Microsoft Word talibova konul doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
10
çayının aşağı axınının sol sahilində yerləşən Şirvan və Salyan düzləri geniş sahəni ə hatə edir. Bu ərazidə “Salyanneft” və “Şirvanneft” NQÇ -fəaliyyət göstərir. Burda 1970-ci ildə Azərbaycanda çıxarılan neftin 16,3%-i istehsal olunurdu. Lakın, hazırda onun respublikada tutduğu xüsusi çəkisi isə azalmışdır. Azərbaycanın quru səthində rayon neft hasilatına görə yalnız Abşeron neftli-qazlı rayonundan geri qalır. Bu rayon neft və qaz sənayesinin gələcək inkişafı yalnız yeni neft yataqlarının istismara verilməsi ilə deyil, eyni zamanda istismar olunan yataqlarında yerin daha dərin (5-6 km) qatlarında yerləşən neft ehtiyatının mənimsənilməsindən də asılıdır). Ümumiyyətlə, Kürboyu neftli-qazlı rayonun neft və qaz ehtiyatının mənimsənilməsi və onlardan səmərəli istifadə edilməsi Şirvan-Salyan sənaye qovşağının iqtisadi inkişafından asılıdır. Kürboyu neft və qaz rayonu dlanan bu rayonda indiyə qədər 50 mly. Tona qədər neft və 15 mlrd.m 3 -ə qədər qaz hasil edilmişdir. Aran iqtisadi rayonunda neft və qaz 1927-ci ildən (Neftçalada) çıxarılmasına baxmayaraq, o yalnız Böyük Vətən müharibəsi illərindən sonra inkişaf etməyə başlamışdır. Neft və qaz Kürboyu rayonunda hasil edilir və o, hazırda respublikanın əsas yanacaq bazalarından biri hesab olunur. Respublikanın neft və qaz sənayesində istehsal olunan ümumi məhsulun 12,5%-i,əsas istehsal fondlarının 16,5%-i və sənaye istehsal işçilərinin isə 12,4%-i bu rayonun payına düşür. Hazırda rayonda altı əsas neft yatağı istismar olunur. Bu yataqlar respublikada hasil olunan neftin 11,9%-ni və təbii qazın isə 9,3%-ni verir. Kürboyu rayonunda neft və qaz hasilatı yalnız neft yataqlarının yerləşməsi xüsusiyyətlərinə görə deyil, neft və qaz hasilatının iqtisadi göstəricilərinə və onarın artım sürətinə görə də respublikanın neft və qaz hasilatı sənayesindən tamamilə fərqlənir. Kürboyu rayonda neft və qaz sənayesinin əmək məhsuldarlığı və fondverimi, respublikaya nisbətən aşağıdır, əməyin fondla təchizatı və fond tutumu isı yüksəkdir. 11
Neft və qaz hasilatı sənayesində fondveriminin aşağı olmasının səbəbi əsas istehsal fondlarından səmərəli istifadə edilməməsi nəticəsindədir. Əsas istehsal fondlarının 66,9%-i fəaliyyətdə olan quyuların dəyəri təşkil edir. Maşın və istehsal qurğularının xüsusi çəkisi isə 7,3%-dir. Göstərmək lazımdır ki, Kürboyu rayonunda neft və qaz hasilatında Ş irvanneft NQÇ mühüm yer tutur. Belə ki, Kürboyu rayonunda neft və qaz hasilatında istehsal olunan ümumi məhsulun 60,6%-i, əsas istehsal fondlarının 50%-i, sənaye istehsal işçilərinin isə 60,2%-i Şirvanneft NQÇ -nin payına düşür. Neft və qaz hasilatı Şirvanneft NQÇ -də daha çox təmərküzləşdiyi üçün burada ə mək məhsuldarlığı Salyanneft NQÇ -ə nisbətən daha yüksəkdir. Aran iqtisadi rayonunda təbii qazın hasilatı əsasən Şirvanneft və Salyanneft idarələrində qismən Neftçala neft və qaz çıxarma idarələrində həyata keçirilir.Təbii qaz hasilatının artım dinamikasını (cədvəl 2) nəzərdən keçirsək aydın olar ki, son illərdə neft hasilatında olduğu kimi bu sahədə də artım müşahidə olur. Əgər 2000- ci ildə təbii qaz hasilatı 21,8milyon m 3 təşkil etmişdirsə, 2006-cı ildə 83,7 mln.m 3
olmuşdur. Neftçalada təbii qaz hasilatı 2006-cı ilə qədər olmamışdır. 2006-cı ildə b u ərazidə 25,8 mln.m 3 qaz çıxarılmışdır.Şirvanda təbii qaz hasilatı 2006-cı ildə 2000-ci illə müqayisədə azalmışdır. Yeni horizontlarda yataqların kəşfi,müasir texnika ,texnologiyanın , investisiya təminatı təbii qaz hasilatının yüksəldilməsin də mühüm əhəmiyyət oynaya bilər.
ehtiyatlarının mənimsənilməsi əsasında yaranaraq, respublikanın energetika sənayesində mühüm yer tutur. Hazırda respublikanın energetika sənayesinin əsas istehsal fondlarının 48,2%-i və ümumi məhsulun isə 50%-dən çoxu bu rayonun payına düşür. Kür çayının hidroenerji ehtiyatının mənimsənilməsi rayonda sənaye sahələrinin və suvarma əkinçiliyinin geniş inkişafına imkan yaratmışdır. Buna görə də, energetika sənayesi rayonun əsas aparıcı sənaye sahələrindən biri olmuşdur. Rayonun bütün sənaye sahələrində çalışan sənaye istehsal işçilərinin 7,2%-i, əsas istehsal fondlarının 27,5%-i,ümumi məhsulun isə 12,3%-i energetika sənayesinin 12
payına düşür. Mingəçevir (1953-cü il) və Varvara (1956-cı il) SES-nin tikilişinin başa çatdırılması burada energetika sənayesinin əsasını qoymuşdur.1961-1963-cü illərdə isə Avropada açıq üsulla tikilən ən böyük istilik elektrik stansiyası (ümumi gücü 1120 min kVt) olan Şirvan DRES-i istifadəyə verilmişdir. Hazırda respublikada fəaliyyət göstərən 9 SES-nın 3-ü (Mingəçevir,Varvara və Muğan SES-i) Aran iqtisadi rayonunun ərazisində yerləşir.
3 ) 2005 2010 2011 2012 2013 Azərbaycan Respublikası 8607
7715 8012
8248 8229
Aran iqtisadi rayonu
Cəmi 5780,0
4440,6 4726,2
5046,8 4975,1
O cümlədən
Göyçay rayonu
166,6 99,6
101,7 101,5
102.0 Beyləqan rayonu 216,0
216,8 219,0
219,0 219,3
Ağcabədi rayonu
335,0 427,8
431,1 430,6
430,5 Bərdə rayonu 389,6 364,0
356,7 363,0
358,7 Neftçala ryonu 179,0
157,0 167,5
160,4 164,3
Biləsuvar rayonu
153,6 173,0
191,1 218,8
203,1 Salyan
rayonu 208,0
182,8 184,4
184,3 184,4
Yevlax rayonu
214,0 191,6
193,2 194,9
193,1 Mingəçevir şə həri
1306,0 660,1
789,8 1011,1
938,6 Ağdaş
142,0 185,4
188,0 189,9
133,2 Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|