Məhəmməd kişi 1937-ci ilin qurbanı olub. Qəfil evindən aparılıb, sonrakı taleyindən
xəbər ala bilməyiblər. Ailəni sarsıtmaq istəsələr də, ürəklərindəki
allah sevgisini heç bir
qanlı-qadalı hadisə qorxutmur. Uca dağların döşündə, Pəhləvan yurdunda dəfn olunan
babaları İbrahim kişinin künbəzi də köhnə kişilərin tanrı sevgisindən soraq verir.
Nəvə Əhməd isə gözəl avazı, xeyirxah fəaliyyəti olan dindar kimi 1996-ci ildə Həccə
getmək səadətinə də yiyələnib. Hacı Əhməd Əfəndi Türkiyəyə səfəri zamanı qardaş
ölkənin ilahiyyatçı alimləri onu Qurani-Kərimi mükəmməl bilən və elmi əsaslarla izah
edən alim adlandırmışlar. Uzun müddət Göyçay məscidində, sonralar isə Ağdaş
rayonunda
imam işləyib, yaşadığı Dızaxlı kəndi ilə yanaşı bu rayonlarda və Qəbələnin hər
yerində nüfuz sahibi olan hörmətli şəxs kimi ad qazanıb. Bu sevginin nəticəsi idi ki,
Əhməd baba dünyadan köçəndə yas mərasiminə yığışan minlərlə insan yaxşılardan birini
də ehtiramla yola salırdı...
Qəbələnin özündə
Şıx Tacı, Hacı Hüseyn baba xatırlanır..
Kötüklü kəndində
ziyil övliyası dəri xəstəliklərinə şəfa sayılır.
Topbağda
Yel, Dalaq və Yara piri adında bir neçə ziyarət
isə qədim zamanlardan
soraq verən daş abidələr hesab edilir. Məzar daşlarının üstündə kitabələr indi də qalır.
Qaraağac ziyarəti isə Mıxlıqovaq kəndindədir. Bu kənd rayonun digər yerlərindən elə
bu amilinə görə fərqlənir. Əvvəla hər məhəllədə bir qəbiristanlıq var, halbuki bir-birinə
yaxın olan məzarıstanlar sadəcə ölülərin dəfn olunması üçün yox, həm də övliyalar kimi
yad edilir...
Qaraağac baba adı ilə tanınan ziyarət kənddə inanılan ocaqdır. Kənd başında yaşayan
əhalinin qəbiristanlığı olan bu yer müqəddəs sayıldığından sitayiş edilir. Hazırda
övliyanın içərisində keçmişin yadigarı olan Cümə məscidinin uçulmuş divarları qalır.
İnşasında yumurta sarısından istifadə olunmuş Şərq üslubunda
tikilən bu məscid qeyri-
adi görünüşü ilə o ərazidə xüsusilə seçilirmiş. Ramazan ayında, kənd əhalisi evlərində
hazırladıqları yeməkləri bura gətirər və ağsaqqalların köməyi ilə ən yoxsul ailələrə
paylanardı. Burada yığılan fitrə də ehtiyacı olanlara verilərdi.
Sovet hakimiyyəti illərində bu bina da qara siyahıya düşərək, xalqın etiqad yeri olan
dini abidə təzyiqlərə məruz qalır. Böyük Vətən müharibəsi illərində məsciddən anbar
kimi istifadə edilib, sonradan tamamilə dağıdılıb...
Həmin ziyarət olan həyətdə böyümüşəm. Uşaqlığım düz qəbiristanlığın yanında keçib.
Arada 50 metr məsafə var. Bağımızın ortasındakı övliyada bu nəslin nümayəndələri və
kənd başında rəhmətə gedənlər dəfn olunur...
Bu həyətdə yaddaşımı silkələyən minlərlə xatirə var. Halbuki uşaqlıq dünyasının
hafizəsində ancaq bir neçə yadda qalan məqamlara yer ayrıla bilər. Yalnız
özünü dərk
edib, mənlik şüuru yaranandan sonra nəsə xatırlayıb, yaddaşı çözələmək mümkündür.
Ancaq mənim həyatımdakı rənglər işıqlı aləmlə qaranlıq dünyanın vəhdəti və bu iki bir-
birinə əks olan qüvvələrin real mübarizəsi qavramaq iqtidarında olmadığım dünyanın əzəli
ilə sonu arasında dayanan aləmdən ibarət idi...
