Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
Yüklə 2,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
147
Mədə şirəsi də onlara təsir etmir. Bu səbəbdən nərə- kimilərin emalında xırda və iri sümük pulcuqları təmizləmək vacibdir. Balığın bədəninin səthi selikli maddə ilə örtülüdür. Balığın həyatında selikli maddənin əhəmiyyəti olduqca böyükdür və bu haqda yuxarıda lazımi izahatlar verilib. Selikli maddə balığın bədəninə bakteriyaların, göbələklərin və parazitlərin daxil olmasının qarşısını almaqla bərabər, eyni zamanda selikdə 40 formadan çox mikroorqanizmlər və zəhərli maddələr yığılır. Selikli maddədə sporlu və sporsuz çöplər, mikrokokklar, sarsinlər, qıcqırma və kif göbələkləri
və s. vardır. Bəzi balıqlarda zəhərli maddələrin selikdə yığılmasına səbəb balığın öz dərisində olan xüsusi hüceyrənin zəhər ayırması ilə bağlıdır. Belə balıqlar- dan biri də, qeyd etdiyimiz kimi ilanbalığıdır. Balıqların qəlsəməsində külli miqdarda mikro- orqanizm olur. Onlar qəlsəməyə su və təbii lil ilə düşürlər. Balıq öləndən sonra onlar intensiv surətdə inkişaf edir və qəlsəmələrdən balığın daxilinə keçirlər. Balığın mədə-bağırsaq mötəviyyatında spordaşı- yıcı formalı (balığın bağırsağındakı 1 q möhtəviyyatda bir mindən bir neçə milyona qədər hüceyrə vardır) anaerob mikroorqanizmlər vardır ki, bunlardan
, eləcə də zəhərlənmə törədicilərindən – Salmonella və Cl.botulinum (botuli- nus) göstərmək olar. Balığın mədəsinə xəstəlik törədən mikroblar qida, su və lil ilə daxil olur.
148
Tədqiqatlar göstərir ki, cənubi, orta və şimali Xəzərdə 1 ml suda mikroorqanizmlərin miqdarı 100000-dən 300000-ə qədərdir. Dənizin 100 m və ondan artıq dərinliyində suda mikroorqanizmlərin miqdarı bir neçə dəfə azdır. Balığın yaralanmış yerlərindən və mədəsindən onun ətinə eyni zamanda anaerob bakteriyalar da daxil olur, bu da ətdə çürümə əməliyyatının şiddətli surətdə getməsinə səbəb olur. Aerob mikrobların təsiri altında balığın əti yumşalır, rəngi dəyişir və o iy verməyə başlayır, mühitdə reaksiya qələviləşir. Insan orqanizmini zəhərli maddələri ilə zəhərləyən mikrobların ən qorxulusu botulinus və stafilokokkdur. Botulinus zəhəri ilə ən ağır zəhərlənməyə botulizm deyilir. Botulinus sporyaradıcı batsilli anaerobudur və onun optimal inkişafı 23-27 0 C temperaturda olur. Sporlar yüksək temperatura davamlıdır. Onlar 100 0 C hərarətdə 5-6 saat və 125 0 C-də 12 dəqiqə davamlıdırlar. Cl.botulinum zəhəri təbiətdə məlum olan zəhər- lərin ən qüvvətlisidir. Insan qəbul etdiyi qidada onun miqdarı milliqramın yüz milyonda bir hissəsi qədər olması ölümlə nəticələnir. Balıqdan botulizm xəstə- liyinə düçar olanlar Yaponiya, ABŞ, Kanada, Isveç, Daniya və keçmiş SSRI-də qeydə alınmışdır. Botulinus zəhəri balığı dondurmada, marinadlaş- dırmada və hisləmədə məhv olmur. Duzlama botuli- nusun inkişafını və zəhər törətmə qabiliyyətini dayan- dırır, lakin onları məhv etmir. Balıq ətində duzun miq- darı 6-10% olduqda botulinusun inkişafı və çoxalması dayanır. Təbiətdə Cl.botulinum geniş yayılmışdır. Ən çox torpaqda, su hövzələrində və lildə müşahidə edilir. 149
Botulinusun mikrobları balığın mədəsində müşa- hidə olunur. Əlverişli şəraitdə o tez çoxalır və əhatə olduğu mühitə zəhər ayırır. Qida ilə insan orqanizminə düşən zəhər ürək-damar sistemini və mərkəzi sinir sistemini zəhərləyir.
zəhəri ilə zəhərlənmədə xüsusən nərəkimilərdə müşahidə olunur. Bu da nərəkimilərin qidalanması ilə bağlıdır. Nərəkimilərin ağzı başının altındadır. Bu səbəbdən onlar qidasının mühüm bir hissəsini su hövzəsinin dibində yaşayan xərçəngkimilər, ilbizlər və xırda balıqlar təşkil edir. Əlbəttə, onlar suyun üst qatında yaşayan xırda balıqlarla da qidalanırlar. Su hövzəsinin dibində olan qida ilə birlikdə lili də ağzına alır. Sonradan lili su ilə birlikdə xaricə buraxır, qida isə onun ağzında qalır. Lakin qida ilə birlikdə balığın mədəsinə su ilə lil də daxil olur. Bu səbəbdən çox vaxt nərəkimilərin kürüsü – «qara kürü» lil dadı verir. Cl.botulinum yuxarıda qeyd edildiyi kimi, su hövzəsində, lildə olur. Buradan da o nərəkimilərin qidalanma vaxtı mədəsinə daxil olur. Dünyada bəzi su hövzələrində balıqlarda müşahidə edilən Cl.botulinum 57% və hətta 82%-ə çatır. Ilanbalığıkimilər Avropada, Şimali Asiya, Şimali və Cənubi Amerika, Atlantik okeanının şimal , Yeni Zellandiya, Avstraliyada yayılmışdır. Dünyada ildə 300 tondan çox ilanbalığı ovlanılır. Ilanbalıqlarının bir hissəsi ancaq şirin suda yaşayır, bir hissəsi isə keçicidir – dənizdə yaşayır, çoxalmaq üçün çaylara keçirlər. Ilanbalığıkimilər fəsiləsinə 10-a qədər cins daxildir. Bunlardan Sakit okean, Baltika və Xəzər ilanbalıqlarını qeyd etmək olar.
Yüklə 2,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|