Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc

 

177

13,8%, kəpəkli unda isə 19,3%-dir. 

Dənin  kəpək  hissəsində  sellüloz  və  hemisellüloz 

kimi  həzm  olunmayan  karbohidratlar  vardır.  Lakin  bu 

maddələrin  qəbizliyin  aradan  qaldırılmasında  əhəmiy-

yəti  vardır.  Çünki  sellüloza  mədə-bağırsaq  sistemində 

qidanın  hərəkətini  nizamlayır.  Eyni  zamanda  buğda 

ununda  və  ondan  hazırlanmış  çörəkdə  B  qrupu  vita-

minləri də vardır. 

100 qram kəpəkli undan çörəkdə 0,12 mq ribofla-

vin - B

2

; 0,5 mq tiamin - B

1

, 4,5 mq niasin – PP; 350 

mq  piridoksin  -  B

6

;  30  mq  fol  turşusu  -  B

9

;  1,1  mq 

pantoten turşusu – B

3

 - vitaminləri vardır.

 

 

100  qram  kəpəksiz  undan  çörəkdə  0,04  mq 

riboflavin - B

2

; 0,1 mq tiamin - B

1

; 1,0 mq niasin - PP; 

45 mq piridoksin - B

6

; 15 mq fol turşusu - B

9

; 0,3 mq 

pantoten turşusu – B

3

 vitaminləri vardır.

  

Göründüyü  kimi  kəpəksiz  undan  hazırlanan 

çörəkdə vitaminlərin miqdarı kəpəkli undan hazırlanan 

çörəyə  nisbətən  4-8  dəfə  azdır.  Yediyimiz  çörəyin 

tərkibində  vitaminlərin  az  olması  bir  çox  xəstəliklərə 

səbəb olur. Tiamin çatışmazlığı iştahanın pozulmasına, 

tez  yorulmağa  və  sinir  sisteminin  pozulması  ilə 

nəticələnir. Əgər digər qidalarla da tiamin çatışmazlığı 

olarsa insan “beri-beri” xəstəliyinə tutula bilər.  

Çörəyin tərkibində Na, Ca, K, P, Fe kimi mineral 

maddələr  də  vardır.  Mineral  maddələrin  miqdarca 

nisbəti də kəpəkli undan çörəkdə daha yaxşıdır. 40-50 

yaşından  sonra  insanlarda  vitamin  və  mineral  maddə 

çatışmazlığı  daha  çox  özünü  göstərir.  Çünki  kəpəksiz 

undan  hazırlanan  çorəklə  uzun  müddət  qidalananlarda 

bağırsaq  xəstəliyinə  səbəb  olan  qəbizlik  daha  çox 

müşahidə edilir. 

---

 

178

Çörəyin  necə  yeyilməsi  barədə  islamda  bəzi 

göstərişlər vardır. 14 əsr öncə Peyğəmbərimiz (s.ə.v.), 

buğdanın  üyüdüldükdən  sonra  ələnmədən,  kəpəkli 

yeyilməsini  tövsiyə  etmişdir.  Müasir  dövrdə  bu 

göstərişlərin  hikməti  çoxsaylı  kimyəvi  və  biokimyəvi 

tədqiqatlarla təsdiq olunmuşdur. Çünki, artıq deyildiyi 

kimi  buğda  kəpəyi  B

1, 

B

2, 

B

3, 

B

6, 

B

9, 

PP  vitaminləri  ilə 

zəngindir.  Eyni  zamanda  kəpəkdə  olan  sellüloza  və 

hemisellüloza  mədə-bağırsaqda  qidanın  həzmini  və 

hərəkətini nizamlayır. 

Ulu  Peyğəmbərimiz  (s.ə.v.)  çörəyi  kiçik  tikələrə 

bölərək  yeyilməsini  məsləhət  görmüşdür.  Çörəyi  bir 

ə

llə  kəsmək,  dişləyərək  yemək  olmaz.  Çörək,  iki  əllə 

tutulub xırda tikələrə kəsilməli və aramla çeynənilərək 

yeyilməlidir.  nsanın  ağız  və  mədə  vəzilərinin  ifraz 

etdiyi şirənin tərkibində sellülozanı parçalayan ferment 

yoxdur.  Lakin  çeynəmə  ilə  sellüloza  xırdalanır  və 

qidanın  tərkibində  mexaniki  rol  oynayaraq  qidanın 

mədə-bağırsaq sistemində hərəkətini nizamlayır. 

