eləcə də beynəlxalq norma və standartlara uyğunlaşmanın daxili mexanizmindən
gedir və s.
Məhz problemin elmi tədqiqinin sistemlilik nöqteyi nəzərindən əhatə dairə-
sinin natamamlığı dissertasiya mövzusunun seçilməsi və tədqiqatın məqsədini
ə
saslandırır.
Tə
dqiqatın mə
qsə
di: Dissertasiya işində əsas məqsəd keçid iqtisadiyyatı
şə
raitində xarici ticarət strategiyasının spesifik xüsusiyyətlərinin araşdırılması,
onun optimallaşdırılması imkanlarının müəyyənləşdirilməsi istiqamətində konkret
təklif və tövsiyyələrin irəli sürülməsindən ibarətdir. Tədqiqatın məqsədinə uyğun
olaraq müvafiq vəzifələr müəyyən edilmiş və onların həlli prosessi aşağıdakı
məntiqi ardıcıllıqla həyata keçirilmişdir:
- keçid dövrü şəraitində xarici ticarət strategiyasının mahiyyəti və iqtisadi
təbiətinin sistemli tədqiqi: onun ümumiqtisadi siyasətdə yeri və rolunun
müəyyənləşdirilməsi ;
- xarici ticarət siyasətinin iki əsas istiqamətinin (azad ticarət və protek-
sionizm) başlıca cəhətlərini araşdırmaqla keçid iqtisadiyatı şəraitində tətbiqi
xüsusiyyətlərini üzə cıxarmaq ;
- xarici ticarət əlaqələrinə dövlət müdaxiləsinin sərhədlərini müəyyənləşdirən
amillər kompleksini tədqiq etmək ;
- Azərbaycanın xarici ticarət rejimi və onun hüquqi-normativ bazasını sistemli
tədqiq etmək ;
- xarici ticarət strategiyasının beynəlxalq normalara uyğunlaşdırılması
problemini araşdırmaq ;
- iqtisadi artımla xarici ticarət strategiyası arasında dialektik bağlılığı təhlil
etmək ;
- ölkənin xarici ticarət strategiyasının təkmilləşdirilməsi istiqmətlərinin
konseptual qiymətləndirilməsinə nail olmaq.
Tə
dqiqatın predmetini xarici iqtisadi strategiyanın təsiri altında formalaşan
iqtisadi münasibətlər sistemi və onun makroiqtisadi səviyyədə milli iqtisadiyyata
təsiri təşkil edir.
Tə
dqiqatın obyekti isə keçid iqtisadiyyatı şəraitində ölkənin xarici ticarət
strategiyası sferasında mövcud olan münasibətlər kompleksindən ibarətdir.
Dissertasiya işinin nəzəri-metodoloji əsaslarını neoklassik iqtisadi nəzə-
riyyə və görkəmli tədqiqatçıların beynəlxalq ticarət sferasına aid olan fundamental
yanaşmaları, eləcə də, beynəlxalq iqtsadiyyatın ümumi nəzəriyyəsi, keçid iqtisa-
diyyatı nəzəriyyəsi, beynəlxalq iqtisadi təşkilatların proqnoz qiymətləndirmələri,
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin fərmanları, Nazirlər Kabinetinin qərar
və sərəncamları, Milli Məclis tərəfindən qəbul olunmuş qanun və normativ aktlar,
eləcə də, digər rəsmi sənədlər təşkil edir.
Dissertasiya iş
inin elmi yeniliyi:
- Keçid iqtisadiyyatı şəraitində xarici ticarət strategiyasının spesifik cəhətləri
aşkarlanmış və onun ümumiqtisadi inkişaf strategiyası ilə üzvü bağlılığı əsaslandı-
rılmışdır;
- Xarici ticarət strategiyasında yeni paradiqmalara keçidin konseptual-meto-
doloji təminatı problemi tədqiq olunmuşdur;
- Müasir qloballaşma şəraitində xarici ticarət sferasının dövlət tənzimlən-
məsinin dünya təcrübəsi öyrənilmiş, konseptual ümumiləşdirmələr aparılmış və
onun keçid dövründə istifadəsi imkanları təhlil olunmuşdur;
- Xaici ticarət əlaqələrinin təşkili və tənzimlənməsində dövlət müdaxiləsinin
obyektiv və subyektiv sərhədləri müəyyənləşdirilmişdir;
- Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət strategiyası, onun strateji əsasları
və hüquqi-normativ bazası hərtərəfli təhlil edilərək beynəlxalq norma və
prosedurlara keçidin məhdudiyyət şərtləri aşkara çıxarılmışdır;
- qtisadi artımla xarici ticarət siyasəti arasında səmərəlilik meyarları əsasında
üzvü vəhdətin formalaşdırılması yönümündə konseptual istiqamətlər müəyyənləş-
dirilmişdir;
- nstitusional inkişaf xarici ticarət strategiyasının əsas tərkib ünsürlərindən
biri keyfiyyətində tədqiq olunmuş, onların qarşılıqlı bağlılığının zəruriliyi
ə
saslandırılmış və konkret mexanizmi aşkarlanmışdır;
- Ətraf mühitə təsir problemləri də daxil olmaqla xarici ticarət strategiyasının
təkmilləşdirilməsi istiqamətləri tədqiq edilməklə ümumiləşdirilmiş və optimal-
laşdırma yolları üzə çıxarılmışdır;
- Azad ticarət-proteksionizm qarşılığının uyğunluğu problemi araşdırılmış,
onun iqtisadi subyektlərin mənafelərnə təsiri mexanizmi təhlil olunmuş və modeli
qurulmuşdur.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti: Dissertasiya işinin praktiki əhəmiyyəti hər
ş
eydən əvvəl ölkənin xarici ticarət strategiyasının kompleks tədqiqi nəticəsində
ə
ldə olunan nəticələrin konkret məzmun daşımasında və sırf əməli xarakterə ma-
likliyində təzahür edir. Belə ki, tədqiqatın yekunlarına əsaslanaraq irəli sürülən
təklif və tövsiyyələrdən istifadə edildiyi tədqirdə xarici ticarət strategiyasının,
keçid dövrünün spesifik xüsusiyyətləri nəzərə alınmagla optimallaşdırılmasında
mühüm rol oynaya bilərdi. Eyni zamanda, dissertasiya işinin nəticələri ölkənin
xarici iqtisadi inkişaf strategiyasının, eləcə də, xarici ticarət sferasında dövlət
proqramlarının hazırlanmasında, beynəlxalq iqtisadi təşkilatlarla, ələxüsus, Ümum-
dünya Ticarət Təşkilatı ilə qarşılıqlı əlaqələrin ümummilli mənafelərə uyğun
istiqamətdə formalaşdırılmasında, lokal səviyyəli mənafe tarazlığının qərarlaşması
və ölkə-region, ölkə-dünya iqtisadiyyatı qarşılığında dövlət maraqlarının qorun-
ması, məqsədi ilə hazırlanan tədbirlər kompleksində istifadə oluna bilər.