Microsoft Word umumdunya ticar?T t?Skilatina uzvuluyun az?Rbaycan iqtisadiy doc
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
tutmurlar. Onlar beynəlxalq əmtəə sazişləri çərçivəsində onların reallaşdırılması məqsədilə yaradılmışlar. Onlar bu məqsədin reallaşdırılması üçün saziş iştirakçıları arasında münasibətləri tənzimləyir, onlara dünya əmtəə bazarının vəziyyəti və inkişaf meylləri barəsində informasiya təqdim edir, dünya qiymətlərinin tənzimlənməsi üzrə tədbirlər həyata keçirirlər. Beynəlxalq Şuraların işçi orqanları plenar sessiyalar, komitələr və katiblik hesab edilir. ÜTT-nin strukturunda xammalın istehsalçıları və ixracatçılarının dövlətlərarası təşkilatlarının əhatə dairəsi olduqca genişdir. Xammal istehsalçısı xə ixracatçısı olan ölkələrin hökumətlərarası təşkilatları inkişaf etməkdə olan ölkələrin təşəbbüsü ilə 1960-cı illərdə xüsusi intensivliklə yaradılmışdır. Buradan məqsəd təbii resurslar üzərində milli nəzarəti gücləndirmək və xammal əmtəələri bazarlarında qiymətləri sabitləşdirməkdən ibarət idi. Belə təşkilatlara əmtəə assosiasiyaları da deyirlər. Dünyada belə assosasiyaların dünya üzrə xammal istehsalı və ixracında xüsusi rolu vardır. Belə assosasiyalardan Neft xracatçısı Ölkələrinin Təşkilatı (OPEC), Ərəb Neft xracatçısı Ölkələrinin Təşkilatı (OAPEC), Mis xracatçısı Ölkələrinin Hökumətlərarası Şurası (S PEC), Boksit Hasilatçısı Ölkələrinin Beynəlxalq Assosiasiyası ( BA), Dəmir Filizi xracatçısı Ölkələrinin Assosiasiyası (A EC), Qalay stehsalçısı Ölkələrinin Assosiasiyası (ATPC), Civə stehsalçısı Dövlətlərinin Assosiasiyası (AMPC), Volfram xracatçısı Ölkələrinin Təşkilatı (OTEC), Fosfat xracatçısı Ölkələrinin Təşkilatı, Gümüş xracatçısı Ölkələrinin Assosiasiyası ölkələrini göstərmək olar. Digər assosiasiyalardan isə Təbii Kauçuk stehsalçısı Ölkələrinin Assosiasiyası (ANRPC), Təbii Kauçuk stehsalçısı Ölkələrinin Assosiasiyası (ANRPC), Asiya və Sakit okean hövzəsi Ölkələrinin Kokos Birliyi (APCC) göstərmək olar. Dünyada kakao-kofe ixracatı və idxalı ilə məşgul olan Kakao-bob stehsalçılarının Birliyi, Kofe Təşkilatı, Ümumdünya Kofe Təşkilatı, Afrika Kofe Təşkilatı ( ACO), Amerika Kofe Federasiyası, Afrika-Malaqasiya Kofe Təşkilatı, Çay stehsalçısı və xracatçısı Ölkələrinin Beynəlxalq Assosiasiyası, Cut xracatçısı Ölkələrinin Təşkilatı, Asiya stiot Birliyi (APPC), Banan xracatçısı Ölkələrinin Birliyi (UPEB), Afrika Ar axis stehsalçısı Ölkələrinin Şurası (AGC), Afrika Meşə
Materialları stehsalçısı Ölkələrinin Assosiasiyası (OAB), Afrika Yağlı Toxum stehsalçılarının Təşkilatı (AOPO), Latın Amerikası və Karib hövzəsi Şəkər xracatçısı Ölkələri Qrupu (GEPLACEA), Məğrib Ölkələrinin Sitrus Komitəsi (COMAP), Latın Amerikası Ət stehsalçıları assosiasiyası dünya ticarətində geniş şə bəkəyə malikdir. Qeyd etmək lazımdır ki, əmtəə bazarının tənzimlənməsinə real təsiri az sayda assosiasiyalar göstərir. Daha çox müvəffəqiyyətə OPEC ölkələri nail olublar. Buna əsas səbəbi neftin bazis xammal əmtəəsi kimi məxsusluğu, onun hasilatının az sayda inkişaf etməkdə olan ölkələrdə təmərküzləşməsi, inkişaf etmiş ölkələrin neft idxalından asılılığı, transmilli şirkətlərin neftin qiymətlərinin artmasında maraqlı olmalarıdır. OPEC ölkələrinin səyləri nəticəsində neftin qiymətlərinin səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmiş, icarə ödəmələrinin yeni sistemi tətbiq edilmiş, Qərb şirkətləri tərəfindən inkişaf etməkdə olan ölkələrin resursların istismar şərtləri axırıncıların xeyrinə dəyişdirilmişdir. Müasir şəraitdə OPEC neftin qiymətlərini müəyyən etməklə dünya neft bazarının tənzimlənməsinə ə həmiyyətli təsir göstərir. Hal-hazırda fzaliyyət göstərən təşkilatlardan biri Azad ticarət haqqında Ş imali Amerika sazişidir. (NAFTA) 1994-cü il yanvarın 1-dən etibarən ABŞ, Kanada və Meksikanın ərazisində Şimali Amerika Azad Ticarət Zonası haqqında Saziş (NAFTA) qüvvəyə mindi. Tarixi təcrübə göstərir ki, üç ölkə arasında ticarət- iqtisadi münasibətlər Şimali Amerika təsərrüfat kompleksinin formalaşdırılmasının vacib amilidir.
