Microsoft Word saboloo versiya azerbaiganuli doc

 
45
İndi isə Nikanın maaşının yarısının 250 laridən az olduğu vəziyyəti müzakirə edək. 
Məsələn, Nikanın maaşının yarısı 200 lariyə  bərabərdir. Belə olduqda, Nikanın maaşı 2·200=400 
lari, Qiyanın maaşı isə 200+250=450 lari olacaqdır ki, bu da Nikanın maaşından çoxdur. Deməli, 
Qiyanın maaşı Nikanın maaşından çox ola bilər. 
Beləliklə, Qiyanın maaşı Nikanın maaşına bərabər və ondan artıq da ola bilər. 
Müvafiq olaraq, düzgün cavab (ç)-dir. 
Qeyd edək ki, Qiyanın maaşı Nikanın maaşından az da ola bilər. Məsələn,  Əgər Nikanın 
maaşının yarısı 300 lariyə  bərabərdirsə, Nikanın maaşı 2·300=600 lari, Qiyanın maaşı isə  
300+250=550 lari olacaqdır ki, bu da Nikanın maaşından azdır. 
 
 
 
4. 
 
ABCD paraleloqramının perimetri 20sm-dir; 
MNPQ kvadratının perimetri 8sm-dir. 
 
 
 
(a) (b) (c) (ç) 
 
 
MQ kvadratının tərəfinin uzunluğu 2sm, sahəsi isə 4sm²-dir.  ABCD paraleloqramının 
sahəsinə  gəlincə, onu hesablamaq üçün verilən informasiya kifayət etmir. Məsələn, hər tərəfin 
uzunluğu 5sm olan ABCD paraleloqramlarını müzakirə edək. Onların hər birinin perimetri 20sm 
olacaq, lakin sahələri bərabər olmayacaqdır. Bu cür  paraleloqramların hündürlüyü 0-dan 5sm-dək 
dəyişilir (bax çertyoja).  
Müvafiq olaraq onların sahəsi də 0-dan  
25sm²-dək hər hansı böyüklükdə ola bilər.  
Buna görə də ABCD paraleloqramının sahəsi  
MQ kvadratının sahəsindən az da, ona bərabər də,  
ondan artıq da ola bilər.  
Beləliklə, düzgün cavab (ç)-dir. 
 
 
 
5. 
 
x və y hər hansı müsbət ədədlərdir. Əgər x ≠ y-dirsə,  x * y bu 
ədədlər arasında ən kiçik ədədi, x = y olduqda,  x * y = x 
 
 
 
(a) (b) (c) (ç) 
 
 
Burada  *-lə iki ədəd arasında  ən kiçiyini seçməyi tələb edən yeni əməliyyat göstərilir. 
Məsələn, 5 * 7 = 5. 
İki ədəd arasında ən kiçiyi onların hər birindən artıq olmadığına görə x * 7 ≤  y, y * 9 ≤ y. 
Belə olduqda,  (x * 7) + (y * 9) ≤ x + y. Bu sonuncu isə (x + y + 1)-dən artıq olacaqdır. Buna görə 
də düzgün cavab (b)-dir.  
 
 
 
ABCD paraleloqramının 
sahəsi 
MNPQ kvadratının sahəsi  
(x * 7) + (y * 9) 
x + y + 1 

---

 
46
Sərbəst iş üçün tapşırıqlar  
 
 
          A                                                   B 
     
 
 
1. 
 6 шцшя Эиндзмараули вя 1 шцшя Саперави цчцн 80 лари вердиляр 
 
 
 
(f)   (,)   (z)   (x) 
 
 
 
2. 
Мютяризядя верилмиш ядядлярин ъяминин мянасы  
( )
*  иля 
эюстярилмишдир. Мясялян,  
(
)
10
7
1
2
7
;
1
;
2
*
=
+
+
=
.  
a
, b вя c –мянфи ядядлярдир 
 
 
(f)   (,)   (z)   (x) 
 
 
 
3. 
Дцзбуъаглынын  сащяси  24  см
2
-дир.  АБЪ  цчбуъаьынын  ики  уъу  бу 
дцзбуъаглынын  кичик  tərəflərinin  орта  нюгтяляриня  уйьун  эялир,  цчцнъц 
уъу ися дцзбуъаглынын бюйцк tərəfi цзяриндя йерляшир. 
 
