16
Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə
Dövlət Proqramına uyğun olaraq 2005-2007-ci illərdə Abşeron yarımadasında,
Mil-Muğan düzənliklərində və Naxçıvan MR-də binaların qızdırılması və isti su
təchizatı üşün günəş kollektorlarının tətbiqi, yeni elmi-texniki potensialdan və
xammallardan istifadə etməklə elektrik enerjisi hasilatınd istifadə olunan
fotoelementlərin faydalı iş əmsalının artırılması və onların istehsalına başlanması
nəzərdə tutulmuşdur.
Gərəkli haldır ki, ölkə Prezidentinin 14 fevral 2005-ci il tarixli sərəncamı ilə
təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının yanacaq-energetika kompleksinin
inkişafı (2005-2015-ci illər) üzrə Dövlət Proqramı” qəbul edilmişdir. Burada
elektrik və istilik elektrik enerjisi istehsalının,onların ötürülməsinin,istehlakçıya
çatdırılmasının və paylaşdırılmasının əsas inkişaf istiqamətləri öz əksini
tapmışdır.Proqramda mövcud SES-lərin , ES-lərin ,eləcə də alternativ mənbələr
hesabına müasir dövrdə fəaliyyətdə olan güclərin qəbul olunmuş Dövlət Planının
axırıncı ilində 700 MVt-a çatdırılması böyük əhəmiyyət kəsb edəcəkdir.Bu müddət
ə
rzində , yəni 2015-ci ilin sonu üçün elektrik enerjisinə olan illik tələbatın orta
hesabla 5 faizə qədər artırılması ilə yanaşı hasil olunmuş elektrik enerjisinin 15%-ə
qədərini (7%-dən) SES-lər və alternativ elektrik stansiyaları verəcəkdir.
Beləliklə də, “Azərbaycan Respublikasının yanacaq enerjisi kompleksinin
inkişafı (2005-2015-ci illər) üzrə Dövlət Proqramı”nda elektroenergetika sahəsində
Aran R üzrə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
-
“Azərbaycan” DRES-nin 1-8 bloklarının yenidən qurulmasının həyata
keçirilməsi
-
Mingəçevir SES-nin yenidən qurulmasının başa çatdırılması
-
Şirvan şəhərində 800-900 MVt olan elektrik stansiyasının inşası
-
“Azərbaycan” DRES-ində 9-cu blokun inşasının səmərəliliyinin öyrənilməsi
-
330 kvt-lıq “Azərbaycan DRES- mişli”,330 kvt-lıq “Şirvan DRES- mişli”
EVX-lərinin tikintisi
17
-
“Şirvan” DRES-Salyan arasında 220 kvt-lıq EVX-nin inşası və gücü 125
MVt olan bir transformatorlu “Salyan” y/stansiyasının inşası və 110 kvt-lıq
EVX-lərlə birləşdirilməsi
-
220 kvt-lıq “Salyan-Masallı”, “Masallı-Astara” elektrik verilişi xətlərinin
inşası,220 kvt-lıq “Masallı” y/stansiyasının yenidən qurulması
-
“Şirvan DRES” və “Yaşma” y/stansiyası arasnda IV Şirvan 330kvt-lıq EVX-
nin 500/330/220 kvt-lıq “Abşeron” y/stansiyasına giriş-çıxışın inşası,330
kvt-lıq paylayıcı sistemin yenidən qurulması.
18
§ 1.2. Rayonda maşınqayırma və metal emalı sənayesinin inkişafı və
yerləş
dirilmə
xüsusiyyə
tlə
ri
Ağır sənaye sahələri arasında maşınqayırma sınayesi mühüm yer tutur.
