Microsoft Word talibova konul doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
7
yağları,meyvə-tərəvəz konservləri, balıq, balıq unu,balıq konservləri,körpə balıqların artırılması ilə məşğul olan müəssisələr fəaliyyət göstərir. N-nin Aran regional Şöbəsi A tərəfindən maliyyələşdirilən “Azərbaycanda Regional qtisadi nkişafa Dəstək” layihəsinin partnyorudur (daha geniş məlumat üçün “ A -nın yardımı bölməsi”nə baxın). qtisadi rayona daxil olan inzibati rayonlar: Ağdaş,Ağcabədi,Bərdə,Beyləqan,Biləsuvar,Göyçay,Hacıqabul, mişli,Kürdəmir,Ne ftçala,Saatlı,Sabirabad,Salyan,Ucar,Zərdab rayonları, Mingəçevir, Yevlax, Şirvan şə hərləri. qtisadi rayonun ümumi ərazisi: 21,43 min kv.km. qtisadi rayon əhalisinin ümumi sayı: 1769,87 min nəfər Kənd təsərrüfatında üstünlük təşkil
edən sahələr:Pambıqçılıq, taxılçılıq,üzümçülük,quru subtropik meyvəçilik,bostançılıq.Əsas yeraltı
sərvətlərdən neft,təbii qaz,yodlu və bromlu mədən sularından,müxtəlif tikinti materiallarından ibarətdir. Bol günəş enerjisi, Kür və Araz çaylarının su ehtiyatları, ıkinə yararlı geniş torpaq fondu rayonun başlıca təbii sərvətlərindəndir. qtisadi rayon həm yeraltı,həm də yerüstü yanacaq-energetika mənbələrinə malikdir.
8
Fəsil I. Aran iqtisadi rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı § 1.1. Yanacaq-energetika kompleksinin respublikanın ərazi əmək bölgüsündə yeri və strukturu Məlumdur ki, Aran iqtisadi rayonu ölkəmizin iqtisadiyyatında inkişaf etmiş çoxsahəli sınaye rayonu kimi tanınır. qtisadi rayon sınaye potensialına görə Abşeron və Gəncə-Qazax iqtisadi rayonlarından sonra üçüncü yeri tutur. qtisadi rayonun sənaye strukturunda Yanacaq-energetika,kimya və neft-kimya, maşınqayırma və metal emalı, tikinti materialları, yüngül və yeyinti sənayesi əsas yeri tutur. qtisadi rayonun Yanacaq-energetika kompleksinin,Kimya və tikinti materialları sənayesinin,maşınqayırma və metal emalının, yüngül və yeyinti sənaye sahələrinin və nəqliyyatının ölkənin ərazi əmək bölgüsündə rolu,onların strukturu,ayrı-ayrı sahələrinin müasir inkişaf xüsusiyyətləri təhlil olunmuş və bu sahələrin daha da təkmilləşdirilməsi yolları göstərilmişdir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac kəmərinin, Bakı-Supsa neft kəmərinin, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin və Qədim pək Yolunun rayon ərazisindən keçməsi ilə əlaqədar Aran iqtisadi rayonunun sənaye sahələrinin iqtisadi inkişafına ciddi təsir göstərməklə onun əhəmiyyətinin daha da artması qeyd olunmuşdur.. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin səmərəliliyinin yüksəldilməsində neft və qaz ehtiyatından istifadə edilməsi və ətraf mühitin mühafizəsi mühüm rol oynayır. qtisadiyyatın sürətlə inkişaf etdirilməsi neft və qaza olan tələbatı daha da artırmışdır. Bu tələbatı yalnız yeni neft və qaz yataqlarının mənilmsənilməsi ilə yanaşı, artıq istehsala cəlb edilmiş neft və qaz yataqlarının kompleks və səmərəli istifadə edilməsi da mühüm rol oynayır. Məlumdur ki, xalq təsərrüfatının müvaffəqiyyətlə inkişaf etmısi üçün elektrik və istilik enerjisinin istehsalı bütün təsərrüfat sahələrinin artımından yüksək olmalıdır. Bunu əsas kimi qəbul edərək stansiyaların yerləşdirilmə
9
prinsipinə ciddi əməl olunmalıdır.Xalq təsərrüfatı üçün mühümdür ki, istehsal edilən hər cür enerjinin maya dəyəri aşağı olsun. Elektrik enerjisinin maya dəyəri hər şeydən çox yanacağın istehsalına və onun nəql edilməsinə çəkilən xərclərdən asılıdır. Bu əsasdan da elektrik stansiyalarını bir qayda olaraq yanacaqla təmin olunan rayonlarda tikmək iqtisadi cəhətdən sərfəli sayılır. Digər tərəfdən elektrik enerjisinin istehsalçılara elektrik xətləri vasitəsilə verilməsi imkanları da əsas götürülür. Neft və qaz ehtiyatının çox olmasına baxmayaraq onlar heç də tükənməz deyildir. Buna görə də iqtisadiyyatın neft və qaza olan tələbatını ekstensiv yolla,yəni neft və qaz ehtiyatlarının istehsala cəlb edilməsi çoxlu miqdarda kapital qoyuluşu tələb edir. Bundan başqa, baxmayaraq ki, elmi-texniki tərəqqi (ETT) sürətlə inkişaf edir, neft və qaz ehtiyatının mənimsənilməsi böyük texniki və istisadi çətinliklərlə üzləşir. 1950-1960-cı illərdə Kürboyu düzənliyi sahəsində məhsuldar qat çöküntüləri ilə əlaqədar olan daha zəngin neft yataqları kəşf olunmuşdur.Bunlarda Kürovdağ, Mişovdağ, Qarabağlı, Qalmaz kimi məşhur neft-qaz yataqları hazırda istismar edilir.
Beləliklə aydın olur ki, məhsuldar çöküntüləri Kürboyu rayonun ən mühüm nüftli-qazlı dəstəsi olub, Azərbaycan torpağının “şah damarı” adlandırılır. Kürboyu rayonda məhsuldar qatın yayıldığı sahələrdə qum,alevrit və gil süxurlarının qeyri- bərabər növbələşməsindən təşkil olunmuşdur.Lakin göstərmək lazımdır ki, qumlu və alveritli süxurların miqdarı məhsuldar qat çöküntülərinin yayıldığı bütün neftli- qazlı vilayətlərdə eyni deyildir. Kürboyu neftli-qazlı vilayətlərdə yayılmış mıhsuldar qat çöküntüləri nisbətən zəif öyrənilmişdir. Burada indiyə kimi heç bir sahədə məhsuldar qat çöküntülərinin dabanə açılmamışdır.Burada məhsuldar qat çöküntülərinin öyrənilməmiş hissəsi gil,qum,qumbaşı,alverit süxurlarının növbələşməsindən ibarətdir. Kürboyu neft-qaz rayonuna 1927-ci ildən (Neftçalada) neft hasilatı aparılmasına baxmayaraq rayon müharibədən sonra formalaşmağa başlamışdır.Kür
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|