Microsoft Word Qebele-Son variant
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Anam kəndindən, evindən – eşiyindən heç ayrılmır. Arada əli dolu şəhərə gələr və tez də ocağına dönər. Öz gəlişiylə hərəmizə özü ağırlığında sevinc gətirsə də kənd həyatı ona elə doğmadır ki, yurduna qayıdışından biz də məmnun oluruq. Çünki o oralarda rahat olur, balaca daxmasının yanında ucalan böyük evdə belə dinclik tapmır, gününün yarısını komasında olur, bu balaca məkanını ötən günlərin əziz xatirəsi sandığından sökülməsini belə düşünmək istəmir. Daxma isə öz ömrünü başa vurmağında, dağılmaq ərəfəsində olsa da sahibinin mühafizəsində hifz olunur, “sarı sincan” torpağı ilə divarları şirələnir, döşəməsi silinir... Qəbələni gəzmək həvəsi şəhərdə yaşayanların arzusudur, desəm yəqin ki, yanılmaram. Çünki Bakının səsli-küylü həyatından bezib, ilin müəyyən vaxtında təbiətin qoynunda dincəlməyə hər bir vətəndaşın haqqı var. Əsas odur ki, o yerləri tanıtmaq üçün bələdçilik edən olsun. Paytaxtdakı qapı qonşumuz əslən bakılı olan Həsənağa dayı da Qəbələnin sorağını eşitdiyindən bir yay günü bizimlə bərabər kəndimizə qonaq getdi. Ov həvəskarı olduğundan özüylə nə lazımdırsa götürüb, oralardan ov ovlamaq, balıq tutmaq sevdasına düşən bakılı qonağımız kənddəki mənzərədən lap cuşa gəldi. Həyətin başdan-başa gül- çiçəkli mənzərəsi, ağaclardakı quşların nəğmələri şəhər sakininin nə qədər ürəyincə idisə, ovunu rahatca ovlamaq məqamı asanlaşdıqca dəliqanlının gördüklərinə güllə atmaq eşqi daha da gücləndi. Tüfəngi yaxınlıqdakı, dəqiq desəm kölgəsində istirahət etdiyimiz şabalıdın budağındakı sərçəyə tuşladı. Ani tətikdən açılan səs hamını heyrətə saldı. Ayağımızın altına düşən quşcuğazın ölüsü anama yaman ağır gəldi. Bilmədi qonağa necə iradını söyləsin, göz yaşları içində “qapımızda oxuyan quşu niyə vurursunuz?, baxın o da bu sərçənin erkəyidir”, deyib qonşu budaqdakı quşu göstərdi. “Hər gün onların səsinə qulaq asıram”. Elə bu andaca tüfəngin növbəti qurbanı həmin sərçə oldu. Bu məqamda isə artıq dözə bilmədi anam. “Bu həyətdə quş ovlamağa nə var ki, hamısı səhər-axşam dən saldığım toyuqlarla bərabər qidalanır, mən onlara vərdişəm. Xahiş edirəm, mənim bağımdakı quşlara güllə atmayın, inciməyin, icazə vermirəm”. Birdən-birə görkəmi ciddiləşdiyindən ovçu-qonaq səhvini anladı və bağdan kənara, çay qırağına yollandı və orada da qaratoyuq vurub geri qayıtdı. “Bu quşları niyə qırırsız” deyib, anam bu dəfə acizanə halda sanki yalvarışı ilə onu qəddarlıqda qınadı. “Siz həqiqətən ov həvəsindəsinizsə onda meşəyə gedin, təbiəti seyr edin. Kəndin quşlarını hürkütməyin”, bu notadan sonra kişi həqiqətən dağı, dərəni gəzmək qərarına gəldi. Kəndin “mənəm” deyən ovçuları ilə bərabər qalın meşələrə üz tutdu. Ömründə görmədiyi meşə gecələri isə bakılıya o qədər vahiməli gəldi ki, yanındakılara “geri qayıdaq, azarıq, qabağımıza ayı çıxar” və daha nələr söyləyərək ormanı tərk etməyə can atdı. Meşələrdəki heyvanat aləminin zənginliyindən xəbəri olduğu üçün gecənin xofundan ürpəndi. Beləcə, ovçu qonşumuzun ov arzusu yerinə yetmədi. Elə balıq tutmaq qisməti də reallaşmadı. Ovçular mağazasından aldığı iri tilova bir dənə də olsun balıq düşmədi. Çünki mağazada satılan bu tilov Qəbələ çaylarına görə deyildi. Balaca uşaqların ağacdan düzəltdiyi qırmağa düşən farellərdən kişi yaman utandı... Bağımız kol-kos olduğu vaxtlarda qırqovullar yuva qurar və anamın qorxusundan heç kəs cürət edib bizə məxsus yerdə onu ovlaya bilməzdilər. Günlərin birində yuvasına dönməyən qırqovulun yumurtalarına xələl gəlməsin deyə