Microsoft Word tez tumu değişi doc
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sıra no Örnek no Tarih
- 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR 5.1. Jeotermal Akışkanın Tektonizma ile İlişkisi
46 izotopu ile trityumun bozuşması sonucu oluşan radyojenik 3 He izotopudur. Trityumun meteorik sulardaki derişimi Trityum Birimi (TU: Tritium Unit) cinsinden ifade edilmektedir. 1 TU = 1 atom 3 H / 10
8 atom H’dir (Faure, 1986; Güleç ve Mutlu, 2003). 3
14 N izotopunun kozmik ışınlar ile tepkimesi sonucu oluşmaktadır. Kozmik ışın tepkimelerine ilave olarak, nükleer denemeler de atmosfere trityum salınımına neden olmaktadır. Atmosferdeki trityum kolaylıkla su molekülünün yapısına geçmekte ve yağışlar ile atmosferden ayrılmaktadır. Nükleer denemeler sonucu oluşan trityum, atmosferik ve hidrolojik süreçleri izlemede ve yeraltısularının yaşları hakkında genel bir bilgi edinmekte kullanılmaktadır. Yeraltısuyu trityum içermiyorsa veya 1.1 TU’den daha az trityum içeriyorsa, bu durum, yeraltısuyunun nükleer bomba denemelerinden daha yaşlı yağışlar ile beslendiğini göstermektedir. Yeraltısuyu 1.1 TU’dan daha yüksek miktarda trityum içeriyorsa, bu durum, nükleer denemeler sonrası yağış sularının yeraltısuyuna karıştığını göstermektedir. Yaşlı sular beslenmenin zayıf, genç sular ise güçlü olduğunun göstergesidir (Dansgaard, 1964; Clark ve Fritz, 1997; Güleç ve Mutlu, 2003). Trityumun atmosferdeki derişim düzeyi, özellikle kuzey yarımkürede, 1950’li ve 1960’lı yıllar arasında büyük bir değişiklik sergilemiş ve nükleer denemelerin başlamasından önce (1963’den önce) 25 TU civarındaki derişimler, nükleer denemelerin başlamasını takiben 1964 yılında 2200 TU’ya kadar yükselmiştir (Faure, 1986).
Çalışma alanından δ 18 O, δD ve 3 H izotoplarının analizi için 2 adet jeotermal su ve 2 adet yeraltısuyu olmak üzere toplam 4 adet örnek alınmıştır (Çizelge 4. 11). δ 18 O, δD ve 3 H izotop analizleri Neuherberg (Almanya) Hidroloji Enstitüsü’nde yapılmıştır. Sandıklı bölgesindeki suların δ 18 O ve δD izotop oranları, genel olarak kıtasal meteorik su çizgisi ile çakışmaktadır (Şekil 4.16). Bu çizgi buharlaşma etkisi altında olmayan atmosferik suları temsil etmektedir. Örneklerin kıtasal meteorik su çizgisi üzerinde yer alması su-kayaç etkileşiminin yoğun olmadığını göstermektedir. Karşılaştırma yapmak amacıyla Sandıklı bölgesi izotop verileri ile Ömer-Gecek bölgesine ait önceki çalışmalardan alınan izotop verileri de (Şimşek, 1999; Tezcan vd., 2002) aynı diyagram üzerine yerleştirilmiştir (Şekil 4. 14). İki bölgedeki suların δ 18
47 Jeotermal sular soğuk sulara göre daha negatif δ 18 O değerlerine sahiptir. Bu durum jeotermal suların daha yüksek kotlardan beslenmekte olduğunu ve yeraltındaki dolaşım süresinin yeraltısularına oranla daha uzun olduğunu göstermektedir.
