Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

 
65
n   d r c   güclü  oldu u  v   ya  olmaması  o  toplulu un  mill t  
çevrilm sind   danılmaz  rol  oynayır.  Hafiz   bir  mill t  t r find n  sür cli 
yaranarsa,  dövl t  t r find n  arxivl n r,  n sill r  arası  ortaq  ulusal  kimlik 
olu umuna  çevrilir.  H rgah,  tarix  hafiz si  ya anan  olqular  arasında 
harmonik sistem kimi görün rs , o mill tin özün  tabeçiliyi k silm z hal  
g lmı   olar.  Bu,  o  dem kdir  ki,  milli  hafiz   yaranandan  b ri  k sintisiz 
olaraq  bir  anlamı  s rgil m y   xidm t  ed r  v   mill tin  g n l  anlayı ının 
ölçü v  ç kisini b lirl ndir r.  
Örn yin, Çin, Misir v  ya Almaniya kimi toplumlardır. Bu mill t-
dövl tl r  d   z ld n  oturaq  dövl tl r  olmamı lar.  Onlar  da  Türkl r  kimi 
önc   q bil l r,  el  birl m l ri,  kiçik  topluluqlar  olaraq  dövl t  sistemi 
qazanmı dırlar.  Ancaq  Türkl rd n  daha  rk n  mill t-dövl t  anlamını 
qapsamı , dövl t v  mill t ili gil rini sa lama almı lar. Çin, Misir ( r b) 
mill tl rind n  danı ark n  ba qa  adresl ri  axtarma a  g r k  qalmır.  Çinin 
dövl t v  mill ti
105
 eynil ir, eyni ifad  da ıyır v  tam ayrılmaz bir ulusal 
tarix  hafiz sin   dayanır.  Bu  üzd n  Çın  tarixind   çe idli  soy,  boy,  tayfa 
hakimiyy ti  olsa  bel ,  hamısı  Çin  Tarix  Hafiz sind   yerl ir.  Misir  v  
almaniya  da  az-çox  çin  kimliyin   b nz r  uyuma  sahibdirl r.  Az rbaycan 
tarixin  g linc , sorunun ç kisi bir yana qalsın, t m l olaraq bir b lirsizlik 
ortada dola ır. Bu b lirsizlik yalnız Az rbaycan deyil, h m d  Anadoluda, 
Qafqazlarda,  h tta  tarixi  Türküstanın  ba a-ba ında  görünür.  Tarixi 
Türküstanda GökTürkl rin 552-ci ild  ilk d f  olaraq sülal  v  q bil  yox, 
soy  dövl tçilik  yaratması,  Türk  ulusal  b ll ini
106
 yaratma a  ba lasa  da, 
onlardan sonra Uy ur, O uz kimi dövl tl rin yenid n tayfa, q bil  dövl t 
yaratmaqları, GöyTürkl rin yaratdıqları mill t-dövl t  n n sini yarı yolda 
qoyur.  H min yalnı   g l n yin  sonucu  olaraq  bugün  Türk  tarixind n  söz 
açılanda  ucsuz-bucaqsız  bir  sıra  çe idli adlar  meydana  g lir.  H tta i   ora 
çatır ki, b zi ünlü Türk tarixçil ri bel  ifad l r i l dirl r: “AtaTürkün  lil  
Osmanlı  imperoturlu u  yıxılandan  sonra  Türk  dövl ti  quruldu!!!”  v   ya, 
“Osmanlı  Padi ahı,  Sultan  S lim,  ran  ahı(?),  smayili  Çaldıranda 
yendi!!!”  
                                                 
105
 Burada Çin dövl tinin türkl r , mon ullara v  ba qa azınlıqlara qar ı  ovinisti baxı ını 
göz ardı etm k olmaz. Yalnız, Çın etnikinin sayını dü ün rs k oranın h r hansı rejim 
içind  olmasından asılı olmayaraq bir mill t-dövl t sistem olması k sindir.  
106
 hafiz ,yadda  

---

Göründüyü  kimi  Osmanlı  dövl ti  Türk  dövl ti  deyildir  kimi 
göst rilir  v   AtaTürkün  Osmanlı- slam  sentez  dövl tini  yıxandan  sonra 
Türk  dövl tçilik  g l n yini  qurma a  ba layır.  ah  smayil  is ,  ran  ahı 
adlanılır.  V   onun  Osmanlı  Sultan  S lim  t r find n  yenilm si  böyük 
sevincl  qar ıla ır. Hal buki, O zaman  ran adlı bir dövl t ortada yoxdur. 
n  azından  Türk  soylu  bir  S f vi  Dövl ti  var.  Göründüyü  kimi,  bulanıq 
tarix  zehniyy ti,  yalnız  kütl   deyil,  h tta  aydın  Türkl rin  d   tarix 
bilincind   d rin  çatlaq  yaratmı dır.  Sözsüz  ki,  Az rbaycan  Türklüyünün 
bulanıq zehniyy ti d  el  bu yalnı  tarix baxı ından qaynaqlanır. Keçmi  
s tirl rd   qeyd  oldu u  kimi,  Sumerl rd n  az  sonra  yaranan  Elam,  Qutti, 
Lullubi,  Hurri,  skit,  Kamer  Aratta,  Urarto,  Hitt,  Manna,  Mada  kimi 
dövl tl r  m hz  Az rbaycanda,  Anadoluda  yarandıqları  üçün  Az rbaycan 
v   Türkiy nin  ski  dövl t  sisteml ridir.  Az rbaycan  v   Anadoluda  Türk 
dövl tçiliyinin  11  v   12  yüzillikd   Q zn vil rin,  S lcuqların, 
Çingizxanlıların  (Mon ul-Türk  birl m l ri)  g lm si  il   ba lanması 
dastanlarının  n   q d r  bo   v   milli  kimlik  üurundan  yoxsun  olması 
günd n-gün  aydınla maqdadır. Bu arada b zi dar görü lü v  mühafiz çi 
tarixçil rimiz o q d r ir li gedirl r ki, Amerika v  Avrupa inistitutetl rinin 
Türk tarixi haqqında yaydıqları d rin bilgil ri bel   antaj v  provkasiyon 
meydanına çevirirl r.  
 
