Microsoft Word Qebele-Son variant
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnternet resursları
Kənd əhalisini narahat edən bir çox məsələlər öz həllini tapır. Daha əvvəlki illər kimi cavanlar iş axtarmaq adı ilə məmləkəti tərk etmirlər. Əksinə uzun müddət oralardan ayrılanlar yenidən kəndinə dönür, ata yurdunun işığını yandırırlar. Burada qurulan elektron telefon xidməti kəndlə paytaxtı nə qədər yaxınlaşdırırsa, müasir standartlara cavab verən enli yollar, tibbi xidmət insanlara şəhər əhalisi kimi rahat həyat vəd edir. Hələ şəhərdən fərqli olaraq buradakı insanlar quşların səsinə oyanır, gözləri həyat lövhələrinin canlı seyrçisi olur, zəif meh ruhlarını oxşayır, əsəbləri sakit, ömürlərini yaşayırlar. XXI əsrin başlanğıcında Azərbaycanda doğan günəş odlar yurdunun hər bölgəsinə yeni həyat bəxş etdiyindən, svilizasiyanın astanasında olan kəndimizin müasir aləmi bir daha sübut edir ki, ölkəmizin taleyi etibarlı əllərə tapşırılıb. SƏNƏT NÜMUNƏLƏRİ VƏ SÜFRƏ MƏDƏNİYYƏTİ Özü qədim olan yurdun sənəti, sənətkarlığı da ulu olduğu üçün burada ustaların yaratdıqları möcüzələrin tayı-bərabəri yoxdur. Vaxtilə qiymətli eksponatların diyarı olan bu torpaqda qədimdən qalan sənət əsərləri sübut edir ki, ən incə sənətin xiridarları burada da yaşayıblar. İstər daş abidələrdəki yazılar olsun, istərsə də paytaxt Qəbələnin qala divarlarındakı hörgü, ya da ərazisindən tapılmış müxtəlif dövrə aid əşyalar, fərqi yoxdur hamısında sənət aləminin özəlliklərinə xas cəhətlər var... Bu gün də Qəbələ öz sənətkarları ilə öyünür. Burada çay daşlarından tikilən evlər elə məharətlə inşa edilir ki, hörgünün estetik gözəlliyinə fikir verən usta, eyni zamanda möhkəm təməli olan bir bünövrənin əsasını qoyur. Çətin zəhmət bahasına başa gələn daş yonmaq işi ustadan möhkəm əzələ, güc, qüvvət tələb edir. Nəticədə tikilən evin əzəmətli görünüşü onu yaradanın şöhrətini artırır, həm də insan övladı özünün yaratdığı “sənət əsəri”ndən ilham alır. Qəbələdə ümumiyyətlə çay daşlarından çox istifadə edilir. Professor Məşədixanım Nemət deyir: “çay daşları üzərində yazı, daş oyma sənətinin inkişafı qədimdir və bu sənət o qədər çətindir ki, onları daş üzərinə həkk edənlər və əsrlərdən əsrlərə ötürənlər öz şücayəti ilə qədim mədəniyyətimizin mövcudluğunu tariximizdən bu günə ərməğan ediblər”. Burada yerli xammal olan çay daşlarından daha çox istifadə edilir ki, hər an təbiətin təzyiqinə məruz qala bilən insan qəfil bir hadisənin qurbanına çevrilməsin. Möhkəmliyilə sel təhlükəsindən, qasırğalardan, elə zəlzələlərdən də qorunmaq mümkündür. Çay daşlarına, onun inşaatda istifadəsinə maraq güclü olduğu üçün digər rayonlara da daşınır. Ərazidə inşa edilən möhtəşəm tikililərdə də çay daşları ilə müxtəlif şəbəkəli işləmələr üstünlük təşkil edir... O ki qaldı ağac üzərində yaradılan sənət əsərlərinə, bu barədə Qəbələli sənətkarın adı dillərə düşüb. Çünki bu