Microsoft Word Qurana munasebet doc
Yüklə 8,26 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qəzali : Doğrudur. Bu cəhətə diqqət etmək lazımdır. 196
- Arnold Toynbi (1889-1975)
195 139-140). Qəzali : Bu doğrudur, mən də bu fikri təsdiqləyirəm. Dedi- yim kimi, bu ümmət ölməyib, ancaq və ancaq xəstələnib. Ümmə- tin düçar olduğu xəstəlik əksər hallarda hakimiyyət pozuqluğun- dan yaranıb. Bu səbəbdən çürümə hakimiyyətlə təmsil olunan “qabıq”la kifayətlənmiş, “oduncağa” işləməmişdir. Bəli, hakimiyyət pozuqluğu islam sisteminin “qabığını” təşkil edir. Çünki islam yalnız siyasi partiya deyildir, əksinə, o, də- yər və təlimlərin məcmuyudur. Hakimiyyət təlimləri bir-birinə bağlayan “kəmər”dir (toqqadır). Ancaq təlimlər “toqqa”nın qırıl- mağına rəğmən, öz mövcudluğunu qoruyub saxlamışdır. Bu hal Bağdadın süqutu zamanı özünü bariz şəkildə göstərmişdir; xila- fətə son qoyan tatarlar özləri müsəlman olmuş, avropalıların on- ları özlərinə tərəf çəkib müştərək xaçlı ordusu yaratmaq cəhdləri boşa çıxmışdır. Bu, həqiqətən, belədir. Çünki Avropada monqol- tatarların yürüşləri ilə xaçlı səfərləri eyni tarixi hadisə kimi tədris edilir. Əndəlüs isə sanki atom bombasının gerçəkləşdirdiyi küt- ləvi qırğının şahidi olmuşdur. Çünki xaçlı küdurəti inkvizisiya məhkəmələrinə sirayət etmiş, bununla da müasir dillə desək, fizi- ki yox etmə İspaniyada müsəlmanların soyqırımında əsas vasitəyə çevrilmişdi. Müsəlmanlar bundan ibrət çıxarmalı idilər. Ancaq heyhat! Eyni şey Yuqoslaviyada da müsəlmanların başına gətiri- lib. Həsənə : Şübhə yoxdur ki, milli çəkişmələrə zəmin hazırla- maq, irqi ayrı-seçkiliyi qızışdırmaq, millətçiliyi körükləmək islam şüurunu öldürmə cəhdlərindən başqa bir şey deyil. Qəzali : Doğrudur. Bu cəhətə diqqət etmək lazımdır. 196 MÜDAFİƏ QANUNAUYĞUNLUĞU əsənə : Müdafiə qanunauyğunluğu aşağıdakı Quran ayəsindən çıxarılıb: “...Əgər Allah insanların bir qismini digər qismi ilə (müşrikləri möminlərlə) dəf etməsəydi, sözsüz ki, içərisində Alla- hın adı çox zikr olunan sövməələr (rahiblərin yaşadığı monastır- lar), kilsələr, məbədlər (yəhudi məbədləri) və məscidlər dağılıb gedərdi (darmadağın edilərdi). Allah Ona (öz dininə) yardım edənlərə, şübhəsiz ki, yardım edər. Həqiqətən, Allah yenilməz qüvvət, qüdrət sahibidir!” (əl-Həcc, 40). Bəşər cəmiyyətlərini tənzimləyən bu sosial qanunauyğun- luğun aktiv təsirini hər bir dövrdə, coğrafiyada müşahidə etmək mümkündür. Belə ki, Allah zalımları bir-birinə ürcah edir ki, ar- xasızlar qurtulma fürsəti qazansınlar, xeyirxahlıq vüsət alsın, yaxşı insanlar hifz olunub qorunsunlar. Bəzi müfəssirləri aşağıdakıları söyləməyə sövq edən də məhz budur: “Ədalət və islam hakimiyyəti mövcud olmadıqda qeyri- mümkündür ki, Allah yalnız bir zalımı insanların başına müsəllət qılsın və o da onları təkbaşına idarə etsin. Əksinə, belə bir vəziy- yətdə insanları bir neçə zalım əsarətdə saxlayar. Bu zalımların bir- birləri ilə çəkişmələri, aralarındakı mübarizə oyanışa imkan yara- dıb mədəniyyətin yaranması fürsətini doğurar”. Dövrümüzün müsəlmanları zəif və dağınıq olmalarına baxmayaraq, müdafiə qanunauyğunluğundan lazımınca yararlana bilsələr, islam probleminin xeyrinə böyük “qazanc” əldə edər, nai- H 197 liyyətlərə imza atarlar. Müdriklik hərəkət nöqtəsinin seçilməsin- dədir. Aktiv mövqelərin düzgün seçilməsində! Üstünlüyə və inkişaf etmiş mədəniyyətə sahib olmadıqları halda müsəlmanlar müdafiə qanunauyğunluğundan necə istifadə etməlidirlər ki, həyata davam etsinlər? Quranda buna dair izahe- dici dəlillər vardırmı? Qəzali : “...