150
Ilanbalığının ağzı dəyirmi olub, sorucu cihaz
formasındadır. Ağzında çoxlu iti dişcikləri vardır.
Sakit okean və Baltika ilanbalıqları başqa balıq-
ların qanı və əti ilə qidalanır. Balığın bədəninə sorulub
yapışır və dişləri ilə dərini kəsərək böyük yara açır. Bu
xüsusiyyətə malik olan ilanbalığı bəzən 60%-ə qədər
siyənəkləri və başqa balıqların dərisini yaralayır və
onların əmtəə dəyərini aşağı salır.
Başqa ilanbalıqlarından fərqli olaraq, Xəzər
ilanbalığının dişləri kütdür. Lakin o da başqa balıqların
bədəninə sovrulub yapışır. Xəzər ilanbalığını kəsərkən
ondan çoxlu miqdarda qan axır. Xəzər ilanbalığı su
hövzəsinin dibində yaşayan müxtəlif orqanizmləri və
balıqların kürüləri ilə qidalanır.
Ilanbalığı qida ilə su və lili də sorur, beləliklə
onun mədəsinə su və lil də daxil olur. Bu cəhətdən
lildə olan Cl.botulinumun ilanbalığının mədəsinə
daxilolma təhlükəsi vardır.
Bundan əlavə, ilanbalığı dənizdən Kür çayına
nəsilartırma üçün gedir və uzun müddət qidalanmır.
Aclıq keçirən ilanbalığının tərkibində dərin fizioloji
dəyişikliklər keçir, bu da onun ətinə mənfi təsir
göstərir.
Ilanbalıqları, ilk növbədə, başqa xəstə balıqların
ə
ti və qanı ilə qidalanırlar. Beləliklə onlar da xəstəliyə
tez düçar olurlar.
Bəzi balıqlarda zəhərli maddələrin selikdə yığıl-
masına səbəb balığın öz dərisində olan xüsusi hücey-
rələrin zəhər ayırması ilə bağlıdır. Yuxarıda qeyd olun-
duğu kimi, ilanbalığı da belə balıqlardandır. Ilan-
balığının dərisində yerləşən selik vəzilərinin ayırdığı
zəhər insan üçün təhlükəlidir. O zəhərlənmə və
151
yoluxan xəstəliklər törədən yaralar verir. Zəhərlənmə-
nin əlamətləri: ürək bulanması, qusmaq, hərarətin qalx-
ması, ürək fəaliyyətinin zəifləməsi, huşun itməsi və s.
Kür ilanbalığının tərkibində yağın miqdarı 31%-ə
çatır. 100 il bundan əvvəl, ovlanmış ilanbalığını
qurudaraq, ondan şam və məşəl kimi istifadə etmişlər.
Sonralar texniki məqsəd üçün ilanbalığının yağını
çıxararaq istifadə ediblər.
Naqqa xarici eybəcər görünüşünə görə başqa
balıqlardan ayrılır. Bədəninin rəngi yaşadığı şəraitdən
və yaşından asılı olaraq dəyişir. Ümumiyyətlə, bel
tərəfdən qara, döş tərəfdən isə sarımtıl rəngdədir.
Naqqanın ağzında xırda və iti dişləri vardır. O
xırda və orta ölçülü sıx torla ovlanan balıqları,
xərçəngkimiləri ovlayıb yeyir. Naqqa qurbağaları da
tutub yeyir. O qurbağaları səsindən tanıyır. Bu
səbəbdən ona bəzən ruslar lyaquşatnik (qurbağa qabı)
deyirlər. Bu balıq ac olanda suya düşən ölü heyvanlar
və müxtəlif tullantılarla da qidalanır.
Naqqa dünya sularında geniş yayılmışdır.
Dünyada ildə 10 min tondan çox naqqa ovlanır.
Naqqalar bir yerdə yaşamağı sevirlər. Çox zaman o su
hövzələrinin dibində olur. Ov vaxtı üzə çıxır və sonra
həmin yerinə qayıdır. Naqqa soyuğa davamsızdır. Qış
vaxtı öz yerindən çıxmır.
Naqqa və ilanbalığının bədənləri pulcuqsuz olduğu
üçün onların bədəni suda müxtəlif mexaniki zədələrə
uğrayır və səthində sıyrıntı, qarmaq və qırmaq yeri
olur. Bu növ zədələnmiş sahələrdən balığın ətinə
mikroorqanizmlər asanlıqla daxil olur və onu
mikrobioloji cəhətdən təhlükəli edir.
Bundan əlavə, naqqa suya düşən ölü heyvanlarla
152
(siçan, qurbağa, quş və s.) qidalanarkən onun mədəsinə
anaerob mikroblar, o cümlədən zəhər törədicilərdən –
Salmonella
və Cl.botulinum düşür. Məlumdur ki,
ölmüş heyvanlarda Cl.botulinum güclü inkişaf edir və
zəhər ayırır.
Naqqa və ilanbalığının bədəni pulcuqsuz olduğu
üçün, onlar parazitlərin də təsirinə məruz qalırlar. Qoca
naqqaların bədəninə, xüsusən başının üstünə müxtəlif
parazitlər yapışır. Qurdlardan başqa, parazit bitkilər də
bu balıqlarda müxtəlif xəstəliyin yayılmasına səbəb
olur. Məsələn, göbələk Saprolegnia balığın dərisini
yaralayır. Bu göbələk intensiv inkişaf edərək, balığın
dərisində cücərir və dəri örtüyündən ətinə keçir.
Beləliklə, pulcuqsuz balıqlar yuxarıda göstərilən
səbəblərdən təhlükəlidirlər.
Lazımınca qızardılmamış və ya bişirilməmiş, eləcə
də müəyyən olunmuş temperaturda və şəraitdə
saxlanılmayan balıq məhsullarında botulizm təhlükəsi
böyükdür.
Kulinariya məhsullarında Cl.botulinum inkişafına
və onun zəhər ayırmasına şərait yaranır. Çünki balıqda
istiliyin təsirindən Cl.botulinum- a antoqonist və
istiliyə az davamlı süd turşusuna qıcqırdan bakteriyalar
məhv olur. Bundan əlavə, məhsuldan hava kənar olur
və anaerob şərait yaranır. Bütün bunların nəticəsində
məhsulda anaerob mikrobların inkişafı üçün əlverişli
şə
rait yaranır.
Beləliklə, pulcuqsuz balıqlardan naqqa və ilanbalığı
mikrobioloji cəhətdən təhlükəli olmasını nəzərə alaraq,
onlardan qida kimi istifadə olunması məkruhdur.
Nərəkimilərdə onun qidalanması ilə əlaqədar
olaraq mədəsinə və ətinə Cl.botulinum düşməsi və
Dostları ilə paylaş: |