Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc

tutur. 
5.  Təbii  obyektlərin  istifadəsində  mühafızə  tədbirlərinin  üstünlüyü  prinsipi 
onunla  şərtlənmişdir  ki,  bütün  təbii  obyektlər  təsərrüfat  istismarının  mənfı 
nəticələrindən sığortalan-mamışdrr. Bu və ya digər təbii obyektin təsərrüfat istismarı 
üzrə hər hansı təsir onun mühafızəsi üzrə müəyyən tədbirlərin hazırlanması və həyata 
keçirilməsi  ilə  müşahidə  olunmahdu.  Belə  ki,  əkin  torpaqlarının  istifadəsi  torpaq 
münbitliyinin artı-rılması üzrə tədbirlərlə; meşələrin qrrılması - meşələrin bərpa işi və 
meşəartırma  üzrə  işlərlə;  bahqlarm  tutulması  -  balıqçıhq  təsəırüfatının 
yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlərlə birgə həyata keçirilməlidir. 
Belə ki, ətraf mühitin mühafızəsi haqqında elə bir qayda müəyyən edilmişdir ki, 
Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı  üçün  təbiətdən  istifadənin  hər  hansı  növü 
zamanı sağlam ətraf mühit təmin edilməlidir; bu məqsəd üçün əhalinin həyatı, əməyi 
və  istirahəti  üçün  normal  ekoloji  şəraitin  təminatı,  həyat  və  sağlamhğının 
mühafizəsinin önəmliyi müəyyən edilmişdir. 
Bununla  yanaşı,  əgər  təbiətdən  istifadədə  iqtisadi  və  ekoloji  maraqların 
kolliziyası  meydana  çıxarsa,  yəni  istismar  olunan  təbii  obyekt  üçün  təbiətdən 
istifadənin  üsulu  zərərli  olarsa,  o  zaman  üstünlük  ekoloji  maraqlara  verilməlidir, 
təbiət-dən istifadə üsulu ya dəyişdirilməli, ya da xitam olunmalıdır. 
6.
  Təbiətdən istifadədə kompleks yanaşma prinsipi onunla ifadə olunur ki, təbii 
obyektin  istifadəsi  zamanı  bütövlükdə  ətraf  təbii  mühitlə  və  digər  təbii  obyektlərlə 
onun  bütün  ekoloji  əlaqələrini  nəzərə  almaq  vacibdir.  Bu  səbəbdən  hər  bir  konkret 
təbiətdən  istifadə  növünün  tərkibində,  adətən,  təbiətdən  istifadənin  əsas  məqsədi  və 
ə
sas məqsəddən irəli gələn əlaqəli məqsədi olur. Məsələn, torpaq istifadəçisi, torpaq 
sahə-sinin  məqsədli,  səmərəli  və  effektli  istifadəsinə  görə  hüquq  və  vəzifələrlə 
yanaşı,  labüd  olaraq  onun  torpağında  olan  su  obyektlərinin  mühafızəsini 
pozmamaqla,  qonşu  təbiətdən  istifa-dəçilərin  (meşə  istifadəçiləri,  yerin  təki 
istifadəçiləri)  qanuni  maraqları  və  hüquqlarım  pozmamaqla  torpaq  sahəsini  istismar 
etmək vəzifəsi və hüququ alır. 
7.
  Təbiətdən istifadənin sabitliyi prinsipi belə bir tələbatla şərtlənmişdir ki, hər 
bir  təbiətdən  istifadəçi  öz  vəziyyəti-nin  sabitliyinə  inanmalı  və  təbii  obyektin 
istismarı zamanı bütün vacib işləri görməyi bacarmalıdır. Belə ki, torpağın və digər 
təbii  ehtiyatların  icarəsi,  adətən,  uzunmüddətli  xarakter  daşımalıdır  (5  ildən  daha 
çox), əks təqdirdə torpaq və digər təbii obyektlər səmərəsiz istismar olunacaqdır. 
Təbiətdən  istifadənin  sabitliyi  prinsipi  qanunvericilikdə  müxtəlif  qanunlarla 
təmin olunur: 
a)
  qanunda  torpağı  istifadə  edən  şəxslərdən  təbii  obyektlərin  müsadirəsinə 
səbəb ola bilən əsasların müfəssəl siyahısı olur; 
b)
 qanunda  təbii  obyekti  istifadə  edən  şəxsin  təsərrüfat  fəaliyyətinə  qanunsuz 
müdaxiləyə görə məsuliyyət nəzərdə tutulmuşdur; 

