Microsoft Word tez tumu değişi doc

37 

4.3.2.5.  Diğer katyon jeokimyasal termometreleri  

 

 Yukarıdaki jeokimyasal termometrelere ek olarak; Na-Ca (Tonani, 1980), K-Ca 

(Tonani, 1980) ve Na-Li (Foulliac ve Michard, 1981; Kharaka et al., 1982) 

jeokimyasal termometreleri de bulunmaktadır. 

 

4.3.3. Jeokimyasal termometre uygulamalarının değerlendirilmesi 

 

Çalışma alanındaki jeotermal suların silika jeokimyasal termometreleri ile 

hesaplanan rezervuar sıcaklıkları Çizelge 4.9’de verilmiştir. Kuvars jeokimyasal 

termometrelerinin Sandıklı bölgesi için ölçülen kuyu başı  sıcaklıkları da dikkate 

alınarak 110-120

o

C civarında bir rezervuar sıcaklığı yansıttığı söylenebilir. Kalsedon 

jeokimyasal termometreleri ile de 85-100 

o

C civarında bir rezervuar sıcaklığı 

hesaplanmıştır. Kalsedon jeokimyasal termometreleri kuvars jeokimyasal 

termometrelerine göre daha düşük sıcaklıklar vermiştir. Bu durum kuvarsın 

kalsodona kıyasla daha yüksek sıcaklıklarda çözünmesinden kaynaklanmaktadır. 

Ayrıca, Fournier (1977)’in α-kristobalit  β-kristobalit ve amorf silika jeokimyasal 

termometreleriyle de rezervuarın sıcaklık hesaplamaları yapılmıştır. Ancak bu 

jeokimyasal termometreler ile hesaplanan sıcaklıklar Sandıklı bölgesi için beklenen 

rezervuar sıcaklığın çok altında değerler verdiği için bu sıcaklıklar dikkate alınmamış 

ve Çizelge 4.9’da gösterilmemiştir. Katyon jeokimyasal termometreleri ile 

hesaplanan rezervuar sıcaklıkları da Çizelge 4.10’da verilmiştir. Na-K-Ca 

jeokimyasal termometresi hariç diğer katyon jeokimyasal termometreleri silika 

jeokimyasal termometrelerinden daha yüksek rezervuar sıcaklıkları vermiştir. Bunun 

nedeni ise silika jeokimyasal termometreleri kaynağın rezervuar sıcaklıklarını 

belirtirken, özellikle Na-K jeokimyasal termometrelerinin ise daha derin ve sıcak 

sistemlere işaret etmesindendir. 

 

Giggenbach (1988) tarafından geliştirilen Na-K-Mg üçgen diyagramı  (Şekil 4.10) 

Na-K ve K-Mg jeokimyasal termometrelerinin üçgen diyagrama aktarılması ile 

oluşturulmuştur. Burada Na-K jeokimyasal termometresi yüksek sıcaklıklı derin 

jeotermal sistemleri işaret ederken, K-Mg jeokimyasal termometreleri ise akışkanın 

---

38 

kaynak çıkış bölgesindeki sıcaklığın yüzeye yakın kayaç-akışkan etkileşimini 

belirten daha düşük sıcaklıkları yansıtmaktadır. Bunun nedeni akışkanın çıkış 

bölgesindeki sıcaklığın azalması yani Mg iyon değişiminin hızlı gerçekleşmesinden 

kaynaklanmaktadır.  

 

 

Şekil 4.10. Çalışma alanı ve çevresinde bulunan jeotermal alanların Na-K-Mg 

diyagramı (Giggenbach, 1988) 

 

 

Na-K-Mg üçgen diyagramı jeotermal suların kökenini, dengeye ulaşıp 

ulaşmadıklarının kontrolünü ve uygun jeokimyasal termometrelerin seçiminde 

kullanılır. Bu diyagramda jeotermal sular üç gruba ayrılmaktadır. (i) Na yönünden 

fakir su-kayaç ilişkisinin dengede olmadığı  kısmen olgunlaşmamış sular (ii) Su-

kayaç etkileşiminin kısmen dengede olduğu karışım suları, (iii) Na yönünden zengin 

ve su-kayaç etkileşiminin dengede olduğu dengelenmiş sulardır. Sandıklı 

bölgesindeki jeotermal sular ise sığ dolaşımlı, yeraltısuyu ile karışmış sular sınıfına 

girmektedir (Şekil 4.10). 

---

39 

 

 

Çizelge 4.9. Çalışma alanındaki jeotermal akışkanın silika jeokimyasal termometreleri ile hesaplanan rezervuar sıcaklıkları 

Örnek

no 

Sıcaklık 

(

o

C) 

Kuvars 

adyabatik

a

 

Kuvars 

max buharlaşma

a

 

Kuvars 

25-330

o

C

b

 

Kuvars, 

adyabatik

b

 

Kuvars

0-350

o

C

c

 

Kuvars 

0-350

o

C-adyabatik

c

 

Kalsedon

a

 

Kalsedon

d

 

AFS-9 

69,0 114,29

113,28

114,56

113,66 

100,98

100,93

85,35

85,72 

AFS-11 

73,6 117,18

115,76

117,43

116,28 

104,00

103,64

88,50

88,65 

AFS-12 

73,5 116,96

115,57

117,21

116,08 

103,77

103,43

88,26

88,42 

AFS-15 

75,0 122,96

120,68

123,16

121,46 

110,06

109,01

94,81

94,50 

a: Fournier, 1977; b: Fournier ve Potter, 1982b; c: Arnorsson, 2000a; d: Arnorsson et al., 1983

 

 

Çizelge 4.10. Çalışma alanındaki jeotermal akışkanın katyon jeokimyasal termometreleri ile hesaplanan rezervuar sıcaklıkları 

Örnek 

no 

Sıcaklık 

(

o

C) 

Na-K

a

 

Na-K

b

 

Na-K

c

 

Na-K

d

 

Na-K

e

 

Na-K

f

 

Na-K

g

 

Na-K-Ca

h

 

Li-Mg

i

 

AFS-9 

69,0

252,81

296,33

255,92

261,02 266,94

252,67

278,38

108,74

264,60 

AFS-11 

73,6

284,63

332,59

285,32

281,88 290,14

275,40

299,47

129,29

246,21 

AFS-12 

73,5

265,89

311,21

268,04

269,70 276,57

262,10

287,16

117,83

250,55 

AFS-15 

75,0

273,65

320,05

275,21

274,78 282,22

267,64

292,29

119,93

247,36 

a: Truesdell, 1976; b: Tonani, 1980; c: Arnorsson, 1983a; d: Arnorsson, 1983b; e: Fournier, 1979; f: Nivea ve Nivea, 1987; 

g: Giggenbach, 1988; h: Fournier ve Truesdell, 1973; i: Kharaka ve Mariner, 1989

 

 

 

 

39

---