Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

özg l rin  tabeliyin   gir r.  V   ondan  ötür  axıcıdır  ki,  ist r  ordu  gücüyl , 
ist r  ekonomi,  tarix  v   dil  kanalları  il   ba qa  mill tl rin  kültür  alanına 
girm yi  bacarar,  öz  insanlarının  g l n k,  gör n kl rini  ba qa  mill tl rin 
d  malına çevir r. Ulusal kültür kimlik bilinci olmayan bir toplumun ulus 
kimi  ya aması  mahaldır.  Dövl tini,  ordusunu  v   h tta  dil  kimi  t m l 
ünsurunu itir n bir toplumun ulusa dönü ü mümkün olası deyils , birlikd  
ulusal kültür kimlik bilincini  ld n vermi  bir toplumun yenid n dirilm si 
olumsuz  mövcüz y   b nz r.  ran  adlanan yerd  milyonlarla dilini itirmi  
Türk kök nli insan ya amaqdadır. Onlar  Farsların assimil  siyas tin  tu  
g l r k  dill rini  ld n  vermi dirl r.  Lakin  köklü-kültürlü  bir  Türk 
varlı ının  günd n-gün   gücl nm si  il   assimil   olunub,  itmi   kimi 
görün n  milyonlar  Türk  öz  ulusal  kimliyini  yenid n  qazanaraq,  tarixsal 
s ciy l rini 
ld   ed c kl r.  Az rbaycanda  milli  kimlik  bilincinin 
artmasıyla öz dilini unudan Türkl r h r  eyd n önc  Türk dilin  sarılacaq 
v  zaman sür cind  h tta  n k sgin Türk kimliyi davasına qalxacaqlar. 
 
Ulusçuluq  dü ünc sinin  biçiml nm sind   ulusal  kültür  kimlik 
bilinci  beyin  sayılarsa,  k sinlikl ,  dil,  tarix,  d biyyat  v   ordu,  ulusal 
kültür  kimlik  bilincinin  ah  damarları  sayılmalıdırlar.  Adları  sadalanmı  
bu dörd t m l ünsur, bütün yeni -yoxu ları, f rqlı zamanlara aid etginliyi 
v  çe idli axarlarıyla geni  insan kütl sinin varlı ıdır. Bu varlıq ünsurl ril  
geni   insan  kütl l ri,  m n  kim m  sorusunu  yanıtlayır,  m n  hardan  v  
kiml rd n  g lmi m  sorusuna  aydınlıq  g tirir.  Sözsüz  ki,  Az rbaycan 
kimliyi  t kba ına  bel   bir  sor unun  altından  çıxa  bilm z.  Çünki, 
Az rbaycan  tarixini  g n l  Türk  tarixi  dı ında  görm k  mümkun  deyildir. 
Vil  Durant  “Mix  x ttinin  yaranıb,  t kmill m si,  Sumerl rin  b
riyy t 
inki afına  verdikl ri  n  böyük  h diy dir.”
107
diy nd ,  slind   Türk 
varlı ının  izind   v   olu ma  nöqt sind   yerl
n  ski  Türk  insanların 
ya adı ı  torpaqlardan  danı maqdadır.  Bu  torpaqlar,  Orta  Asiya,  Orta 
Do u,  Avrasiya  bölg l rini  için   alan  böyük  bir  alandır.  Sözsüz  ki, 
Az rbaycan  Sumer  axarından  n  çox  pay  almı   bu  m kanlardan  biri 
olmu dur.  Az rbaycan  varlı ı,  ist r  M.Q  5-ci  minillikd   Sumerl r,  ist r 
M.S  11-ci  yüzillikd   S lcuqlar,  ist rs   d   bu  günkü  durumunda  bir  an 
                                                 
107
 (T m ddün Tarixi,  farsca, Vil Durant, 1-ci c, s 158),/ William James Durant (1885 –
1981) 

---

 
69
olsun  bel ,  Türk  varlı ının  dı ında  olmamı dır.  Dem k,  Vil  Dorant 
Sumerl rd n  danı ark n, 
ski  Az rbaycan  Türk  topluluqlarını  da 
göst rm kd dir.   
 