Yeməyin  ağızda  çeynənilməsi  də  vacibdir.  Bu 

xüsusda  müdriklərin  kəlamlarında  deyilir:  “Ağzına 

aldığını isit və yaxşı-yaxşı çeynə. Yeməyi ölçü ilə ye, 

zira insan hər vaxt az yeyib az içməlidir”.  

Ə

rzurumlu  brahim  Haqqı  demişdir:  “Səhhətini 

qorumaq  istəyən  kiçik  loxmalar  almalı  və  yaxşı 

çeynəməlidir”.  “Yeməkdən  sonra  ciddi  hərəkət 

etmək olmaz, yeməkdən dərhal sonra hamam qəbul 

edilməməlidir”. 

“Yeməkdən  sonra  çox  hərəkət  də  etməyiniz, 

bunun  zərərini  çəkərsiniz”  deyərək  Peyğəmbərimiz 

(s.ə.v) yeməkdən sonra ciddi hərəkətlərin insana zərərli 

olduğunu  vurğulamışdır.  O,  Həzrət  yeməkdən  sonra 

---

 

179

dərhal  yatmamağı  məsləhət  görmüşdür.  Çünki  bu 

zaman  qidanın  həzmi  çətinləşir.  Yeməyi  ayaq  üstə  və 

uzanan yerdə  yeməyi də Peyğəmbərimiz (s.ə.v) günah 

sayırdı.  Çünki  belə  halda  qida  borusunun  insan 

orqanizmində anatomik yerləşməsi qidanın həzminə və 

hərəkətinə mənfi təsir göstərir. 

 

Çörək haqqında qısa oçerk 

 

Insanlar  hələ  15  min  il  bundan  əvvəl  –  Mezolit 

dövründə  yabanı  dənli  bitkilərdən  qida  kimi  istifadə 

etmişlər. Sonralar dəni daş ilə narın hala salaraq su ilə 

qarışdırmaqla  duru  unlu-dənli  sıyıq  hazırlamışdılar. 

Daş  dövründə  yaşamış  insan  daha  sonra  müəyyən  et-

mişdir  ki,  yabanı  dənlər  qovrularkən  daha  asanlıqla 

yarma  halına  salınır  və  ondan  hazırlanmış  sıyıq  daha 

dadlı olur. 

Bir neçə minilliklər ötmüş, əkinçilik inkişaf etmiş-

dir.  Qədim  insan  bir  dəfə  öz  buğdasını  əkib  becərdiyi 

yerdə  öz  vətənini  tapmış  və  oturaq  həyat  tərzi  keçirə-

rək məskunlaşmışdır. Bu zaman müxtəlif əl dəyirman-

ları  ixtira  olunmuş,  təndir  meydana  çıxmışdır.  Qədim 

misirlilər,  assuriyalılar,  yəhudilər,  personlar  və  digər 

xalqlar  müxtəlif  üsullarla  çörək  bişirməyə  başlamış-

dılar.  Bizim  uzaq  əcdadlarımız  tərəfindən  bişirilmiş 

çörək  boz  rəngli  kökə  şəklində  olmuşdur.  Belə 

kökələrin  bişirilməsi  ilə  yer  üzərində  çörəkbişirilmə 

tarixinin başlanğıcı qoyulmuşdur. 

5-6  min  il  bundan  əvvəl  qədim  Misirdə  çörək 

mayaları  və  süd  turşusu  bakteriyalarından  istifadə 

olunmaqla  ilk  dəfə  məsaməli  çörək  bişirilmiş  və 

müasir çörəkbişirmə texnologiyasının əsası qoyulmuş-

dur.  K.K.Timiryazev  bu  barədə  yazmışdır:  “Yaxşı 

---