Atamızı vaxtından əvvəl itirdiyimiz üçün həmin məzarıstanın yanında anam bizi, beş
körpəsini çətinliklə boya-başa çatdırdı. Nə qədər desə ki, “buradakı ziyarət bizim
babamızdır, heç ondan qorxarıqmı?”- yalan idi. Baxışlarından bilirdik ki, məzarların xofu,
gecələr vahiməli bayquş səsləri, həyətimizdəki sarı ilanlar, qaranlıq dünyanın gerçəklikləri
nə qədər acı olsa da, taleyi bu həyətə yazılmış qadın
müqəddəs yalanlar uydurmağa
məcbur qalmışdı. Qismətinə düşən qədərlə barışmalı idi. Evimizin böyüyü idim, ikinci
sinifdə oxuyurdum, balacamız, sonbeşiyimiz isə iki aylıq körpə idi. Qəfil ölüm atamızı
əlimizdən alıb son bildiyim o məkana apardı. Elə gözümüzün qabağındaca torpağa
qoyuldu. Sonra get-gedə bu ölüm də adiləşən hadisələrdən birinə çevrildi.
Bəzən mənə elə gəlirdi ki, elə atam kimi biz də vaxtsız qırılacaq bu yolun düz
yaxınlığındayıq. Ucuz bilinən ölümün hər an yaxınlaşacağını düşünəndə özümə balaca
məzar yeri də cızmışdım. Amma sən demə insan
bu barədə nə düşünə bilər, nə də ömür
dünyasına özü əlvida demək gücündədir. Hər şeyi nizamlayan, elə tale yolunun da
hüdudlarını çəkən tanrı imiş. Onun istədiyi vaxt gerçəkləşən sonsuzluq da son deyilmiş,
torpaqdan yaranan insanın torpağa dönüşüymüş. Ziyarətimizdəki müqəddəslərin kimliyi
barəsində dəqiq məlumatımız yoxdur. Ucqar kənd olduğundan bu daş abidələrin hamısı
oxunmayıb. Bir neçə şəkli hörmətli alimimiz Məşədixanım Nemət bu mövzuda yazdığı
elmi topluya daxil edib...
Öz dövründə Əfəndi hesab edilən bu insanların müqəddəs ruhları həmişə yad olunur.
Ailəmizin dördüncü övladı doğulanda adını İsmayıl qoyduq və nədənsə adını uluların
adıyla Əfəndi deyə çağırmağa başladıq. Elə o vaxtdan da bu ləqəb üstündə qaldı. Bakıda
yaşayan əmim bizə köməklik üçün iki qardaşımı şəhərə apardı. Uşaqlar da məktəbli
olarkən əmimin dünyadan köçməsi hər ikisinin həyatına acı təsirini göstərdi. Bu uşaqlar
da allahın onlara cızdığı yetimlik taleyini yenə yaşamalı oldular.
Həmin Əfəndi dediyimiz
qardaşım beşinci sinifdə oxuyanda doqquz mərtəbəli binanın üstünə qalxıb, göyərçin
tutmaq istəyir və üzü aşağı yıxılır. Televizor antennasına ilişərək yeddinci mərtəbənin
eyvanına düşür. Bu hadisə möcüzə idi, necə ola bilərdi ki, qəfil bir sim sayəsində qurtuluş
mümkün olmuşdu... Və sonralar onun yaşadığı hadisələrə baxanda
bir daha əmin olduq ki,
Allahın nəzərində olanlar Allah istəmədiyincə ölə bilməzmiş. Çünki Əfəndi qardaşımın
başına gələn hekayətlər ölümü yetişməyən bir gəncin həyat gerçəklikləridir ki, onları dəf
etmək cəsarəti də ilahidən gəlirmiş. Yəni hələ Allahdan ipi üzülməyibmiş. Bəlkə də
müqəddəsliyinə inandığımız insanın ləqəbini daşıdığı üçün də onu taleyin fəlakətlərindən
qoruyan ruhlara hörmət əlaməti olaraq tanrı əmanətindəyimiş....
QARABAĞ DÖYÜŞÇÜLƏRİNƏ DÖVLƏT QAYĞISI
Bakı Dövlət Universitetini yenicə bitirmişdim. Qızlarla Yasamalda balaca bir mənzil
kirayələmişdik. Gecə qəfil çalınan qapı zəngindən diksindim. “Allah xeyrə calasın” deyə-
deyə saatın əqrəbinə baxdım. Dördün yarısı idi. Kim ola bilərdi? Ev yiyəsinin “kimsən”
sualına, qardaşım Şakirin “Şəlaləni istəyirəm” kəlməsini eşidəndə səsinin titrəyişindən
hiss
etdim ki,... Bu saatda ancaq bəd xəbər verilə bilərdi. Ayaqlarım necə yığıldısa heç
astanaya çıxacaq gücüm qalmadı, hələ nəyin baş verdiyini bilməsəm də, başa düşdüm ki,