Microsoft Word umumdunya ticar?T t?Skilatina uzvuluyun az?Rbaycan iqtisadiy doc
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. 2009-2010-cu ill ər
1991-ci ildəki ixracın həcminə nisbətən 2008-ci ildə ixrac 21,5 dəfə, 1995-ci ilə nisbətən 73,9 dəfə, 1998-ci ilə nisbətən 77,8 dəfə, 2003-cü ilə nisbətən 17,4 dəfə, 2007-ci ilə nisbətən isə 6,9 dəfə artmışdır. 2008-ci ildə idxalın həcmi isə 1991-ci ildə idxalın həcmindən 2,8 dəfə, 1995- ci ilə nisbətən 9,7 dəfə, 1998-ci ilə nisbətən 5,7 dəfə, 2003-cü ilə nisbətən 1,7 dəfə, 2007-ci ilə nisbətən 0,25 dəfə artmışdır.
maliyyə-iqtisadi böhran və neftin dünya bazarlarında qiymətlərinin kəskin düşməsinin milli iqtisadiyyata, o cümlədən də, ticarət göstəricilərinə mənfi təsiri ilə xarakterizə olunur. dxal-ixracın əmtəə və coğrafi strukturunun öyrənilməsi və əsas meyllərin müəyyən olunması xarici ticarət əlaqələrinin kompleks tədqiqində mühüm ə həmiyyət kəsb edir. Araşdırmalarımız göstərir ki, 1991-2010-cu illərdə xarici ticarət dövriyyəsinin dinamikası ilə yanaşı, ixrac və idxalın əmtəə strukturunda, habelə ticarət əlaqələri qurulan ölkələrin sayı və mal dövriyyəsində əsaslı dəyişikliklər müşahidə edilmişdir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatına əsasən, 2010-cu ildə Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 27,92 mlrd. ABŞ dolları, o cümlədən idxalın həcmi 6,6 mlrd. ABŞ dolları, ixracın həcmi isə 21,32 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bu dövr ərzində Azərbaycan Respublikası 150 ölkə ilə ticarət sahəsində qarşılıqlı surətdə faydalı əməkdaşlıq etmiş və xarici ticarət saldosu müsbət 14,72 mlrd. ABŞ dolları olmuşdur. 2009-cu illə müqayisədə, 2010-cu ildə ölkəmizin xarici ticarət dövriyyəsi 34,1%, o cümlədən ixrac 45,05%, idxal isə 7,8% artmışdır.
16%
84% Qeyri-neft Neft və neft məhsulları Şə
2000 və 2012-cu illərdə neft və qeyri-neft sektorlarının ümumi ixracda xüsusi çəkisi 2000-ci il 2012-cu il
Ümumiyyətlə, 1995-ci ildən başlayaraq beynəlxalq ticarət imkanlarının genişləndirilməsi məhz iki faktor hesabına təmin edilmişdir: Azərbaycanın xam neft və neft məhsullarının ixracının daim artması və daxili bazarın genişlənməsi. Bu da ölkəyə istehsal avadanlığı və istehlak mallarının idxalının artımı ilə nəticələnmişdir. Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrinin əmtəə strukturunun təhlili göstərir ki, ölkənin idxal-ixrac əməliyyatlarında monostrukturlaşma meyli güclənməkdədir. xracın monostrukturlaşmasında əsas rolu, sözsüz ki, neft və neft məhsulları oynayır. 2012-ci ildə ixracın strukturunda neft və neft məhsulları 94,1% təşkil etmişdir (şəkil 5). Əgər nəzərə alsaq ki, sözügedən mal qrupunun ixrac qiymətləri bütünlükdə dünya bazarının konyuktur dəyişikliklərindən asılıdır, onda formalaşmış vəziyyətin riskli olduğu üzə çıxacaqdır. Apardığımız araşdırmalar yuxarıda qeyd etdiyimiz təhlükənin real olduğundan xəbər verir. 2012-ci ildə neft və neft məhsulları da daxil olmaqla enerji daşıyıcılarını ə hatə edən 27-ci qrupun ixracın strukturundakı xüsusi çəkisi 94,1% təşkil etmişdir. Eyni zamanda, həmin dövr ərzində qeyri-neft sektoru üzrə (27-ci qrup istisna olmaqla) ixracın həcmi 2009-cu illə müqayisədə 17,8% artmışdır. 5,9% 94,1%
Qeyri-neft Neft və neft məhsulları 2003-cü ildən etibarən neft ixracının artımı və neftin dünya bazarlarında ə lverişli qiymət tendensiyası ÜDM-nin sürətli artım tempini və gəlirlərin artımını şə rtləndirmişdir ki, bu da öz növbəsində dövlət xərclərinin artımına, yoxsulluğun azalmasına, məşğulluğun və əhalinin gəlirlərinin artımına, bir sözlə, ölkədə iqtisadi fəallığın yüksəlməsinə təkan verən başlıca səbəb olmuşdur. Belə bir şəraitdə, ölkədə sürətli iqtisadi artım tempi və əhalinin gəlirlərinin artımı idxalın yüksək templərlə artımının başlıca amili kimi çıxış etmişdir. Apardığımız hesablamalar göstərir ki, 2000-ci illə müqayisədə 2010-cu ildə Azərbaycana idxal olunan malların həcmi 5,5 dəfə artaraq 6,6 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdir. dxalın strukturunda xarici investisiyalar hesabına gətirilmiş maşın- avadanlıqların və malların xüsusi çəkisi 10,2% təşkil edərək 689,0 mln. dollar olmuşdur. Bunun 81,1%-ni beynəlxalq neft-qaz kontraktları çərçivəsində istifadə olunmuş investisiyalar hesabına idxal edilmiş mallar təşkil edir. Bundan başqa ölkəyə ümumi məbləği 3102,3 mln. dollar olan istehsal təyinatlı maşın-avadanlıq, kimya, qara və əlvan metal məhsulları da gətirilmişdir
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumata ə sasən, 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 36,33 mlrd. ABŞ dolları, o cümlədən idxalın həcmi 9,76 mlrd. ABŞ dolları, ixracın həcmi isə 26,57 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bu dövr ərzində Azərbaycan Respublikası 149 ölkə ilə ticarət sahəsində qarşılıqlı surətdə faydalı əməkdaşlıq etmiş və xarici ticarət saldosu müsbət 16,81 mlrd. ABŞ dolları olmuşdur 2010-cu ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə, 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət dövriyyəsi faktiki qiymətlərlə 29,92 faiz, o cümlədən idxal 47,81 faiz, ixrac isə 24,39 faiz artmışdır (cədvəl 5).
Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|