|
![](/i/favi32.png) Microsoft Word sintaksise girish 03. 07. 2017. docBu səhifədəki naviqasiya:
- B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 230 — Ey öz do ma dilind dan ma ar bil n
- Ey ixtiyar, s n ey zal m, m zlum dolu ill rin Ür kl r k d r saçan, l m ver n töhf si!
- Ey yolçu, ey çoban, ey haval qu !
- Fuad, zizim, B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 231
- Ey yerl rin, göyl rin hökmdar !
- F rhad, igid balam
- Ey q lbi yaral , fikri p ri an, Q lbind n keç ni qorxma, de g lsin. (B.Vahabzad ) Ham da söz verdi ki, ziz dost, ziz Cavan ir
- Vaqif! Ey s rv rim! Ey tacidar m.
- Xitab formala d ran sözl r.
- B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 232
- S n, ey v h i, s n, ey az n imperializm!
- Qeyd
- Ey könül
- B xtiyar , Kül kdir ya simdir o, B xtiyar G nclik, h yat irindir, qarda m ! V t n qat-qat irindir, qarda m
- B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 233 — air
- Karvan
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
230
—
Ey öz do ma dilind dan ma ar bil n,
Bunu iftixar bil n,
Modal dabazlar. (B.Vahabzad )
Bu misallarda T rlan t bim!, Hün ri da çapan F rhad
ilham m! Ey da la an, torpaqla an, ulu babam, Bu günümd n
dün nim uzaqla an, ulu babam v az ri n m m v s. geni
xitablard r.
H tta b z n xitablar daha geni l n r k böyük bir cüml nin
ifad etdiyi fikr b rab r fikri ifad edir. Bu cür xitablardan b dii
d biyyatda daha çox istifad edilir. M s.: Siz ey m nlikl ri tap-
dalanan, cans z muncuqlar kimi alver mal na dönd ril n, g linl r,
q zlar! S n, ey müq dd s odlar g lini, ulu Hörmüzdün pakl q v
m sumlu unu t msil ed n Solmaz. (C.Cabbarl )
– Ey ixtiyar, s n ey zal m, m zlum dolu ill rin
Ür kl r k d r saçan, l m ver n töhf si! (M.Mü fiq)
Ey çocuq ruhu q d r n Göygöl,
Köksü almas kimi röv n Göygöl! (M.Mü fiq)
H mcins xitablar. Xitablar vasit sil b z n müxt lif
xs,
ya v hadis l r müraci t etm k mümkün olur. N tic d h m-
cins xitablar meydana ç x r. M s.: Kür q ra , Qarayaz , göy
ç m n, Qoca pal d, tüstül n n od-ocaq!..
Ey yolçu, ey çoban, ey haval qu !
Sizi b kl m kd n art q yorulmu
O qaynayan, axan, diqq tli gözl r. (M.Mü fiq)
Siz dözümd fil oldunuz
Ey n v l r, n tic l r,
Biz heç n yik, biz heç n yik. (B.Vahabzad )
Qop, ey tufan, s, ey yel! X z l olum tökülüm
Düz be il ür yimd
B sl diyim m h bb t, bir salama d ym di. (B.Vahabzad )
H tta b z n eyni bir anlay a, eyni bir xs müxt lif kild
müraci t ed nd xitablar h mcinsl
bilir. M s.: Fuad, zizim,
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
231
—
s ns n. O lum, sf ndiyar, qadas , dur, dur, g lib öldür rl r.
(M.Hüseyn)
Ey m rh m t kan , ey ulu Tanr !
Ey yerl rin, göyl rin hökmdar ! (H.Cavid)
Ey böyük Tanr , ey böyük Yaradan!
H r qulun hal , fikri s nc oyan. (H.Cavid)
Habil! Ay insafs z, ür yimizi
Yand r b yaxmaqda q sdin n dir, n ? (B.Vahabzad )
Aman, F rhad, igid balam, n x b r? (S.Vur un)
Yen toz... aman, bu toz buludlar n ist r
Bilm m s nd n, ey Bak , s n ey at diyar ! (M.Mü fiq)
T bi t, t bi t, ana t bi t!
Niy vaxts z q yd n ona t bi t? (M.Araz)
Ey ümidim, ey güman m,
Sözün haqsa, nec dan m? (B.Vahabzad )
Ey q lbi yaral , fikri p ri an,
Q lbind n keç ni qorxma, de g lsin. (B.Vahabzad )
Ham da söz verdi ki, ziz dost, ziz Cavan ir, rahat yat, s ni
unutmayaca q v bütün yar mç q qalm i l rini ax ra çatd ra-
ca q. ( . xl ) Vaqif! Ey s rv rim! Ey tacidar m. (S.Vur un)
B z n xitablar lav l r vasit sil geni l nir v onun m zmunu
lav l rin köm yi il daha z ngin ifad olunur. M s.:
Vaqif, ey eirimin könül dastan ,
De, söhb tin han , de, saz n han .
