Microsoft Word Sahin Fazil. Yaponiya Sefernamesi doc

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
185 
Azərbaycan 
Sovet 
Ensiklopediyası 
da 
samuraylardan  bəhs  edir:  «Samuraylar  (yaponca  – 
samurau  –  xidmət  etmək)  –  Yaponiyada  feodalizm 
dövründə iri feodallar – sahibkar knyazlardan tutmuş xırda 
zadəganlara  qədər  dünyəvi  feodallar.  Məhdud  mə’nada 
daha çox xırda zadəgan hərbi-feodal silkini ifadə etmişdir. 
1867-68-ci  illər  Yaponiya  burjua  inqilabından  sonra 
samuraylar  silki  ləğv  edilmişdir.  «Samuray»  termini 
həmçinin  yapon  hərbiçiləri  mə’nasında  işlədilir»  (Bax: 
ASE, VIII cild, səh.281). 
Hərfi  mə’nası  «Yarpaqlarla  örtülmüş»  olan,  amma 
müəllifinin  kimliyi  dəqiq  mə’lum  olmayan  (Yamamoto 
Sinetomo? 
Nabesima?) 
«Xaqakure» 
kitabında 
da 
samuraylar haqqında nisbətən geniş mə’lumat vardır (Bax: 
«Yaponlar», səh.159). 
«Xaqakure»  kitabında  yazılır  ki,  Tokuqava  (1600-
1868)  rejimi  dövründə  bu  kitab  samuraylar  institutunun 
məfkurəvi  əsası  kimi  sahibkar  və  kölə  münasibətlərini 
özündə  əks  etdirirdi.  Samurayların  bilik  öyrənmək  kimi 
ehtiraslı  xarakteri  onları  igidlik  göstərməyə  yönəltdi. 
«Xaqakure»də  samuraylara  xas  şərəf,  ölüm,  qəhrəmanlıq, 
                                                                                                    
Фындыгбурун эялинъик!.. 
 
(Бусон) 
Йахуд: 
 
 
 
Йатма, ей кяпяняк, 
Тез ол ойан, 
Эял сянля дост олаг! 
(Басйо) 
 
Бах: «Йапонлар» китабы, сящ. 177-178, 215-216 
(Тяръцмя бизимдир) 
Şahin Fazil 
 
 
186 
sahibkara  sədaqət  və  özünütəkmilləşdirmə  kimi  cəhətlər 
əks olunur, amma əsas yer, əlbəttə, ölüm ideyasına verilir. 
Tədqiqatçıların  çoxu  bu  ideyanı  ölümə  nifrət  kimi 
xarakterizə edirlər, amma «Yaponlar» kitabı müəlliflərinin 
nəzərincə  bu,  ölümə  yox,  həyata  nifrətdir.  «Xaqakure»ni 
oxuyan  döyüşçü  daim  düşünəcək  ki,  şərəfli  ölüm  onun 
həyat  yolunu  müstəqim  və  sadə  edəcəkdir,  yə’ni  təhlükə 
göründükdə  samuray  öz  həyatını  necə  qorumaq  haqqında 
deyil,  düşmənlərə  doğru  gedib  ölümü  gülümsəyə-
gülümsəyə qarşılamaq barədə düşünəcəkdir. 
«Xaqakure»  kitabı  samuraya  dərs  verir:  «Siz  öz 
həyatınızı  itirə  bilərsiniz,  amma  şərəfinizi  heç  vaxt!». 
Samuraylar  heç  bir  and  içmirdilər,  and  içmək  onların 
namusunu təhqir etməkdir! 
«Xaqakure»yə görə, şərəf döyüşçüyə göy hədiyyəsi 
kimi  gəlmir,  bu  hissi  özündə  aşılamaq  lazımdır,  bunu 
etmək üçünsə öz üzərində işləmək gərəkdir. 
«Xaqakure»  kitabında  «busido  ruhu»  haqqında  da 
geniş  danışılır.  Busido  (hərfi  tərcüməsi  «döyüşçünün 
yolu»dur) samurayların əxlaq kodeksidir, yapon millətinin 
ilkin  ruhudur  ki,  vaxt  ötdükcə  ən’ənəyə  çevrilmişdir. 
Busidonun 
kökü 
konfutsiçilikdə, 
buddizmdə 
və 
sintoizmdədir.  İnsan  bu  dünyaya  gəlir,  yaşayır  və  ölür. 
Bəli,  insan  ölür,  onun  ruhu  isə  ölməzdir,  yaşayır,  yaşayır, 
yaşayır. Ruh ölümsüzdür. Ruh göydə olanda ölümsüzdür. 
 