bölgəyə gələnlər yol kənarında təbii ağacdan düzəldilmiş əsl sənət əsərlərini görməmiş deyillər. Əl işləriylə məşhur olan Şahin Rəhimovun əlinin məhsulu yerli və xarici turistlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Sənətkar müxtəlif ölçüdə xırda və böyüklüyündən asılı olmayaraq üzərində işlədiyi ağacda lazımi cizgiləri elə məharətlə cızır ki, nəticədə qarşında həqiqətə bənzər varlığın ancaq doğru təsvirini görürsən və bir az da ona sənətkar fantaziyası qatılanda daha möhtəşəm olur. Qiymətli ağaclardan hazırlanmaqla bərabər həm də gərgin əmək sərf edildiyi üçün bu məhsullar böyük həvəslə alınır. Çünki aldıqları dünyanın heç bir yerində olmayan, xırda əl əməyi ilə işlənmiş elə sənət nümunələridir ki, mahir ustanın məharətini nümayiş etdirir. Dəfələrlə sərgilənən əl inciləri, ağac fiqurlar sənətkarın yüksək zövqündən xəbər verir. Xalçaçılıq sənəti də bölgədə ta qadimdən qalan xalq tətbiqi sənət nümunəsidir. Bu sənət inkişaf edərək yeni üslubları ilə özünün təşəkkül dövrünə qədəm qoyub. Rayon əhalisinin əksəriyyətini ləzgilər təşkil etdiyi üçün qoyunçuluqla məşğul olanlar yundan məişətdə çox istifadə edirlər. Ləzgi xalçaları təbii ipliklərdən ərsəyə gəldiyi üçün onun toxunuşuna qədər bütün proseslər qadının öz əlindən çıxır. İpi əyirən xanım onu özü istədiyi kimi boyayır, gördüyü rəng dünyasının bütün çalarlarını bitkilərin köməyi ilə əldə edir və solmayan təbii iplikləri naxışlara, ilmələrə həkk eləyir və allı güllü xalıları ilə könül oxşayır. Qoyun sürüləri ilə arana, yaylağa və yaxud qışlağa köç eləyəndə xanımlar allı-güllü xalçalar, xurcunlar, yun koftalar, rəngarəng saplardan hörülmüş uzun corablar, bir sözlə gözlərinin nuruyla toxunan çoxlu əl işləriylə geri dönürlər. Qızlara cehiz verilərkən bahalığına baxmayaraq əl ilə toxunma xalçaya üstünlük verilir. Hər qız mütləq bir dənə də olsa belə xalça aparmalıdır... Burada bir neçə xalça sexi fəaliyyət göstərir və qədim sənətin, xalçaçılığın sirləri gənc nəslə öyrədilir... Qədim sənət növlərindən sayılan dulusçuluq da inkişaf edib. Misgərlik sənətini yaşadanlar da az deyil. Bir sözlə tez-tez təşkil olunan sənətkarlıq nümunələrinin sərgiləri də məhz bu məqsədə xidmət edir. Yerli məhsulların, milli-mənəvi dəyərlərin təbliği istiqamətində bu tədbirlərin əhəmiyyəti böyükdür... Kulinariya sənətinin də bölgəyə xas cəhətləri var. Müxtəlif beynəlxalq müsabiqələrdə Azərbaycan mətbəxi qalib olub, kulinarlarımız diplomlara layiq görülüblər. Respublikamıza gələn xarici vətəndaşlar da dəfələrlə bizim yeməklərin ləzzətindən ürək dolusu danışırlar. Elə bu bölgənin də özünəməxsus yeməkləri vahid kulinariyanın tərkib hissələrindən biri olmaqla bişirilmə üsuluna görə fərqlənir. Plov bizim ən çox sevilən yeməklərdən biridir. Yeməklərin şahı sayılan aşın əlli beş növü var. Plovu bölgələrdə müxtəlif cür dəmləyirlər. Qəbələdə ən çox bişirilən döşəməli aşdır. Plov