Microsoft Word riyaziyyatin tedrisinde umumilesdirme 2009. doc
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
_____________Milli Kitabxana_____________ 81
mütəxəssislərinin arzu və təklifləri, habelə mövcud tədris planlarının təhlili, təhsil sisteminin qurulması haqqında inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi əsasında tərtib edilmişdir. Tədris planı layihəsinin ilk müzakirələrindən aydın oldu ki, onun üstünlükləri ilə yanaşı nöqsanları da vardır. Bəzi fikirlər isə bir-birinə təmamilə ziddir. Təlimin diferensiallaşdırılması, demokratlaşdırması və humanistləşdirilməsi məsələlərinin qarşıya qoyulmasını alimlərin əksəriyyəti məqsədəuyğun hesab edirdi. Lakin şagirdlərin meyl və qabiliyyətlərindən asılı olan fərdi təlimin xalq maarifinin ümumi istiqaməti ilə necə əlaqələndirilməsi məsələsini pedaqoji elmlər hələlik tam həll etməmişdir. Riyazi təlimin səmərəsini metodik sistemin təkmilləşdirilməsi hesabına yüksəltmək lazım gəldiyi deyilirdi. Bir çox mütəxəssis- lərin mətbuatdakı çıxışlarından aydın olurdu ki, hələlik tədris planının tərtibi prinsiplərinin elmi əsasları hazırlanmamışdır. Şagirdlərə düşünməyi öyrətmək, təlim prosesində elastikliyi, dərinliyi, varisliyi təmin etmək, məktəb riyaziyyatının tətbiqi xəttinin təhlilini aparmaq, ümumiləşdirmək və sistemləşdirmək, informatika fənninin yerini dəqiqləşdirmək, 10-15 il sonra insan fəaliyyətinin necə olmasını proqnozlaşdırmaq, şagirdlərin qabiliyyətini aşkar etmək, talantların inkişafına şərait yaratmaq nəzərdə tutulurdu. Beləliklə, məktəbin gələcək tədris planında təlimin təkmilləşdirilməsinin həyata keçirilməsi üçün lazımi şəraitin yaradılmasına, şagirdlərin riyazi mədəniyyətinin, onların ümumiləşdirmə və xüsusiləşdirmə qabiliyyətinin yüksəldilməsi üçün müəyyən tədbirlərin görülməsinə ayrı-ayrı fənlərin inteqrasiya yolu ilə çoxfənliliyin azaldılmasına üstünlük verilirdi. Keçən əsrin 70-ci illərinin əvvəlindən başlayaraq yaradılan yeni riyaziyyaat proqramı məktəb islahatının həyata keçirilməsində ilk mühüm addım oldu. Riyazi təhsilin məzmunu və metodologiyasının təkmilləşdirilməsi həmişə mütəxəssislərin diqqətini cəlb etmişdir. Həmin illərdə isə riyazi təhsilin yeni məzmuna keçməsi, kursun nəzəri səviyyəsinin yüksəldilməsi mümkün olmuşdur. Riyaziyyat proqram- larının hazırlanmasında əsas tədris sənədləri, ümumtəhsil və peşə məktəbi islahatı- nın tələbləri, proqramın yüksək ideya və elmi səviyyəsini təmin etmək, onun nəzəri və praktik istiqamətini gücləndirmək, keçmiş Sovet məktəbi təcrübəsini maksimum dərəcədə nəzərə almaq olmuşdur. Proqramı təkmilləşdirmək, onu məktəb islaha- _____________Milli Kitabxana_____________ 82
tının tələbləri səviyyəsinə gətirmək yalnız materialın optimal bölüşdürülməsi və əsas məqsədin dəqiqləşdirilməsi hesabına olmuşdur. İzahatlardakı həddindən artıq fraqmentliyin götürülməsi hesabına riyaziyyat kursunun məzmunun müxtəlif bölmələr arasında yenidən paylamaq mümkün olmuşdur. İzahatlarda fraqmentlik- dən əl çəkmək, mövzuları iriləşdirmək, təlimin sistematikliyi və məntiqi ardıcıllığı prinsipini gücləndirir. O vaxt məktəbə yeni “İnformatika və hesablama texnika- sının əsasları” fənninin daxil edilməsi riyaziyyatın həyatı məsələlərə tətbiqi imkanını daha da genişləndirmişdir. Məktəb riyaziyyatının bütün bölmələrində alqoritmik yanaşmaya, bünövrə anlayışlarının əlaqəli öyrənilməsinə, fənlərarası əlaqəyə, inteqrativ təlimə, məsələlər həllinə, ali riyaziyyat elementlərinin öyrənil- məsinə xüsusi diqqət vermək nəzərdə tutulmuşdur. Məktəb islahatının tələblərinə (yüksək ideyalıq və elmilik, anlayışlıq və yığcamlıq, şərhin dəqiqliyi, aydınlığı və canlılığı, metodik aparatın mükəmməlliyi hər bir dərsliyə verilən qəti tələblərdir) dərsliklər hazırlamaq tələb olunurdu. Hazırda