anam onları kürd yatan toyuğun altına yığdı. Vaxt-vədə tamamında cücələr çıxdı, ancaq bir az pərvazlanan kimi pırıldaşıb uçdular. Cücələrin qanad açması ana toyuğu çaş-baş salmışdı. Bir neçəsi də ördək balası olduğundan harada su görürdülərsə girirdilər içinə. Qırtıldaya-qırtıldaya qalan fərə gah istəyirdi ki, özünü suya salsın, gah da göyə qalxsın. Ancaq gücü boğazına çatırdı. Sözünü dinləməyən balaları onu tənha qoydular. “Çöl quşunu həyətdə saxlamaq üçün gərək həsir ağac toxuyub, qırqovulları orada böyüdəydiniz” məsləhəti də yaman gülünc görünmüşdü anama. “Heç bu çöl incisi də adama mehr salarmı, onun yeri azad aləmdir”... Bir halda ki, söhbət bu torpağın zəngin bitki örtüyündən düşdü, onda dövlət tərəfindən mühafizə edilən bu əraziyə aid təbiət canlılarına nəzər salaq. Qəbələ dövlət yasaqlığı 39,6 min hektar sahəni əhatə edir. Yasaqlığın yaradılmasında məqsəd Qəbələ rayonunun ərazisində olan nadir meşə landşaftının və heyvanat aləminin qorunub, saxlanmasından ibarətdir. Yasaqlıqda topal, üçyarpaq yonca, tonqalotu, əvəlik, yarpız, qaymaq çiçəyi, qoz, fındıq, vələs, palıd, yabanı şabalıd, dəmirağacı, saqqız, fısdıq, ağcaqayın, alma, armud ağacları və əzgil, zoğal, itburnu, böyürtkən, yemişan, çaytikanı kimi kol bitkiləri yayılıb. Yasaqlıqda nəcib Qafqaz maralı, qarapaça, vaşaq, çöl pişiyi, çöl donuzu, daş dələsi, cüyür, yenot, canavar kimi heyvanlar, quşlardan isə kəklik, qırqovul və s. məskunlaşıb. Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğunda da Qəbələ ərazisindəki nadir təbiət abidələrinin adı çəkilir. 1958-ci ildə yaradılan yasaqlığın sahəsi 22488 hektar sahədə Ağdaş, Oğuz, Yevlax və Qəbələ rayonlarının ərazisində, Türyançayın sağ kənarını əhatə edir. Azərbaycanın arid meşə sahələrindən biri, həm də ən başlıcası olan Bozdağın arid meşə lanşaft kompleksini qorumaq məqsədilə yaradılıb. Ərazisi qərbdən və şimal-qərbdən şərqə və cənub-şərqə doğru uzanan alçaq dağ tirələrdən ibarətdir. Quru subtropik iqlim Türyançay qoruğunun ərazisi üçün səciyyəvidir. Burada yay isti, qış isə mülayim isti keçir. Burada ağac və kol bitkilərindən ən çox ardıc və saqqızağacı, qismən də gürcü palıdı, gürcü ağcaqayını, qaratikan, şərq doqquzdonu, kiçik meyvəli gilas, nar, murdarça, sarağan, efedra və s. inkişaf edib. Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğunda çöl donuzu, qonur ayı, porsuq, dələ, tülkü, dovşan, çaqqal, vaşaq və s. məməli vəhşi və çöl heyvanları məskən salıb. İlanlardan gürzə daha çoxdur. Türyançayın sularında Xəzər tısbağasına tez- tez rast gəlinir. Yerli quşlardan kəklik, göyərçin, adi qur-qur, ağbaş Asiya kərkəsi, leşyeyən qartal, qara kərkəs, sərçələr, qaratoyuqlar, zığ-zığ, payız bülbülü, dağ vələmirquşu, böyük və uzunquyruq arıquşu və s. məskunlaşıb. Qoruqda Azərbaycanın “Qırmızı kitabı”na adları düşən ayıya, şahinə, berkuta, çöl qartalına təsadüf edilir... Gecələr çaqqalların ulaşması, itlərin hürməsi, bir sözlə qaranlıq aləmdəki təbiətin səsi, insanların yer üzünün bütün canlı aləmi ilə təması kənd həyatı üçün reallıqdır. Bu gerçəkliyi mütləq saydığından, təbiətin incə saflığı ruhuna hopduğundan buraların sehri onu elə ovsunlayıb, gözəlliyi duymaq eşqi anama elə sirayət edib ki, hər fəsildə donunu dəyişən kəndin ecazkar görkəmi onun həyat sevgisini, yaşamaq istəyini gücləndirir. Bu ucqar dağ kəndinin problemləri dəf edildikcə buranın bütün sakinləri yaşayışından məmnun qalır, xüsusən də dağların qoynunda, gözəl mənzərəsi olan yerdə insanlar özlərini xoşbəxt sayırlar. Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|