Microsoft Word шфмт ў?ув ?ўлланма verstka doc
-rasm. G. Shampolonning alifbo
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 9-rasm. G. Shampolonning alifbo
jadvali 76 Hozirgi zamon kishisi qadimgi Misr yozuv san’atini shunchaki bir oddiy narsa deb aytolmaydi, albatta. Shuning uchun ham arxeolog olimlar hanuzgacha to‘liq tushunarli bo‘lmagan bu «muqaddas» belgilarni yoki ierogliflarni o‘qish uchun juda ko‘p vaqt sarf qilganlar. Dastlab belgilar loydan ishlangan idishlarda tasvirlangan. Keyinchalik misrliklar Nil qirg‘oqlarida o‘sadigan «papirus» o‘simligidan yozuv qog‘ozni kashf qilganlar. Vafot etgan fir’avninng barcha buyumlari shu xonalardan birida saqlangan. Chunki uning tiriklik chog‘idagi idish-tovoqlari, kiyim- kechaklari, yog‘och sandiqlari, mebellari va shunga o‘xshash narsalari u dunyodagi hayoti uchun zarur bo‘ladi, deb hisoblangan. Lekin o‘sha davrlardayoq qabrlarning deyarli hammasi o‘g‘irlangan. Shunday bo‘lsa ham u yerlarda qolgan buyumlarning parchalaridan qabrlarda nimalar saqlanganini ko‘z oldimizga keltirishimiz qiyin emas. Jasad saqlangan ba’zi bir qabrlarda fir’avnning nomi ko‘rsatilgan. Ana shunday qabrlar Memfis yaqinidagi Sakkara va O‘rta Misrdagi Abidos degan joylarda ko‘plab topilgan. Arxeologik qazilmalarning natijalariga qaraganda ikki qator joylashgan mastabalarning hammasi faqatgina bitta fir’avnning nomi bilan atalgan. Buni quyidagicha nzohlash mumkin: Misrliklar afsonaviy xudolar ichida eng asosiysi hisoblangan Osirisning boshi Abidosga ko‘milgan deb o‘ylaganlar. Demak, Abidos muqaddas joy hisoblangan. Shuning uchun ham fir’avn bu joyni o‘limidan keyin ham ziyorat qilishi zarur bo‘lgan. Chunki u bir vaqtning o‘zida ikki joyga dafn etilishi mumkin emas-ku! Har holda qadimgi misrliklar o‘lgan fir’avnning ruhi qabrdan-qabrga ko‘chib yurishiga va har yili Osiris xotirasi uchun bo‘ladigan diniy bayramda ishtirok etishiga ishonganlar. Ba’zi bir olimlarning o‘ylashicha, katta ehrom yonidan qazib olingan qayiq ana shu ko‘chish uchun mo‘ljallangan. Lekin boshqa olimlarning aytishlariga qaraganda, bu kema o‘lgan fir’avnning ruhini osmondagi quyosh xudosi «Ra»ning jamiyatiga eltish uchun xuzmat qilgan 27 . «Nom»liklarda din ular Nil atrofida yashay boshlagan vaqtdan boshlab paydo bo‘lgan. Qadimgi misrliklarda bir-biriga aralashgan, 27 Қаранг : William J. Duiker, Jackson J. Spielvogel .The Essential World History,Volume I: To 1800: Boston, 2007. Р . 17. 77 qaysiki, mahalliy xudomandlarni hurmatlash, Osiris va Isidalarga sajda qilish, quyosh xudosi Amon Raga topinish kabi diniy qarashlar mavjud bo‘lgan. Ular mamlakatda hokimiyat va jamiyat hayotini belgilagan. Shu bois me’morchilik yodgorliklarining talaygina qismini diniy inshootlar — ibodatxonalar va maqbaralar tashkil etgan. Dehqonchilikning rivojlanishida Nilda bo‘ladigan va davriylikka asoslangan bahorgi va kuzgi suv toshqini, ketidan keladigan qurg‘oqchilik va ularning yana takrorlanishi misrliklarda tabiatning rivojlanishi, o‘lishi va yana rivojlanishi tushunchasini shakllantirgai. Bu esa inson hayoti, xudo Osirisning o‘lishi va yana tirilishi haqidagi diniy ishonchning paydo bo‘lishiga olib kelgan. Haqiqatan ham qadimgi misrliklar inson hayotini va tabiatdagi takroriy o‘zgarishlarni xudolar boshqaradilar deb ishonganlar. Ammo negadir xudolarni hayvon boshli odam qiyofasida tasavvur etganlar. Fikrimizcha, bu tushuncha misrliklarda avlodlari ovchilik bilan hayot kechirgan vaqtdan buyon saqlanib qolgan bo‘lishi ehtimoldan holi emas. Albatta, biz bu yerda Qadimgi Misr dinining o‘rta murakkabligini hisobga olgan holda, fikrimizni chuqurlashtirmay, me’morchilik san’ati bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy xudolarga nazar tashlaymiz. Qadimgi Misrliklarning xudolari podshosi bu lochin boshli quyosh xudosi Ra hisoblangan. U suratlarda doimo podsholik ramzi sifatida dumaloq shar shaklida tasvirlangan. Misrliklar fir’avn Raning yerdagi farzandi, u har kuni oltin qayiqda osmonda sayr qiladi va yerga tushadi deb ishonganlar. Fir’avnning xudosi bu lochin qush ko‘rinishidagi «Xorus» bo‘lgan. Demak, Narmer podsholik qilgan poytaxt Memfisning xudosi Ra Narmerning xudosi esa Xorusdir. Buni Xierakopolis degan joydan topilgan Narmerning mashhur toshtaxta politrasida ko‘rish mumkin. Unda shoh va uning atrofidagilar tantanavor qadam tashlab, Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|