Az rbaycanda  1918-ci  ild n  önc   dövl tçilik  sistemi  olubdurmu? 
Bu  sorunu  ortaya  qoyanlar  iki  qurupdurlar.  Birincisi  ayıq-sayıq 
dü m nl rimiz,  kincisi  is   tariximizi  yarımcıq  öyr nib,  yarımcıq 
öyr tm kd   israrlı  olan  özümüzden  olanlardır.  Kims   çıxıb  da  diy   bil r 
ki,  n  azı  Huril rd n  ba layan  v   Qacarlarda  sona  çatan  sülal   dövl tl ri 
Türkl rd n  ba qa  kiml r  olmu durmı?  Kims   çıxıb  iddia  ed   bil r  ki, 
bugünkü  Az rbaycan  yaylası  adlanan  güney  Qafqazlardan  do u 
Zagrosad k ç kil n bu da -da larda Türkl rd n ba qa ayrı yerli dövl tl r 
d   olmu durmu?  Bugünün  Az rbaycanı,  k sinlikl   Quttil rin,  Elamların, 
Saqaların,  Kamerl rin  (Qam r),  X z rl rın,  Mannaların,  Mediyaların, 
Albanların,  ırvan ahların,  S f vil rin,  Av arların,  Qacarların  v.b..  Kimi 
sülal   dövl tl rin  evladlarıdırlar.  Bu  sülal   dövl tl r,  bir  günd   ortaya 
qonan  dövl t  sistemleri  deyill r  ki,  kims   durub  onları  bir-birind n  ayrı 

---

 
67
ara dırma a  qalxsın!  Onlar  ardı-ardından  g l n  soy  bir,  dil  bir,  el  bir 
çe idli batı Türkl ri olmu durlar.  
 
Alman  dövl tçilik  tarixini  ara dıranda,  Germ n  termenil , 
Germ niya  termeni  el   birl ir  ki,  kims nin  ona  toxunacaq  gücü  qalmır. 
Halbuki,  Pros  dövl tinin  tarixind   n  azından  38  ba ımsız  dövl t  birliyi 
varidi.  Bu  38  dövl t  hamısı  German  olduqlarını  dü ünür,  h tta  n  t miz 
German  oldu unu  isbat  etm k  üçün  k sintisiz  olaraq  bir-biril  
sava ırmı lar.  Pros,  Bavariya,  Baden,  Saksoni,  Hes,  Vürtomberg, 
Darmoçtaq,  Karlesrohe  v.b..  Kimi  müst qil  ahlıqlar  olan  Prosa  bac 
ver nl rinin  tarixini  yalnız  Almaniya  tarixind   ara dırmaq  mümkundur. 
Dem k  Almaniyada  olanlar,  n   üçün  v   hansı  n d nl r   gör  
Az rbaycanda  olmaz  hal   g lir!?  Aydındır  ki,  ortada  dövl t  v   mill t 
irad sini olqulandıran bir sistem görüntüsü olmalıdır. Do rudur ki, tayfa, 
sülal , ümm t, xanlıq, atab ylik kimi dövl t sisteml ri keç ri oldu undan 
Milli  Etnik  Dövl t  sisteminin  yaranmasına  ng l  olur,  ancaq  özü-
özlüyünd   mill t  sistemind n  qıraqda  qalmayır  v   öz  qayna ı  olan 
ulusundan  qaynaqlanır.  Mill t  bir  soy  olaraq  qalar,  yeni -yoxu larıyla 
ufanır  v   dirç l r.  Çünki  mill t,  insan  dem kdir,  insanların  toplusu  is  
ruhsallanmi   bir  biolojik  varlıqdır.  Az rbaycan  Türk  mill ti  bir  ruhs l 
biolojik varlıq olaraq bu qonu içind  anlam tapır v  t rif olnur.           
Az rbaycan  varlı ının  biçiml nm sind ,  ulusal  Türk 
kültür kimliyinin rolu 
 
Bir  toplumun  anla ılan  kimliyi,  ortaya  qoyabil c k  do al  tanıtım 
t rzi,  sad c   “m n  kim m,  kiml rd n m,  haradan  g lmi m,  oldu um, 
bulundu um  yer  haradır!„yanıtına  ba lıdır.
  Ayrıca  bir  toplumun,  özünü 
n   sayaq  d rk  etm si,  nec   tanıtması,  duy u  v   dü ünc sini  hansı 
öz llikl rl   s rgil m si  d y m z  rtdir.  Bir  çox  dü ünür   gör ,  Ulusal 
kültür  kimlik  bir  toplumun  dü ünc   sisteminin  gözgüsü  v   o  toplumun 
dünya görü ünün göst rg sidir. Ulusal kültür kimlik h m qorucu v  h m 
axıcıdir.  Buna  gör   qurucudur  ki,  ulusu  bir  arada  tutma ın  n  t m l 
da ıdır. Onun olmadı ı yerd  da  da  üstünd  durmaz, toplum param parça 
olar.  Dövl tl   ulus  arasında  özg lik  hükm  sür r  v   c miyy t  da ılaraq 

---