Azərbaycanın müstəqil tədris sənədləri, o cümlədən tədris planı riyaziyyat proqramları vardır. Təhsil sahəsində islahat proqramına uyğun olaraq ümumtəhsil məktəbləri üçün yeni tədris planı və proqramları hazırlanmışdır, hazırda onlardan istifadə edilir. Ümumtəhsil məktəblərinin V-XI siniflər üçün yeni riyaziyyat proqramının izahat vərəqəsində tədrisin əsas məqsədi, şagirdlərdə zehni fəaliyyəti, dəqiq məntiqi təfəkkürü, təsvir və ixtiraçılıq bacarığını inkişaf etdirməyin, elmi dünyagö- rüşünün formalaşdırılmasının zəruriliyi göstərilir. Burada hamı üçün riyaziyyat ilə qabiliyyətli şagirdlərin tələbləri arasında harmonik vəhdət, hazırki proqramın müvəqqəti olması, onun gələcəkdə daha da təkmilləşdirilməsinin zəruriliyi, çətin və sadə materialın nisbətinin necə olmasına da xüsusi diqqət verilir. Habelə məktəb riyaziyyat kursunun öyrənilməsi prosesində ədədi sistemlər, tənliklər və bərabərsizliklər, məsələlərin analitik və sintetik həlli, eyni çevirmələr, funksiyalar və qrafiklər, əməl qanunlarının mahiyyəti və tətbiqləri, ifadələr, təqribi hesablama- lar, məntiq elementləri və müvafiq işarələrdən istifadə, ali riyaziyyat elementləri, fənlərarası əlaqə, induktiv və deduktiv mühakimə, isbatlar, planimetriya və _____________Milli Kitabxana_____________ 83
stereometriya materialları ilə əlaqədar biliklərin verilməsi, ümumiləşdirilməsi və sistemləşdirilməsi baxımından qısa göstərişlər verilir. Proqram materialının çətin- ləşdirilməsinə, həddindən çox çətin məsələlərdən az istifadə barədə tövsiyələr edilir. Proqramın məzmunu və strukturu 1993-cü ilə qədər qəbul olunmuş və bu vaxta qədər istifadə etdiyimiz proqramlardan o qədər də fərqlənmir. Qismən təkmilləşmədə əvvəlki proqramdan fərqli olaraq törəmədən əvvəl ardıcıllığın və funksiyanın limiti anlayışları verilir. Təhsil sahəsində islahatların proqramından görünür ki, orta ümumtəhsil məktəblərinin təkmilləşdirilmiş gələcək proqramların- da və bunların əsasında yazılmış dərsliklərdə şagirdlərin ümumiləşdirmə qabiliyyə- tinin inkişaf etdirilməsi üçün daha geniş imkanlar yaradılacaqdır. Məktəb riyaziy- yat dərsliklərində və müəllimə kömək vəsaitlərində şagirdlərin ümumiləşdirmə qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsinə ayrıca fəsil, paraqraf və bənd həsr edilmə- mişdir. Lakin burada həmin məqsədi reallaşdırmaq üçün müəyyən imkanlar vardır. Əvvəlcə keçmiş sovetlər dövrünün son vaxtlarında istifadə edilən dərslik və müəllimə kömək kitablarındakı belə imkanları göstərək. 2003-cü ilə qədər V sinifdə riyaziyyat [9 1 ; 45] dərs vəsaitləri, [7] metodik vəsait əsasında öyrənilmişdir. IV sinifdə başlanmış əsas metodiki xətlər V sinifdə davam etdirilir. Bu dərsliyin baxdığımız əməliyyat baxımından əsas metodik xüsusiyyətləri materialın şərhinin induktiv xarakterdə olması- şagirdlərin ümumi anlayışlara konkret misalların köməyi ilə gətirilməsi, az sayda qaydalardan və təriflərdən istifadə olunması, şagirdlərdə şüurlu hesablama vərdişləri yaratmaq xəttində varisliyin təmini, əyaniliyə cəhd olunması, daima əvvəl öyrənilənlərə qayıtmaq, IV sinifdə başlanmış, sonrakı siniflərdə öz əksini tapacaq, ayrı-ayrı xətlərin (kombinatorika, koordinatlar və s.) davam etdirilməsindən ibarətdir. Dərsliyin axırında V sinif kursunun təkrarı üçün verilmiş çalışmalar, o cümlədən yüksək çətinlikli məsələlər sözügedən cəhətdən mühim vasitədir. Bu sinfin hesab və cəbrin başlanğıcı kursunun əsas məğzi ilə həndəsə materialını düzgün əlaqələndirmək vahid riyaziy- yat ideyasının formalaşması üçün lazımdır. Məsələlər həllində, qaydaların və qanunların izahında ümumi yolun öyrənilməsinə də əhəmiyyət vermək lazımdır. Ədəd anlayışının inkişafının ümumiləşdirmə ilə əlaqədar olduğunu öyrənmək üçün Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|