 
 
(f)   (,)   (z)   (x) 
 
 
 
4. 
 Илйанын маашы 20 % артырылдыьына эюря a лари артды, Торникенин маашы ися 
25 % азалдылдыьына эюря 2a лари азалды 
 
 
 
(f)   (,)   (z)   (x) 
 
 
 
5. 
12  саат  ярзиндя  ейни  ъцр  5  лампанын  йанмасына  40  тетри  дяйяриндя 
електрик енержиси сярф олунур  
 
 
 
 
 
(f)   (,)   (z)   (x) 
 
 
6. 
Анна  иля  Софонун  йашларынын  орта  рийази  эюстяриъиси  онларын  вя  Еканын 
йашларынын орта рийази эюстяриъисиня бярабярдир 
 
 
 
(f)   (,)   (z)   (x) 
 
 
12 лари 
1 шцшя Эиндзмараулинин 
дяйяри
(
) (
)
*
*
;
;
c
b
b
a
+
(
)
*
;
;
c
b
a
6 см
2
АБЪ цчбуъаьынын сащяси
 
Илйанын маашы артырылмаздан 
яввял
Торникенин маашы 
азалдылмаздан яввял
50 тетри 
8 саат ярзиндя бу ъцр 8 лампанын 
йанмасына сярф олунан електрик 
енержисинин дяйяри 
Еканын йашы
Анна иля Софонун орта рийази йаш 
эюстяриъиси
 

---

 
47
Məsələlər (18-21 tapşırıq) 
 
Siz məktəb dərsliklərində bu cür tapşırıqlara rast gəlmisiniz. 
Məsələləri  şərti olaraq sırf riyazi və  məişət məzmunlu məsələlərə bölmək olar. Sırf riyazi 
məsələlər riyazi terminlər vasitəsi ilə yaradılmışdır. Məişət məzmunlu məsələlər müxəlif həyati 
problemlərlə əlaqədardır. Onları həll etmək üçün məsələnin şərtinin riyazi terminlər vasitəsi ilə əks 
etdirilməsi və riyazi model yaradılması məqsədəuyğundur. 
Hər məsələnin ehtimal olunan  beş cavabı vardır. Onlardan yalnız biri düzgündür
.   
 
Nümunələr və şərhlər 
1. Tamta 42 ədəd karandaşı bir neçə qutuya yığdı: bəzisinə 2 ədəd, bəzisinə isə 3 ədəd 
karandaş qoydu. İçərisində 3 karandaş olan qutuların sayı aşağıda sadalananlardan hansına bərabər 
ola bilər? 
a) 9 
b) 10 
c) 11 
ç) 13 
d) 14 
Tamtanın iki-iki karandaş qoyduğu qutuların sayı  nəyə  bərabər olursa-olsun, onlara 
qoyulmuş karandaşların ümumi sayı
 
yenə  də 2-yə tam bölünən, yaxud  cüt olacaqdır. Tamta 
qutulara cəmi 42 ədəd, yaxud cüt sayda karandaş qoyduğundan, üç-üç  karandaş qoyulmuş 
qutulardakı karandaşların ümumi sayı da cüt olmalıdır. Müvafiq olaraq sadalananlardan (a), (c) və 
(ç) variantları istisna edilməlidir. 3 karandaş qoyulmuş qutuların sayı 14-ə  bərabər ola bilməz, 
çünki bu təqdirdə həmin qutularda 14 ·3 = 42 karandaş olar və heç bir qutuda daha 2 ədəd karandaş 
olmazdı. Yalnız (b) variantı müzakirə olunmamış qalır. Əgər Tamta 10 qutuya üç-üç, 6 qutuya isə 
iki-iki karandaş qoymuşdursa, onun qoyduğu karandaşların ümumi sayı    10 · 3 + 6 · 2 = 42 
olacaqdır ki, bu da məsələnin şərtinə zidd deyildir. Beləliklə, içərisində 3 karandaş olan qutuların 
sayı
 
10-a bərabər ola bilər. Müvafiq olaraq, düzgün cavab (b)-dir. 
 
 
 
2. David Levandan 2-dəfə artıq və Tornikedən 3 dəfə artıq şəkil çəkdi. Hər üçü birlikdə 80-
dən az şəkil çəkdi. David maksimum neçə şəkil çəkə bilərdi? 
a) 36 
b) 42  
c) 48 
ç) 54 
d) 60 
David Levandan 2-dəfə çox, Tornikedən 3 dəfə çox şəkil çəkdi. Buna görə  də Davidin 
çəkdiyi  şəkillərin sayı  həm 2-yə, həm də 3-ə bölünən olacaqdır. Deməli, 6-ya da bölünəcəkdir.  
Buna görə  də Davidin çəkdiyi  şəkillərin sayını 6x-lə qeyd edək. Burada x tam ədəddir. Belə 
olduqda, Levanın  çəkdiyi  şəkillərin sayı 3x, Tornikenin çəkdiyi  şəkillərin sayı
 
isə 2x olacaqdır. 
Hər üçü birlikdə 80-dən az şəkil çəkdiklərinə görə belə bir bərabərsizlik alarıq: 
80
2
3
6
<
+
+
x
x
x
, 
yaxud 11x 
80
11
<
x
. Onun həlli isə belədir:  
11
3
7
<
x
.
 
Buna görə  də x-in mümkün ola bilən 
maksimum tamı 7-yə bərabərdir. Müvafiq olaraq Davidin çəkdiyi şəkillərin sayı maksimum 6 · 7 = 
42-yə bərabərdir. Beləliklə, düzgün cavab (b)-dir. 
 
 

---