Çizelge 4.11. Çalışma alanından alınan örneklerin izotop (δ 18 O, δD,
3 H) analiz sonuçları
δ
O
δD 3 H Referans 1 AFS-9
08.10.2009 -10,47
-73,9 <1,0 2 S-1
08.10.2009 -9,39
-63,1 <0,7 3 S-3
08.10.2009 -9,30
-62,8 <0,8 4 AFS-15 08.10.2009 -10,66
-74,3 <0,7 Bu çalışma 5 AF-9 Temmuz
99 -11,06
-71,3 -- 6 Gecek-1 Nisan 92
-10,30 -72,0
-- Şimşek 1999 7 Ömer soğuk su Temmuz 99 -9,97 -66,0
-- 8 Demirçevre Temmuz 99
-67,4 -- Tezcan vd., 2002
Şekil 4.14. Çalışma alanı ve yakın çevresindeki jeotermal sular ve yeraltısularının δD ve δ 18 O değişim grafiği Çalışma alanındaki suların δ 18 O-EC arasındaki ilişki Şekil 4.15’de görülmektedir. Jeotermal suların EC değerleri ortalama 2138 µS/cm iken soğuk sularda bu değer ortalama 362 µS/cm olarak ölçülmüştür. Düşük δ 18 O yüksek EC değerleri jeotermal suların yeraltısularına oranla daha derin dolaşımlı ve uzun süreli kayaç-su etkileşiminin etkisinde kaldığını gösterir. 48
Şekil 4.15. Çalışma alanındaki suların δ 18 O-EC değişim grafiği
Çalışma alanındaki suların düşük trityum değerleri (Çizelge 4. 11) bu suların nükleer bomba denemelerinden daha yaşlı yağışlar ile beslendiğini göstermektedir.
49 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR 5.1. Jeotermal Akışkanın Tektonizma ile İlişkisi Hüdai jeotermal sisteminin oluşumunda önemli rol oynayan Sandıklı grabeni üç farklı evrede oluşmuştur. İlk evre Miyosen öncesi bir zamanda başlayıp Miyosen içinde devam etmiştir. İkinci evre Miyosen-Pliyosen geçişinde gerçekleşmiş ve üçüncü evrede ise graben kenar fayları boyunca çıkan suların oluşturduğu travertenler faylar tarafından kesilip 25 m kadar yükselmiştir (Ronner, 1962). Çalışma alanının kuzey kesiminde ve Hüdai hamamı çevresinde yaklaşık 1-4 km uzunluğunda KKB-gidişli, yakın aralıklı, birbirine koşut uzanımlı ve batıya doğru eğimli dört normal fay bulunmaktadır. Hüdai hamamı fay seti olarak adlandırılan bu faylar, aynı bölgede yer alan KKB-gidişli ve doğuya doğru eğimli Örenkaya ve KD- gidişli Reşadiye fayları ile kesişir ve kesişme yerlerinden jeotermal akışkan yüzeye çıkar. CaCO 3 ve radon gazınca zengin sıcak suların fayları izleyerek yüzeye çıktığı yerde oluşan travertenler yine aynı faylar tarafından kesilerek bloklara bölünmüş ve fay taraçası niteliği kazanmıştır. Daha yaşlı travertenlerin oluşumunu sağlayan sıcak suların ilk çıkış yeri, günümüzdeki çıkış yerlerine göre 25 m kadar yükselmiştir. Başka bir deyişle, sıcak suların çıkış yeri olarak kullandığı faylar en azından potansiyel olarak aktiftir. Ayrıca, Hüdai hamamı traventerlerinde ölçülen 77 adet açık çatlağının genel gidişi yaklaşık KD olup, açık çatlakların bu geometrisi bu yönde travertenlerin oluşumu sırasında KB-GD doğrultusunda bir genişlemenin gerçekleştiğini göstermektedir (Koçyiğit vd., 2001). 5.2. Jeotermal Akışkanın Volkanizma ile İlişkisi Batı Anadolu’daki güncel jeotermal sistemler için ısı kaynağı aktif volkanizmadır. Batı Anadolu’da genleşme evresi boyunca Menderes Masifinin yükselmesi ve aşınması sonucu grabenler gelişmiş bölge % 40-50 kadar genişlemiştir. Bu durum da yer kabuğunun incelmesine neden olmuştur (Sözbilir, 2005; Akyol vd., 2006). Batı ve Orta Anadolu’daki en genç Alpin magmatizma (Miyosen-Kuvaterner), batıdan doğuya doğru özgün istifler sunan, üç ayrı yaşıt volkanik topluluk olarak
Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|