Microsoft Word Qasimov-ias docx

203 
t
v
 termini baxımından  d
i
  sənədinin  d
j
  sənədinə nisbətən 
ciddi üstünlük münasibətini müəyyən edən 


i
j
s
t
,d
d
μ
v
qeyri-səlis funksiyası aşağıdakı düsturla ifadə olunur: 
 
       
   







 
          
          
olarsa
 
  
,
0
olarsa,
 
  
,
i
j
t
j
i
t
i
j
t
j
i
t
i
j
t
j
i
t
i
j
s
t
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
v
v
v
v
v
v
v
 (7.32) 
D çoxluğunun sənədlərinin bütün cütləri arasındakı bu 
qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini nəzərə almaqla kon-
kret təsbit olunmuş 
Q
v
T
t

 termininə görə daha üstün
olan sənədlərin qeyri-səlis alt çoxluğunu müəyyən etmək 
olar. Həmin sənədlərin bu çoxluğa daxilolma funksiyası 
aşağıdakı şəkildə verilə bilər:  




i
j
s
t
D
d
i
pr
t
d
d
d
v
j
v
,
max
1
)
(
.





, 
 
        (7.33)
burada 
)
(
i
pr
t
d
v

 daxilolma funksiyasının qiyməti t
v
 termini 
üzrə d
i
 sənədinin D çoxluğunun digər sənədlərinə nisbətən 
nə qədər üstün (daha relevant) olmasını göstərir.  
Sorğunun ayrı-ayrı terminləri üzrə D çoxluğunun bütün 
sənədlərinin üstünlük dərəcələri, yəni qeyri-səlis üstün 
sənədlər alt çoxluğu məlum olduqdan sonra bu alt çoxluğa 
daxil olan sənədlərin cütləri arasında sorğunun bütün 
terminlərini nəzərə almaqla qeyri-səlis üstünlük münasi-
bətlərini müəyyən etmək olar. Bu məqsədlə 
Q
T
 çoxluğu-
na daxil olan terminlərin cütləri arasındakı qeyri-səlis üs-
tünlük münasibətləri 


v
u
t
t ,

 istifadə oluna bilər:
 
 
 












v
u
j
pr.
t
i
pr.
t
T
t
T
t
j
i
T
,t
t
,γ
d
μ
,
d
μ
)
,d
(d
μ
v
u
Q
v
Q
u
Q
1
min
max
, (7.34) 
burada 


j
i
T
d
d
Q
,

– D çoxluğunun sənədlərinin cütləri
arasında qeyri-səlis üstünlük münasibəti ilə müəyyən olu-

---

204 
nan alt çoxluğuna daxilolma funksiyasıdır və  onun qiy-
məti sorğunun bütün terminlərinə (yəni bütövlükdə sorğu-
ya) görə  d
i
  sənədinin  d
j
  sənədindən üstünlük dərəcəsini 
müəyyən edir. 
Yuxarıda baxılan yanaşmaya analoji olaraq, D çoxluğu-
nun bütün sənəd cütləri üçün tapılmış qeyri-səlis üstünlük 
münasibətlərinin köməyi ilə bu çoxluğun qeyri-səlis üstünlü-
yə malik olan sənədləri alt çoxluğunu, yəni sorğu üçün bütün 
sənədlərin üstünlük dərəcələrini müəyyən etmək olar:  




i
j
s
T
D
d
i
pr
T
,d
d
μ
)
(d
μ
Q
j
Q



max
1
, 
 
    (7.35)
burada 


j
i
s
T
,d
d
μ
Q
 funksiyasının qiymətləri aşağıdakı ki-
mi hesablanır: 









 










.
 ,
          
olarsa,
 
  
,
0
i
j
T
i
j
T
i
j
T
j
i
T
i
j
T
i
j
T
i
j
s
T
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
,d
d
μ
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
(7.36) 
Beləliklə 
)
(
i
pr
T
d
Q

 daxilolma  funksiyası qeyri-səlis üs-
tünlük münasibətlərinə malik sənədlər alt çoxluğunu xa-
rakterizə edir. Bu funksiya sorğu üçün d
i
 sənədinin üstün-
lük dərəcəsini, yəni onun istifadəçinin sorğusuna relevant-
lıq səviyyəsini göstərir.  
Təbii ki, 
)
(
i
pr
T
d
Q

 funksiyası [0,1] intervalında istəni-
lən qiyməti ala bilər, lakin istifadəçini yalnız yüksək rele-
vantlıq dərəcəsi olan sənədlər maraqlandırır. Bu amilin nə-
zərə alınması məqsədilə üstünlük, yəni relevantlıq dərəcə-
ləri üçün 
 
1
0,


 sərhəd qiymətini (adətən, bu qiymət
5
0.


 qəbul olunur) daxil etmək olar. Onda 


)
(d
μ
i
pr
T
Q
 
 
 (7.37) 
şərtini ödəyən bütün sənədlər sorğuya daha relevant sə-
nədlər kimi qəbul  olunur. 

---