dəm alarkən qoxusu aləmi götürür. Bir-biri ilə dadı-tamı qarışan ərzaqlar o qədər ləzzətli olur ki, dadından doymaq qeyri-mümkündür... Təndirdə bişirilən hinduşka fırlaması adətən bayramlarda, əlamətdar günlərdə hazırlanır. Bunun da öz səbəbi var. Çünki təbii od üzərində, qaynar təndirdə fırladılan ətin qoxusu ətrafı bürüdüyü üçün hamının bayram elədiyi bir gündə belə yeməklərin bişirilməsi məqsədəuyğundur. O zaman hansı həyətin yanından keçsən oxşar yeməklərin ətrini duyursan. Çünki şabalıdı, ağartısı, toyuq- cücəsi bol olan kəndçinin bayram günündə yaxşı süfrə açması üçün imkanı var ki, həmin günü qapısına gələni istədiyi kimi qarşılasın... Qəbələdə dovğaya çöldə-çəmənlikdə bitən göyərtilər tökülür. Həyətdə bitən göyərtilərdən söz düşmüşkən müxtəlif yeməli tərəvəzlər düyü ilə bişiriləndə və ona əldə düzəldilmiş duru turşu əlavə olunanda yemək həm dadına görə ləzzətli, həm də müalicəvi əhəmiyyətilə təsirli sayılır. Min bir şəfalı tərəvəzlərdən hazırlanan məlhəm bədəni yumşaltmaqla bərabər, insana nəfis dad da bəxş edir... Şəkərbura, paxlava kulinariyamızda əsas yeri tutan bişinti məmulatından sayılır. İçlik üçün lazım olan qoz-fındığın bolluğuna görə burada ləpədən yetərincə istifadə edilir... Üçqulaq paxlava ən çox hazırlanan un məmulatları sırasındadır. Lentvari yuxalar kəsilir, aralarına qozdan, yaxud fındıqdan içlik qoyulur və üçqulaq formada bükülür, qurudulur. Sonra isə kərə yağında qızardılaraq isti-isti çay süfrəsinə verilir. Kalorili olduğu üçün doyumlu olur, həm də sözün əsl mənasında ləzzəti də damaqlarda qalır. Çay süfrələrini əl ilə dərilən moruq, xırda dağ çiyələyi, böyürtkən, itburnu ləçəyi, qoz, heyva, şaftalı və sairə mürəbbələr bəzəyir. Kölgədə qurudulan quru meyvələrdən adətən yaşlı insanlar istifadə edirlər. İnsan orqanizminə xeyirli olduğu deyilir. Kənd əhalisi ümumiyyətlə qənddən az bəhrələnir, şəkər tozundan hazırlanan şirniyə üstünlük verirlər. Qaynayan şəkərli suya hətta qoz ləpəsi, bir az bal, yaxud bəhməz əlavə edərək şirni bişirirlər. Min bir naz nemətlə hazırlanan göy qutabı, yağlı qat-qat sac fəsəlisi, yağda qovrulan quymaq, süd çörəyi və sairə yeməklər nənələrin boxçasından götürülüb. Həmzəlli sənətkarları qoz halvası ilə məşhurdur. Yerli camaat onu məharətlə hazırlayır. Çörəyin özü kəndlərdə müxtəlif cür bişirilir. Üzü yumurtalı təndir çörəyi ilə bərabər qışda peç üzərində acıtmalı (yuxadan dörd-beş dəfə qalın olur) uzun lavaşlar salınır, əsasən dəyirman unundan yoğrulan (qara un) bu çörəyin özünə məxsus dadı və qoxusu var. Yazda isə birinci növ undan nazik yuxalar yayılır. Qışa tədarük görüldüyü üçün qadınlar naümid qalmırlar. Tərəvəz məhsullarından bağladıqları balonlar, xüsusən də ağ xiyar tutmasının dadı isə ölkəmizin hər yerində sevilir. Alça və zoğaldan duru və quru turşular düzəldilir və müxtəlif yeməklərə qatılır. Otlardan, müalicəvi bitkilərdən dəstə-dəstə qurudulur