Siz, ey bizd n sonra eir g l nl r,
Bu ç tin yollarda u urlar siz ! (B.Vahabzad )
Xitab formala d ran sözl r. Xitablar, ümumiyy tl , v zlik-
l ifad olunmur. kinci xsin t kini v c mini bildir n s n v siz
sözl ri b z n xitab kimi i l ns d , mütl q ondan sonra izahedici
sözl r g lir v h min sözl r xitab formala d rmaqla b rab r,
üçüncü xs do ru inki af etdirir. M s.:
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
232
—
S n, ey sular sonas , insanl n anas ,
Saf vicdan n böyükdür. Siz, ey Avropan n cahangirl ri,
Tarixin m hv ri dön nd n b ri, quldur paltar na
büründünüz siz.
srl rc rqil r k sildin ac ,
S n, ey v h i, s n, ey az n imperializm! (M.Mü fiq)
S n, ey sin sind da lar qald ran!
A rl q m nim d bil yimd dir. (S.Vur un)
At l cahana s n, ey ild r m, al , parla! Gurulda, taqi-
s mavi, gurulda, çatla, da l! S n, ey gün , ya
an ya d r, ey
bulud, a la! (C.Cabbarl )
Qeyd: Feilin mr formas n n ikinci xsinin t kind olan
bir qisim xitablar vard r ki, onlarda s n sözü formal
olaraq xitab kimi i l nm s d , bu sözü art rmaq olur.
M s.: Sus, ey bülbül, k s, ey tufan, m ram m istirah tdir.
(S.Vur un) G l, ey nazl bahar, gecikm , tez g l, g l ki,
q n ömrü çox uzanmas n. (S.Vur un)
Dilimizd xitablardan vv l s n sözünün formal olaraq art r l-
mas mümkün bir hald r. M s.: (S n) Ey könül, fürs ti bad
verm , (s n) g l, gün keçir, ay ötür, il yaman gedir. (M.Rahim)
Emosionall q yaratmaq üçün b dii
d biyyatda b zi
xitablardan r dif kimi istifad olunur. M s.:
Kaman çalan kimdir o, B xtiyar,
Kül kdir ya simdir o, B xtiyar
G nclik, h yat irindir, qarda m!
V t n qat-qat irindir, qarda m! (R.Rza)
Xitablar n cüml d i l nm yeri. Xitablar cüml üzvl ri il
sintaktik laq d olmad ndan cüml nin h r yerind ( vv lind ,
ortas nda v sonunda i l n bilirl r) i l nir v yerind n as l olaraq
laz mi dur u i ar l ri qoyulur. M s.:
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
233
—
air! Bu f ls f n qals n bir yana,
Yax n get, salam ver, o q hr mana. (S.Vur un)
M n d , qarda , s nin kimi da a mal yam.
U aq çöld , bay rda gülm sin, yüyürm sin
Y x lma n, durma n l zz tini bilm sin,
B s neyl sin, ay ana?(B.Vahabzad )
Rahatl q bilm d n yürür bu karvan
Karvan, bitm y c k yollarla davan! (M.Mü fiq)
A q z, n var, n y h ir salm san?
Söyl , yen kimd n bar t alm san? – (M.Mü fiq)
Hayd , Rüst m, ç xal m g l yar a,
Ç xal m mövzu üçün axtar a! (M.Mü fiq)
T biidir ki, ay q z, yaz aylar g l nd
Yarpaqlar p rd d qalmaz örtülü qönç . (M.Mü fiq)
Burax bu hissl ri, ey air, burax!
Gördüyün, bildiyin eyl rd n dan ! (M.Mü fiq)
O zaman ki, üfüql r b ziniz dalar
Q lb n sizi p k sev rim, yolçu buludlar. (M.Mü fiq)
Han d lil rin , a n n m Nigar
Nam rdl r do uldu bu z man d . (B.Vahabzad )
Dayan, insan!
Hara bel ?
nsan dedi gül -gül . (B.Vahabzad )
Yaz qlar olsun ki, ey t miz ür k!
B z n yuva sal r s nd x yan t. (S.Vur un)
air! N inc dir rübab n s nin!
Uçurdu ruhumu çald n bu saz! (S.Vur un)
Qeyd: Xitab cüml nin vv lind g ldikd ondan sonra,
ortas nda g ldikd ondan vv l v sonra, sonda g ldikd
is ondan vv l vergül i ar si qoyulur. Xitablardan sonra
b z n nida i ar sind n istifad edilir. Bu zaman nida
i ar si vergül b rab r bir i ar kimi n z rd tutulur.
Dostları ilə paylaş: |
|
|