Maşınqayırma sənayesinin inkişafı maddi istehsalın bütün sahələrinin inkişafını
təmin edir.ET dövründə maşınqyırma, sənayenin aparıcı sahəsi kimi daha da
yüksək sürətlə inkişaf etməlidir. Bu onunla əlaqədardır ki, ölkəmiz bazar iqtisadi
prosesinə daxil olmuşdur.Bazar iqtisadiyyatına keçid iqtisadiyyatın inkişafının
intensiv metodlarına qəti keçidlə, istehsalın yeni keyfiyyət səviyyəsi və miqdarı ilə
xarakterizə olunur.
Maşınqayırma Aran iqtisadi rayonun aparıcı sahələrindən biridir. Bunun
sənayedə həmin sahənin xüsusi şəkisinin fasiləsiz artımı sübut edir. Aran itisadi
rayonunun sınayesində maşınqayırma və metal emalı sənayesinin xüsusi çəkisi
hazırda 26,4% və sənaye-istehsal fondlarının dəyərinin isə 24,5% təşkil edir.
Aran iqtisadi rayonunun maşınqayırma sənayesini Mingəçevir kənd
təsərrüfatı maşınqayırma zavodu , Şirvanda məişət cihazlarının vtomat idarə
vasitələri istehsalı,Şirvan şəhərindəki polimer avadanlığı zavodu,Bərdədə dənəvər ,
yumşaq bə konsentrat halında yem hazırlamaq üçün avadanlıq zavodu və digər
müəssisələr təmsil edir.
Aran iqtisadi rayonunun maşınqayırma sənayesi müharibədən sonrakı illərdə
inkişaf etmişdir. Hazırda bu sahədə maşınqayırma zavodları dəyişən cərəyanda
işləyən elektrik mühərrikləri,aşağı və yüksək gərginlikli aparatlar, güc
transformatorları, elektrik qaynaq avadanlığı və bu avadanlıqların ehtiyat hissələri
istehsal edilir.
Aran iqtisadi rayonunun maşınqayırma sənayesinin struktur quruluşu
aşağıdakı elementlərdən ibarətdir:
-
Maşınqayırma sənayesinin birlik,müəssisə, sahə və filialların buraxdığı
məhsullar maşınqayırma istiqamətində olur
19
-
Maşınqayırma sahəsinin bazarı (müəssisə və təşkilatlarda) buraxılan
materiallar,ehtiyat hissələrinin detalları maşınqayırma sənayesi üçün nəzərdə
tutulur
-
Elmi-tədqiqat müəssisələri,onların konstruktor büroları
-
Maşınqayırma sahəsində kadr hazırlığı və təhsil artırma elm ocaqlari
Aran iqtisadi rayonunun maşınqayırma kompleksi bir neçə istehsal sahəsini
özündə birləşdirir.Bu sahədə məhsul istehsalı 1995-2000-ci illərdə Bakı şəhərində
2,5 dəfə artdığı halda Mingəçevirdə 4,4 dəfə,Yevlaxda isə 5 dəfə artmışdır.
Göstərilən illərdə Azərkabel, Azərirolit müəssisələrinn məhsul istehsalı xeyli
yüksəlmişdir.
Cədvəl 5
Atmosfer havasının stasionar mənbələrədən atılan çirkləndirici maddələr
(ton)
Atmosfer
havasına
atılan
çirkləndirici
maddələr
Cəmi
O cümlədən
Bərk
maddələr
Qazaoxşar
və maye
maddələr
Onlardan
Kükürd
anhidridi
Karbon
oksidi
Azot
oksidləri
Azərbaycan
Respublikası
197348,0
11644,1
185703,9
5602,2
34762,1
33513,1
Aran iqtisadi
rayonu
O cümlədən
19526,3
1188,1
18338,2
48,5
681,6
6770,0
Göyçay
rayonu
415,0
376,4
38,5
7,2
7,7
17,0
Beyləqan
rayonu
607,4
598,8
8,6
2,0
3,7
1,5
Ağcabədi
rayonu
39,3
1,3
38,1
9,5
17,2
8,1
Bərdə
rayonu
33,4
28,3
5,0
1,1
1,1
1,3
Neftçala
rayonu
118,2
1,3
116,9
3,8
50,2
2,9