Adəm və Həvva 
 
Uçurdular göydə… 
Allah düşürdü onları, 
Qovdu yerə sarı, 

---

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
187 
Uçub gəldilər. 
Bir daha  
qanad açmadılar, 
uçmadılar, 
 
Yerə düşdülər, 
Yerdə gəzdilər, 
Yerdə öldülər, 
Ölümsüzlük 
Əllərindən çıxdı, 
Göydə qalsaydılar  
ölməzdilər  
Adəm ilə Həvva… 
 
26.08.2003 
Üçüncü Divan, səh.380-381 
 
 Buddizm  busido  davamçılarında  ölümə  qarşı 
soyuqqanlı  olmağı  aşılayır,  konfutsiçilik  «borca  sədaqət» 
təlqin  edir,  sintoizm  isə  özünü  dərk  etməni,  qəlbin 
dərinliyinə  baxmağı  və  orada  yaşayan  allahı  (kami)  hiss 
etməyi öyrədir. 
Sintoistlərdə  belə  bir  adət  var:  gənc  yaşında  ölən 
adam  özünün  ölümünə  görə  valideynlərindən  onu  əfv 
etmələrini  xahiş  edir,  təxminən  bu  sözləri  deyir: 
«Qocaldığınız  vaxt  sizi  tərk  etdiyimə  görə  məni 
bağışlayın.  Sizin  məndən  ötrü  etdiyiniz  xidmətin  əvəzini 
verib xəcalətinizdən çıxa bilərdim, amma mən getməliyəm 
– göyün istəyi belədir». 
Özündə  busido  ruhunu  aşılayan  samuray  hər  şeyi 
öyrənməlidir, ən əsası isə – dözmək və risk etməkdir. Hər 
Şahin Fazil 
 
 
188 
şeyə  dözməyi  öyrənmək  üçün  uşaqlar  qar  üstündə 
ayaqyalın gəzir, qılınc oynatma və ox atmağı öyrənir, gecə 
yarısı  qorxu  bilmədən  qəbristanlığa  gedir,  ağır,  hətta 
vəhşiyanə sınaqlara dözürdülər. 
Özünü  idarə  etmə  –  özünü  tərbiyələndirmənin 
məqsədidir.  Əgər  samuray 
kədərlənirsə,  o,  bunu 
bildirməməkdən  ötrü  gülümsəməlidir.  O,  elə  etməlidir  ki, 
heç kim onun keçirdiyi həqiqi iztirabları hiss etməsin. Bir 
çox  əcnəbilər  yaponları  olduqca  yüngül  fikirli  adamlar 
saymağa 
başladılar: 
onlar 
səbəbli-səbəbsiz 
hey 
gülümsəyirlər.  Əcnəbilər  bilmirlər  ki,  yapon  adamının 
gülümsəməsi  böyük  bir  tarixi  dövrün  nəticəsidir.  Bu 
gülümsəmə  samuray  tərbiyəsinin  kodeksidir  (Yaponlar, 
səh.159-164). 
Mən 
samuraylar 
haqqında 
şe’r 
yazmağı 
Yaponiyada özümə borc bildim: 
 

---

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
189 
Qəzəl 
 
Mərd adlarını tarixə salmış samuraylar, 
Bir çox xətərin üstünü almış samuraylar. 
 
İllər boyu torpaqlarına xidmət ediblər, 
Çox mə’rəkədə güllə, ox almış samuraylar. 
 
Düz xətt ilə yüksəlməyə meyl eyləsələr də, 
Hərdənbir azalmış və çoxalmış samuraylar. 
 
Onlarda «Busido» deyilən ruh yaşamaqda, 
Ruh ilə coşub ərşə ucalmış samuraylar. 
 
Varlıqlarını badə verən inqilab etmiş, 
Yoxmuş kimi bir vaxt yoxalmış samuraylar. 
 
Ötmüşsə də illər yenə də yad olunurlar, 
«Ölmüş» demək olmazsa «qocalmış» samuraylar. 
 
Hifz eyləyərək «mərd», «igid» ismini, Şahin, 
Tarix kitabında belə qalmış samuraylar. 
Tokio, 25 fevral 
Şahin Fazil 
 
 
190 
X. 26 fevral 
 
Tokio. Otel. “ Yaponlar” rədifli qə-
zəlim.Tokio  xiyabanlarında gəzinti. Ya-
pon qadınları haqqında yazılanlar ( Hə-
sən Seyidbəyli, Lafkadio Xern, Vsevolod   
Ovçinnikov və ... mən). Bu gün Moskva-
ya uçmalıyam inşallah. “ İnşallahın” baş 
tutmaması.  Səhlənkarlıq    üzündən  təy-
yarəyə gecikməyim. Kentaro İndo. Rusi-
ya  Aeroflot  Kompanyasının  Tokio  nü-
mayəndəliyi.  Adıma  yazılan  təzə  bilet. 
Gecə.  Aeroportun  “  Hotel  Nikko  Nari-
ta” mehmanxanası. 
 
Gecə  narahat  yatdım.  Səfərqabağı  gecə.  Bu  dəfə 
Tokiodan Moskvaya, sonra isə Bakıya. 
Sabah  yaponlardan  ayrılıram.  Mədəni,  zəhmətkeş, 
ağıllı,  qonaqpərvər  yaponlar.  1916-cı  ildə  Yaponiyaya 
yapon gəmisində gəlmiş məşhur hind yazıçısı Rabindranat 
Taqoru  Yaponiyanın  görünüşü,  yaponların  görkəmi,  ruhi 
cəhətdən 
güclü 
olmaları, 
dözümlülükləri, 
özlərini 
aparmaları,  gözəlliyə  anadangəlmə  sevgiləri,  onların 
qadınlarının  cazibədarlığı  heyran  eləmişdi.  Yaponlar 
haqqında  təəssüratını  R.Taqor  nəsrlə,  mən  isə  nəzmlə 
bildirdim:  
 
Qəzəl 
Tər tökməyi bağda elə istərdi yaponlar, 
İllərlə ağac əkdi, bəhər dərdi yaponlar. 
 

---