Əgər Allah insanların bir qismini, digər bir qis- mi ilə dəf etməsə idi, yer üzü fitnə-fəsada uğrayardı...” ayəsini 1 oxuduğum zaman ağlıma iki şey gəlir: Birinci . İlahi imtahanın (eksperimentin) bir forması yox- dur, əksinə, o rəngarəngdir... İnsan oğlu öz əqidəsini, həyatını, də- yərlərini müdafiə etməyə daim hazır olmalıdır. Ancaq imtahan hansı formada olacaq – bax, bunu biz bilmirik. İkinci . Qarşılıqlı dəf etmə fərdi və sosial həyatın mahiyyə- tində mövcuddur. Məsələn, orqanizmin bir yerinə mikrob düş- dükdə immun sistemi “iş”ə düşür. Güclü immun sistemi mikrob- ları məhv edir və nəticədə orqanizm sağ qalır. İnsan həyatı üçün də bu cür qarşılıqlı dəf etmə (təsir) zə- ruridir. Bu qarşılıqlı təsir bəlkə də insandakı imanı gücləndirir və həmin insan kənar təsirə məruz qaldıqda öz daxili imkanlarını hə- rəkətə keçirir. Bu da öz növbəsində ona yeni nəfəs qazandırır, ye- ni həyat gətirir. Allah tərəfindən qoyulan, mömin və kafirlərin ta- be olmağı zəruri sayılan təbii qanunauyğunluqlar vardır. Yəni, hə- yatda müxtəlif prinsip və güclərin davamlı toqquşması baş verir. Həyat belədir; küfr istəyir ki, özünü dünyaya qəbul etdirsin, iman da özünü fəallaşdırmalıdır ki, ayaqda qalsın. İman o vaxt ayaqda qalır ki, kafirlərin təzyiqləri onun daxili imkanlarına stimul versin. Yuxarıdakı ayəyə bir daha nəzər salaq: 1 “əl-Bəqərə” surəsi, 251-ci ayə. 198 “...Əgər Allah insanların bir qismini, digər bir qismi ilə dəf etməsə idi, yer üzü fitnə-fəsada uğrayardı...” (əl-Bəqərə, 251). Bu mədəni müdafiə ilahi imtahanın bir parçasıdır, şərlə mübarizədə xeyrin gücünün artırılmasının bir hissəsidir. Həsənə : Toynbi 1 və digər kulturoloq-tarixçilər hesab edir- lər ki, hədə-qorxu və provokasiya əks reaksiya və mədəni tərəqqi- nin mühüm səbəbi kimi çıxış edir. Onlara görə, hədə-qorxu köh- nə ünsürləri yox edir, milləti oyadır, ona mövcud şərait və düş- mənlə mübarizə ruhu aşılayır. Hədə-qorxu dövrü, əslində xalqa fayda gətirir. Çünki ona “gəncliyini”, mütərəqqiliyini qaytarır... Şübhə yoxdur ki, bu problem “müdafiə qanunauyğunluğu” adlandırdığımız şeyin daxilində nəzərdən keçirilməlidir. Ancaq bu məqamda bir məsələni diqqətdən yayındırmamalıyıq: bəzi hallarda müsəlmanlar zəifləyib düşmənlərinə qarşı tam gücü ilə müqavimət göstərə bilmədiklərində aralarında çəkişmə olan bey- nəlxalq güclər onlara ədavət bəsləyir. Dediyimiz kimi, öz araların- da da çəkişir, razılığa gələ bilmirlər. Əgər müsəlmanlar mövcud çəkişmələrdən müdrikliklə yararlanıb həkimanə hərəkət edərlər- sə, deməli, Quranda göstərilmiş müdafiə qanunauyğunluğundan lazımınca faydalanar, mahiyyətini başa düşərlər. Məsələn, Nüeym ibn Məsud 2 müsəlmanlar maddi sarıdan zəif olmalarına, mühasi- rəyə alınmalarına baxmayaraq, Xəndək döyüşündə müttəfiq düş- 1 Arnold Toynbi (1889-1975): Britaniyalı tarixçi, “hədə-qorxu və əks reak- siya əsasında tarixi izah” nəzəriyyəsinin banisidir. 2 Nüeym ibn Məsud ibn Amir: Künyəsi Əbu Sələmə əl-Əşcəidir. Xəndək mühasirəsi zamanı müsəlman olmuşdur. Bəni-Qüreyzə və Qətəfan qəbilələri arasına çəkişmə salan məhz odur. Nəticədə müttəfiqlərin səfləri dağılmış, Mədinənin mühasirəsi aradan qaldırılmışdı. Həzrəti Əlinin xəlifəliyinin ilk illərində Cəməl döyüşündə həlak olmuşdur. Həzrəti Osmanın hakimiyyəti dövründə vəfat etdiyini deyənlər də vardır. Yüklə 8,26 Kb. Dostları ilə paylaş:
|