---

c)
  qanunla  təbiətdən  istifadəçinin  fəaliyyətinə  qanunsuz  müdaxilə  zamanı 
müdafıə üsulu müəyyən edilmişdir. 
8.
  Təbii obyektlərin və təbii ehtiyatların ödənişli istifadəsi prinsipi. 
«Ətraf  mühitin  mühafızəsi  haqqında»  Qanunda  (maddə  24)  bütün  təbii 
ehtiyatların  istifadəsinə  görə  ödənişlilik  müəyyən  edilmişdir  ki,  bura  ətraf  mühitin 
çirklənməsinə və digər təsir növlərinə görə ödəmələr də daxildir. 
Ə
traf  mühitə  təsirə  və  təbii  ehtiyatların  istifadəsinə  görə  ödəmələrin  hesabına 
ə
mələ  gələn  vəsaitlər  təbiətdən  istifadə-çilər  tərəfmdən  büdcəyə  və  müvafiq  ekoloji 
fondlara  yönəldilir.  Müxtəlif  ekoloji  fondların  əmələ  gəlməsi  qaydası  Azərbaycan 
Respublikasınm qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 
Ə
traf  mühitin  müəyyən  edilmiş  limitlərdən  artıq  çirkləndirilməsinə  görə 
cərimələr qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada və məbləğdə tutulur. 
 
Ekologiya hüququnun xüsusi hissəsinin prinsipləri 
Ekologiya  hüququnun  Xüsusi  hissəsi  vasitəsilə  tənzimlənən  hər  bir  obyekt 
özünəməxsusluğu  ilə  fərqlənir.  Odur  ki,  ekologiya  hüququnun  Xüsusi  hissəsinin 
prinsipləri  bu  və  ya  digər  təbii  obyektin  istifadəsində  müəyyən  prioritetlərin  olması 
ilə  ifadə  olunur.  Bu  səbəbdən  də  ekologiya  hüququnun  Xüsusi  hissəsi  özündə 
aşağıdakı prinsipləri ehtiva edir: 
1. Kənd təsərrüfatı təyinath torpaqların prioriteti onunla ifadə olunur ki, öz 
xüsusiyyətlərinə  görə  kənd  təsərrüfatmda  istifadə  üçün  yararh  olan  bütün  torpaqlar, 
ilk  növbədə,  kənd  təsərrüfatı  məqsədləri  üçün  aynlmalıdu
-
.  Qeyri-kənd  təsərrüfatı 
məqsədləri üçün kənd təsərrüfatına yaramayan torpaqlar verilməlidir. 
Hər hansı torpağın istifadəsi zamanı onun münbitliyinin yjiksəldilməsi üzrə işlər 
həyata keçirilməlidir. Torpağm mün-jjjtjqatının zədələnməsi ilə əlaqədar olan işlərin 
yerinə  yetirilməsi  zamanı  həmin  torpaqlar  əkinçilik  dövriyyəsindən  çıxarılıb  dincə 
qoyulmalı  və  torpaq  münbitliyinin  artırıiması  tədbirlərinin  həyata  keçirilməsinə 
yönəldilməlidir. Içməli və məişət təyinath suların prioriteti onunia iifadə olunur ki, 
su  obyektləri  qanunvericiliyə  uyğun  olaraq  ilk  növbədə  əhalinin  içməli  və  məişət 
sularma olan ehtiyacını ödəmək üçün təqdim olunur. 
3.
  Faydalı  qazıntıların  çıxarılması  üçün  yerin  təkindən  istifadə  prioriteti. 
Xüsusən də, qanunvericiliyə görə faydalı qazıntıların əldə olunması mümkünlüyünü 
təmin  edən  tədbirlərin  aparılması  şərti  ilə  dövlət  dağ-mədən  nəzarəti  orqanları  ilə 
razılaşma üzrə xüsusi hallar istisna olmaqla, faydalı qazmtıların yerləşdiyi sahələrdə 
tikinti işləri qadağandır. 
4.
  Mühafizə  təyinatiı  meşələrin  prioriteti.  Su  mühafizə,  müdafıə, 
iqlimtənzimləmə əhəmiyyətinə malik olan meşə-lər birinci qrup meşələrə aiddir, yəni 
yüksək mühafızə olunan hüquqi statusa malikdir. Belə meşələrdə ağaclann qanunsuz 
kəsilməsi  başqa  qrup  meşələrlə  müqayisədə  ən  yüksək  dərəcədə  məsuliyyətlidir 

---