Ulusal kültür bilincin öz tarixil  uyum sa laması, danılmaz bir ön 
rtdir. Heç kültür öz tarixin , dilin  v  g l n kl rin  ba lı olmadan ulusal 
kültür  ola  bilm z.  Ulusal  kültür  kimliyi  bir  inistitot  v   bilims l  tapınaq 
deyildir,  b lk   bir  ulusun  do u undan  yaranan  zamansız,  ya sız  bir 
do allıqdır.  Tarix  axarında  b lirsiz  kütl   t r find n  yaranmı   kültür 
kimliyi, qo aqdan qo a a yeni boyotlar qazanaraq, min ill r boyunca qol-
budaq  atmı ,  ulusuyla  peki mi   v   birl mi dir.  Bu  üzd n,  insanlarına 
güv nc  qayna ı  olmu ,  onların  idareçilik  gücünü  hamarlamı   v   mill t 
dövl t ola ımına  n böyük yardımçı ünsur olmu dur. Ulusal kültür kimlik 
bilinci, mill tin dü ünc  v  ya ama ölçüsünü yuxarı z rfiyy tl r  da ıyar. 
Ulusal  üuru  yüks k  v   oyanıq  olan  bir  mill tin  idar çilik  v  
özqabiliyy tçiliyi  zorakılıqla  deyil,  do al  ya am  olaraq  özünü  göst r r. 
Onun  qazandı ı  h r  ey,  mill t  malı  olar.  Yabancıların  nüfuz  dayr si 
daralar.  Milli  üur,  h r  eyd n  önc   bütün  insanlarla  e it  ili gi  qurma ın 
ön  rtidir.  Milli  üurdan  yoxsun  olan  toplum,  yalnız  neç   d r c li  tabe 
v t nda  sayıla bil r.  n ufaq  rtl r içind  ba qa mill td n olan birisi il  
evl nm k milli  üurun yoxsunlu unun aydın örn yidir. Tarix milli  üurun 
beyinidir.  B zi  mill tçil r   gör ,  yalnız  tarixin  q hr manlıq  s hif l rini 
i ıqlandırmaq  g r kir.  Onlara  gör ,  mill ti  yalnız  q hr manlıq  tarixi 
ayaqda  saxlaya  bil r.  Halbu  ki,  tarix  bütün  boyutları  il   bir  mill tin 
malıdır.  Bir  ulus  tarixinin  olumlu-olumsuz  olayları  il  ya amı dır.  Mill t 
bütövdürs ,  tarixi  d   bütövdür.  Yalnız  bütöv  dild n,  tarixd n, 
d biyyatdan  ulusal  kültür  kimlik  bilinci  yarana  bil r.  Dili  v   tarixi 
bölünmü   bir  mill tin  özü  d   bölünür.  N   q d r  ki,  bir  ulusun  olumlu 
tarixini  i irtm k  x tadır,  ondan  daha  faci lisi,  olumsuz
108
 tarix 
s rgil m kdir.  Bir  mill tin  tarixinin  yalnız  ulumsuz  t r fl rini  böyüdüb 
g ncl r   a ılarmaq  o  mill tin  haqqında  üz  ver n  n  böyük  cinay tdir. 
Tarixin qorunub düzgünc  n sill r  ötürülm si, onun q hr man v   rd mli 
yönl rini daha da böyüd r k qivanc hal  g tirilm si, zamanda ya ayan h r 
bir tarixçi bilginin ba lıca gör vidir. Bu baxımdan h r mill tin tarix v  dil 
                                                 
108
 m nfi 

---

qurumlarının  ba ında  yalnız  v   yalnız  öz  kökün   ba lı  olan  uzmanların 
dayanması g r kir.  
 
G n llikd   Türk  tarixinin  yabancılar  v   dü m nl r  etgisind  
yazılması  sil  faci dir.  Türk  yaradır,  ya adır,  insanlara  önd r  olur, 
b
riyy tin  ilk  oca ını  qurur.  Ancaq  q l m   deyil  qılınca  sarınınca,  öz 
laltıları v  r qibl ri v rind n ya tarixd n silinir v  ya silinm z olunca öz 
t rsin   dönü ür.  Turan  elinin  dünyaya  hakim  oldu u  bir  dön md ,  heç 
yenilgisi olmayan Saka ( skit) impratorlu unun “Alp  r Tunqa”sı da bel  
bir tale il  tu lanır. Türk Q zn li  mpratoru Sultan Mahmudun sarayında 
30-il  boyunca  zizl n r k,  Türkl r     qar ı  çabalayan    Fars    kök nli  air, 
.Q. Firdövsi d  onlardan birisidir. Firdövsi Milad önc si 7, 8-ci yüzill r  
uzanaraq,    Fars    elini  r b  basqısından  qurtarmaq  u runda  q l m 
mücadil sin   l vurur. O, bütün boyutları il  bir  Fars  sevdalısıydı. O, n  
sayaq  ulusu,  ölk ni  sevm k  yollarını  özünd n  sonraki    Fars    n sill rin  
göst rdi  v   buna  gör ,  ulusu  üçün  bu  gün  d   ya amaqdadır.  Firdövsi, 
ulusunu  r bl m kd n  qurtarmaq  yolunda  heç  bir  ng l  tanımadan,  öz 
v linem ti  olan  Türkl rin  tarixin  
l  uzatmaqla 
n  q hr manlıq 
dastanlarını  yazma a    –  Bir  t r fd   Turan  g rç k  q hr manlarını,  ba qa 
yanda is , mifolojik uydurması olan  ran q hr manlarını qoymaq  rtil  - 
ba ladı. O, bu uydurma mifolojik çalı masıyla yalnız ulusuna nec  yardım 
ed bil c k  yolların  axtarı ındaydı.  G l c kd   onun  uydurmalarının  bir 
ba qa mill t  n  kimi ziyan ver c yi, onu  maraqlandırmırdı.  Fars   airi, 
r b  kültürünün  qar ısında  rim kd   olan    Fars    toplumunun  qurtulu u 
yolunda,  zamanların  n  yenilm z  obrazını  yaradmalıydı!  Bu  üzd n, 
ya amında yenilgi görm y n bir Türk ba çısı – Alp  r Tunqa- devl mi  
bir    Fars    q hr manı  –  Rüst min  sür kli  yenilgisin   u rayacaq  v   n 
sonunda  da lar-d r l r  veylanı
109
 olaraq  ba ını  ld n  ver c kdir.  Ça da  
tariximizd   Az rbaycan  q hr manı  S ttarxan,  modern    Farsların  dostu 
kimi  göst rilir.  O,  Az rbaycan  Türkünd n  daha  çox  ran  igiti  kimi 
tanıdılır.  Budur  ki,  bir  mill tin  tarixi  özün   q nim  k silir.  Çünki,  tarix 
yabancı  ll rd dir.  Tarix  üurunun  g rc kd n  üur  qayna ı  olması  üçün, 
tarix öz dilind  yazılmalıdır. Tarix yazan, öz ana dilind  deyil ba qa dild  
tarix  yazarsa,  ist r-ist m z  haman  dilin,  qaynaqlarına  ba lanacaqdır.  Dil 
                                                 
109
 s rg rdanı 

---