ki, lazım olanda kara gəlsin. Çünki kəndlərdə çobanyastığı, itburnu, andız kökü, yarpız, çaytikanı, əvəlik, kəkotu, boymadərən, dazı otu və digər müalicəvi bitkilər var. Onların təsirini bilən yerli camaat istifadəsinə də çəkinmir. Kabablıq əti çayotu və soğanla basdırma eləyəndə bişirilər-kən bihuş olursan. Və yaxud həyətdəki meyvələrdən çəkilən şərab nəinki bəzi şad məclislərdə həvəslə içilir, həm də onun özü müalicəvi olduğundan bəzən həkimlər tərəfindən xəstəyə tut və zoğal arağından azacıq acqarına istifadə etmək məsləhət görülür. Qəbələyə gələn qonaqlar mətbəximizin ən zəngin yeməkləri ilə tanış olur, bütün bu təamlardan dadır, zövqlə işlənən əl incilərinə dəyər verir, sənətkarların hazırladıqları əsərləri alır və bölgədən məmnun qayıdırlar. ÖVLAD BORCU Bir vaxtlar mənim üçün adi görünürdüsə, ondan ayrılanı zaman-zaman qəribsədiyim, doğmalaşdığım, payızına, qışına həsrət qaldığım, dünyanın ən şirin neməti saydığım bir varlıqdır Qəbələ. Çox yerləri gəzdim, fərqli məkanların qonağı oldum, ancaq öz torpağımda gördüyüm özəllikləri heç bir yerdə hiss etmədim. Dəniz səviyyəsindən 1000 metr yüksəklikdə bitən şabalıd ağacının əzəmətinə tay olan bir iri gövdəyə rast gəlmədim. Gördüyüm heyvanların heç birində oxşarlıq sezmədim. Hətta Qəbələnin hər bir sakini belə paytaxtın minlərlə insanları arasında seçilir. Dilindəki “Şeşpər baba” kəlməsi, kəlməbaşı “can” sözünü işlətməsi bu rayonun övladı olduğunu agah edir. Harada yaşamasından asılı olmayaraq şirin ləhcəsindən dağlar diyarında doğulduğu, buranın havasını udduğu, suyunu içdiyi bəlli olur... Qəbələdə yaşayanlar isə son hadisələrdən olduqca məmnun-durlar. Əziz oxucu, bu qeydlərimlə rayonun bugünkü simasını canlandırmaq istədim. Bir vaxtlar bura inkişafdan geri qalan məkan idisə, indi həmin barlı-bərəkətli bu zəngin diyarda həyat tamamilə dəyişib. Ötən bu beş il ərzində misli görünməmiş yeniliklər baş verib. Ölkə əhəmiyyətli müəssisələr işə düşüb, yüzlərlə iş yeri açılıb. Hər sahədə uğurlar əldə edilib. Rayon məktəblərində maddi texniki baza möhkəmlənib, ən ucqar dağ kəndlərində uşaqların təhsil alması üçün dövlət tərəfindən proqram həyata keçirilir. Səhiyyədə dönüş yaranıb. Müasir Diaqnostika Mərkəzinin açılışı ilə hətta qonşu rayonların əhalisi üçün də nəzərdə tutulan, bütün zəruri avadanlıqlarla təchiz olunan nəhəng tibb müəssisəsi insanların ixtiyarına verilib. Hər bir kənddə yeni tibb məntəqələrinin tikintisinə başlanıb. Qəbələ kəndlərinin hamısında rabitə var. Mərkəzdən uzaq olan hər bir xırda kənd sakini də elektron rabitədən faydalanır. Kəndlərin bəziləri qazla təmin edilib və gələcəkdə hər bir vətəndaşın mavi yanacaqdan istifadəsi üçün zəruri işlər görülür. Əgər qısa vaxt ərzində rayonda bu qədər əsaslı dəyişikliyin şahidi oluruqsa, deməli kəndlərin hamısının qazlaşması da müm-künləşəcək. Rayonun 64 yaşayış məntəqəsinə qiyabi də olsa nəzər