Beynəlxalq ticarətin inkişafında gömrük proseduralarının əhəmiyyətini göstərmək üçün öz dövlətimizin xarici ticarətinə nəzər salaq.Ölkəmizin müasir gömrüyü 22 il bundan əvvəl yaradılmışdır.1992-ci ildən bu günə kimi ölkəmizin xarici ticarəti arzu olunan,gözləniləndəndə yüksək templə inkişaf etməyə başlamışdır.Ölkəmizdə xarici ticarətin inkişaf tempini aydın görmək üçün aşağıdakı cədvələ nəzər salaq:
Azərbaycan Respublikasının1992-2012-ci illərdə xarici ticarət əlaqələrinin dinamikası llər Milyon ABŞ dolları ilə Ə
faktiki qiymətlərlə, faizlə ticarət dövriyyəsi idxal ixrac ticarət dövriyyəsi idxal ixrac 1992 2 423,8 939,8 1 484,0 60,6 50,0 70,0 1993 1 353,5 628,8 724,7 55,8 66,9 48,8 1994 1 430,6 777,9 652,7 105,7 123,7 90,1 1995 1 304,9 667,7 637,2 91,2 85,8 97,6 1996 1 591,9 960,6 631,3 122,0 143,9 99,1 1997 1 575,7 794,4 781,3 99,0 82,7 123,8 1998 1 682,6 1 076,5 606,1 106,8 135,5 77,6 1999 1 965,6 1 035,9 929,7 116,8 96,2 153,4 2000 2 917,3 1 172,1 1 745,2 148,4 113,1 187,7 2001 3 745,3 1 431,1 2 314,2 128,4 122,1 132,6 2002 3 832,9 1 665,5 2 167,4 102,3 116,4 93,7 2003 5 216,6 2 626,2 2 590,4 136,1 157,7 119,5 2004 7 131,4 3 515,9 3 615,5 136,7 133,9 139,6 2005 8 558,4 4 211,2 4 347,2 120,0 119,8 120,2 2006 11 638,9 5 266,7 6 372,2 136,0 125,1 146,6 2007 11 771,7 5 713,5 6 058,2 101,1 108,5 95,1 2008 54 926,0 7 170,0 47 756,0 466,6 125,5 788,3 2009 20 824,5 6 123,1 14 701,4 37,9 85,4 30,8 2010 33 161,7 6 600,6 26 560,1 106,5 105,0 106,9 2010 27 960,8 6 600,6 21 360,2 120,0 105,0 125,3 2011 43 121,3 9 756,0 33 365,3 102,2 145,3 89,5 2011 36 326,9 9 756,0 26 570,9 103,9 145,3 88,7 2012 36 037.7 x) 91.6 3 28 375.9 x) 93.0 3) 7 661.8 x) 98.2 3)
Cədvəldən də göründüyü kimi 1992-ci ildə ticarət dövriyyəsi 2 423,8 dollar təşkil etmişdirsə,bu göstərici 2011-ci idə 36326.9 dollara çatmışdır. Deməli,1992- ci ildən indiyə kimi xarici ticarət dövriyyəsi 33903,1 dollar artmışdır. Bu rəqəm 20 il bundan öncəmqstəqil qazanmış ölkə üçün olduqca yüksək göstəricidir. Bu da
Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|