Microsoft Word tez tumu değişi doc

35 

arasında sıcaklığa sahip rezervuarlar için iyi sonuçlar verir (Ellis, 1979; Arnorsson, 

1991). Daha düşük sıcaklıklarda, özellikle 120 

o

C’den düşük sıcaklıklarda başarısız 

olur. Bu sıcaklıklarda, Na ve K derişimleri, diğer minerallerden (kil mineralleri vb) 

etkilenebilir ve sadece feldspat iyon değişim tepkimesi tarafından kontrol edilmez. 

Bütün Na-K jeokimyasal termometreleri, 300

o

C sıcaklığın üzerinde benzer sonuçlar 

verir (Nicholson, 1993). Bu bağlamda, Na-K oranlarından yola çıkılarak geliştirilen 

jeokimyasal termometreler Çizelge 4.6’da gösterilmektedir.  

 

4.3.2.2.  Na-K-Ca jeokimyasal termometresi 

 

Özellikle Na-K metodu ile çok yüksek sıcaklık değerleri veren Ca’ca zengin sular ile 

ilgili olarak ampirik olarak bir Na-K-Ca jeokimyasal termometresi geliştirmiştir 

(Fournier ve Truesdell, 1973). Na-K-Ca jeokimyasal termometresi, 180 

o

C’den 

büyük sıcaklıklı jeotermal rezervuarlara uygulandığında güvenilir sonuçlar verir, 

daha düşük sıcaklıklarda ise gerçekçi olmayan sonuçlar verir. Bu sorunu yaratan 

başlıca etken ise, çözeltideki karbondioksitin (CO

2

) kısmi basıncıdır (Nicholson, 

1993; Çizelge 4.7). 

 

Çizelge 4.6. Na-K jeokimyasal termometreleri (T: 

o

C; Na ve K: mg/kg; Y: Na/K 

değerinin logaritması) 

Sıcaklık Aralığı 

Denklem 

Kaynak 

> 120 

o

C  

T = 856/[log(Na/K)+0.857] – 273  

Truesdell, 1976  

> 120 

o

C  

T = 883/[log(Na/K)+0.780] – 273  

Tonani, 1980  

25-250 

o

C  

T = 933/[log(Na/K)+0.993] – 273  

Arnorsson, 1983a  

250-350 

o

C  

T = 1319/[log(Na/K)+1.699] – 273  

Arnorsson, 1983b  

> 120 

o

C  

T = 1217/[log(Na/K)+1.483] – 273  

Fournier, 1979  

> 120 

o

C  

T = 1178/[log(Na/K)+1.470] – 273  

Nivea ve Nivea, 1987  

> 120 

o

C  

T = 1390/[log(Na/K)+1.750] – 273  

Giggenbach, 1988  

> 120 

o

C  

T = 733.6 - 770.551Y + 378.189Y

2

- 95.753Y

3

+ 9.544Y

4

 

Arnorsson, 1998  

 

 

4.3.2.3.  Na-K-Ca-Mg jeokimyasal termometresi 

 

Na-K-Ca jeokimyasal termometresi, magnezyumca zengin düşük sıcaklıklı jeotermal 

sistemlere uygulandığında, normalden yüksek sıcaklıklar verecektir. Bu sorunu 

---

36 

gidermek için de, Fournier ve Potter (1979), Na-K-Ca jeokimyasal termometresine 

Mg düzeltmesi ekleyerek Na-K-Ca-Mg jeokimyasal termometresini geliştirmişlerdir 

(Çizelge 4.7). 

 

Çizelge 4.7 Na-K-Ca ve Na-K-Ca-Mg jeokimyasal termometreleri 

Na-K-Ca jeokimyasal termometresi (Fournier ve Truesdell, 1973) 

T = {1647/[log(Na/K)+ β(log(√Ca/Na)+2.06)+2.47]}-273.15 

T<100 

o

C => β = 4/3 ; T>100 

o

C => β = 1/3  

T: 

o

C; Na, K, Ca: mg/kg  

Na-K-Ca-Mg jeokimyasal termometresi (Fournier ve Potter, 1979) 

•

 

Na-K-Ca jeotermometre sıcaklığı 70 

o

C’ den küçükse, düzeltme yapılmaz.  

•

 

Na-K-Ca jeotermometre sıcaklığı 70 

o

C’ den büyükse,  

R = [Mg/(Mg+0.61Ca+0.31K)]x100 hesaplanır.  

•

 

R > 50 ise, ölçülen sıcaklık alınır; jeotermometre kullanılmaz.  

•

 

R = 5-50 arasında ise, aşağıdaki Mg düzeltmesi yapılır.  

ΔT

Mg 

= 10.664 – 4.7415(logR) + 325.87(logR)

2

 

-1.032 x 10

5

(logR)

2

/T

NaKCa 

 

-1.968 x 10

7

(logR)

2

/T

NaKCa

2

+ 1.065 x 10

7

(logR)

3

/ T

NaKCa

2

 

•

 

R < 5 ise, aşağıdaki Mg düzeltmesi yapılır.  

ΔT

Mg 

= -1.03 + 57.971(logR) + 145.05(logR)

2

 

- 36711(logR)

2

/T

NaKCa 

-1.67 x 10

7

logR/T

NaKCa

2

 

•

 

ΔT

Mg 

< 1.5 ise, Mg düzeltmesi yapılmaz.  

•

 

T

Na-K-Ca-Mg 

= T

Na-K-Ca 

- ΔT

Mg 

 

 

4.3.2.4. K-Mg ve Li-Mg jeokimyasal termometreleri  

 

Mg’un yer aldığı iyon değişim tepkimeleri düşük sıcaklıklarda daha hızlı meydana 

geldiği için, K/Mg ve Li/Mg oranlarının jeotermal akışkanın kaynağa çıkışından 

önceki son kayaç-akışkan etkileşim koşullarını temsil ettiği söylenebilir. Sonuç 

olarak, bu jeokimyasal termometrelerin belirttiği sıcaklık, yüzeye yakın düşük 

sıcaklık koşullarındaki kayaç-akışkan etkileşiminin meydana geldiği sıcaklık olup, 

50-300 

o

C arasındaki rezervuarlara uygulanabilir. Bu düşünceyle geliştirilen K-Mg 

ve Li-Mg jeokimyasal termometreleri, Çizelge 4.8’de verilmektedir (Nicholson, 

1993). 

 

Çizelge 4.8. K-Mg ve Li-Mg jeokimyasal termometreleri (T: 

o

C; K, Mg ve Li: ppm) 

Jeokimyasal termometre 

Denklem 

Kaynak 

K-Mg  

T = 4410/[  log(K

 

/ √Mg) + 14] – 273  

Giggenbach, 1988  

Li-Mg  

T = 2200/[log(Li /√Mg) + 5.47] – 273  

Kharaka ve Mariner, 1989 

 

 

---