saldıq. Düzdür hər kəndin bütün özəlliyini canlandırmaq, bir kitabda hər şeyi təfərrüatı ilə işıqlandırmaq mümkün deyil. Ancaq məqsədim bu sürətli inkişafı nəzərə çarpdırmaq və faktların dili ilə kəndlərimizin abadlaşmasını, orada insanların artımını göstərmək idi. Bu gün məhz dağ kəndlərinin problemləri həll edildiyindən, bir vaxtlar Rusiyaya və paytaxta iş axtarmaq ümidi ilə gedən cavanlar indi əlini-qolunu çırmalayıb öz dədə-baba yurdunda çalışmağa başlayıb. Kəndləri bir-bir yada salmaqla, ziyalılıq səviyyəsindən söz açmaqla bildirmək istəyirəm ki, təbiəti əsrarəngiz, torpağı bərəkətli olduğu kimi insanları da zehnli, düşüncəlidir. Əgər hər bir yurd yerimiz bu beş ildə, Cənab İlham Əliyevin ilk prezident olduğu dövrdə canlanıbsa, onda növbəti beş ildə bizi daha böyük uğurlar gözləyir. O zaman yenidən hər tərəfi qarış-qarış gəzəndə, kəndləri dolaşanda, Şahdağın zirvəsindən boylananda Qəbələnin qeyri-adi gözəlliyindən və burada insan əli ilə yaradılan möcüzələrdən heyrətə gələcək, ölkəmizin bu inci parçası ilə dünyaya meydan oxuyacağıq. Turizmin inkişafı ilə Qəbələ ölkə büdcəsinə yüksək gəlir gətirəcək. Dövlətin bu sahəyə dair tədbirləri artıq reallığa çevrilib. İndi uca Qafqaz dağlarının qoynunda yaradılan turizm müəssisələrində xarici vətəndaşlara xidmətin təşkili üçün yerli mütəxəssislər hazırlanır. İkinci dəfə xalq İlham Əliyevi prezident vəzifəsinə layiq gördü. Deməli, növbəti inkişaf xətti ilə Azərbaycanın hər bir diyarında, hər bir vətəndaşın həyatında əlamətdar hadisələr baş verəcək. Qüdrətli dövlətin, zəngin ölkənin vətəndaşları İlham Əliyev siyasətinin uğurları sayəsində sözün əsl mənasında tarix boyu arzuladığı həqiqəti dərk edəcək. Müstəqil ölkənin azad yaşayan hər bir sakini, hər bir azərbaycanlı bir daha öz prezidentinə dəstək olacaq... İstifadə olunan mənbələr Mirzəzadə A. “Azərbaycan, zaman, inkişaf” Bakı, Azərbaycan Nəşriyyatı, 2008. Qasımov A. “Taleyi tarixə dönən şəxsiyyət”. Bakı; Təhsil nəşriyyatı, 2004. Nemətova M. “Azərbaycanda Pirlər”. Bakı; Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1992. Nuriyev E. “Şəki-Zaqatala zonasının toponimiyası”. Bakı; Elm nəşriyyatı, 1986. Məmmədov R.. “İnsanlar, talelər, ziyalılar”. Bakı; Cik-cik nəşriyyatı, 1996. ASE. 10 cilddə. Bakı; 1983. “Qəbələ” qəzetinin 2008-ci il materialları. İnternet resursları: http: //www. president. az http: //www. ilham-aliyev.az http: //www. azerbaijan.news.az http: //www. apa.az http: //www. azertag.com http: //www. anspress.com http: //www. aztv.az http: //www. lent.az http: //www. azadazerbaycan.com http: //www. gilanholdinq.az http: //www. mct. gov.az http: //www. qfk. http: //www. qebele-ih.gov.az ŞƏLALƏ MƏHYƏDDİNQIZI QƏBƏLƏ QAFQAZIN İNCİSİ Bakı–2009 Texniki redaktor: Cəsarət Qasımov Dizayn: Orxan Həsənov Cəmi: 16. Formatı 60х90 1 / 16 Sifariş: 101. Sayı: 1000 Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|