuşdur. Təqdirəlayiq haldır ki, həmin məbləğin yalnız 7,2 mlrd. doll. birbaşa dövlət və dövlət təminatı əsasında cəlb olunmuş kreditlərin, 16,7 mlrd. doll. icə dövlət təminatı olmayan kreditlərin payına düşür. Təkcə son 3 il ərzində banklar, birgə müəssisələr və digər özəl təşkilatlar tərəfindən xaricdən 7,5 mlrd. doll. çox vəsait cəlb olunmuşdur. Bu icə öz növbəsində xarici partnyorların ölkə iqtisadiyyatının özəl sektoruna ehtimadının artdığını göstərməklə yanaşı bu sektorun milli iqtisadiyyatın DTS- də, eləcə də BKB-da mövqeyinin gücləndirilməsində və milli iqtisiyyatın ortamüddətli inkişafının müvəfiqiyyətlə təmin olunmasıda mühüm rol oynaya bilə. Pozitiv hal olaraq onu da qeyd etmək istərdik ki, 1994-2013-ci illər ərzində xaricdən cəlb olunmuş bütün kreditlərin 60 faizindən çoxu (17,2 mlrd. doll.) artıq geri qaytarılmışdır. Yalnız son 5 ildə 10 mlrd. doll. kredit borcları xarici kreditorlara qaytarılıb. Bu vəsaitin 45.6 faizi (4,6 mlrd.doll.) bank sektorunun, 27,2 faizi (2,7 mlrd. doll.) neft-qaz sektorunun, 14,3 faizi (1,4 mlrd. doll.) dövlət borcu yaradan kreditlərin , 12,9 faizi (1,3 mlrd. doll. ) isə digər müəssisə və firmaların payına düşür. Son 10 ildə ölkədə həyata keçirilən sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının əsas istiqamətlərindən bri də strateji valyuta ehtiyatlarının artırılması və bunun da nəticəsində milli iqtisadiyyatın BKB-də mövqeyinin daha da gücləndirilməsi olmuşdur. Nəticədə 2004-cü ilin əvvəlinə cəmi 1,6 mlrd. doll. təşkil edən strateji valyuta ehtiyatları 2014-cü ilin 01 yanvar tarixinə 50 mlrd. doll. çox olmuşdur. Bu isə ÜDM-un 68,4 % və adambaşına 5,4 min ABŞ doll. deməkdir.
3.1 Müasir şəraitdə Azərbaycanın valyuta siyasətinin təkmilləşdirilməsi vəzifələri və istiqamətləri.
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|