13
nkişaf etdikcə maliyyələşdirmənin daxili mənbələri kifayət etmir və xarici
mənbələrdən istifadə zəruriyyətə çevrilir.
Vençur maliyyələşdirməsi maliyyə münasibətləri subyektləri arasında
ə
laqənin tipinə görə iki növə ayrılır: birbaşa maliyyələşdirmə, investor və vençur
firması arasında maliyyə münasibətləri baş verdikdə və birbaşa aparılmayan
maliyyələşdirmə, maliyyə münasibətlərində investor və firmadan başqa maliyyə
vasitəçisi çıxış etdikdə.
Birbaşa maliyyələşdirmə zamanı vençur resurslarını vençur firmasının, yaxud
ana şirkətin meneceri, birbaşa olmayan maliyyələşdirmə zamanı maliyyə vasitəçisi
– vençur kapitalı firması idarə edir.
Birbaşa maliyyələşdirmə zamanı layihənin uğursuz reallaşdırılması halında
zərərin bölüşdürülməsi mexanizmi yoxdur. Bu halda investor maliyyə itgisi riskini
tamamilə öz üzərinə götürür. Bir qayda olaraq banklar, sığorta şirkətləri və pensiya
fondları birbaşa maliyyələşdirmədə iştirak etməkdən imtina edirlər, çünki onlar
üçün bu aşağıdakı səbəblərə görə çox risklidir:
- ayrılan maliyyə resurslarına görə maddi təminat yoxdur;
- vençur firmasına kapitalqoyuluşu likvid deyil;
- vençur firmasının fəaliyyətinin ilkin mərhələsində müflisləşmə norması
yüksəkdir.
Lakin birbaşa maliyyələşdirmənin uğurla getdiyi halda həm gəlirin
bölgüsündə, həm də yeni texnologiyalardan üstün istifadəyə hüquq alınmasında
daha yüksək nəticəyə təminat vardır.
Təcrübədə investor qismində iri şirkət, yaxud dövlət çıxış etdiyi halda vençur
firmasının inkişafının sonrakı, az riskli mərhələlərində birbaşa maliyyələşdirmədən
istifadə olunur. Birbaşa aparılmayan maliyyələşdirmədə investor qismində iri
sənaye şirkətləri, banklar, sığorta şirkətləri, pensiya fondları çıxış edə bilər. Bir-
başa aparılmayan maliyyələşdirmə investora aşağıdakı faydaları verir.
a) iqtisadi-investor investisiyalaşdırılan obyektin seçilməsi, investisiya-
laşdırılan obyektə yatırılan kapitala, fond bazarındakı vəziyyətə nəzarət üzrə
funksiyalardan azad olur; kapitalın idarə olunması məsuliyyətini daşımır;
14
b) maliyyə-kapitalın idarə olunması üzrə məsrəflərdə qənaət; maliyyə
qoyuluşunun risk dərəcəsinin azaldılması; kapital qoyuluşunun uğursuz nəticəsində
mümkün itgilərin investorlar arasında bölüşdürülməsi; yüksək mənfəət normasının
alınması.
Birbaşa aparılmayan maliyyələşdirmə vençur fəaliyyəti iştirakçılarının
ixtisaslaşmasına və investorların kooperasiyasına əsaslanır. Birbaşa aparılmayan
maliyyələşdirmədə investor öz kapitalını vençur fonduna qaytarmaqlılıq, təcililik,
ödənilməlilik, bütün vəsaitlərin sadə səhmə çevrilməsi imkanı şərtilə təqdim edir.
Vençur maliyyələşdirilməsinin əsas xüsusiyyətləri vençur biznesinin özünün
xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir, hansıki aşağıdakılardan ibarətdir.
Vençur maliyyələşdirməsi, bir qayda olaraq, kiçik biznesin maliyyə təminatı
ilə bağlıdır, ona görə də ayrıca investisiya layihəsinin vençur maliyyələşməsinin
həcmi onun ənənəvi maliyyələşdirilməsi həcmi ilə müqayisədə böyük deyil.
Vençur maliyyələşdirməsinin obyekti əsasən yeni növ məhsul və xidmətin
işlənilməsi və istehsalı prosesi hesab edilir, hansıki onun üçün nəticənin qeyri-
müəyyənliyinin yüksək dərəcəsi xarakterikdir. Bunun nəticəsidi ki, vençur
maliyyələşdirilməsi üçün qoyulan vəsaitin qaytarılmamasına böyük ehtimalın
olması və ona uyğun mümkün itgilərin təhlükəsizlik tədbirlərinin qəbul edilməsi
zərurəti səciyyəvidir.
Maliyyə prosesləri həm bir vençur fondu çərçivəsində, həm də vençur kapitalı
sənayesi miqyasında tsikli xarakter daşıyır. Bir vençur fondu çərçivəsində
maliyyələşdirmənin tsikliyi layihənin inkişafının tsikliyi ilə əlaqədardir, çünki
inkişafın bir mərhələsindən digərinə keçərkən əlavə maliyyə resursları tələb edilir.
Vençur kapitalı sənayesi miqyasında maliyyələşdirmənin tsikliyi bütün
iqtisadiyyatın inkişafının tsikliyi, həmçinin vençur kapitalına tələb və təklifin
nisbəti ilə müəyyən edilir.
Vençur maliyyələşdirməsinin müddəti çox uzun (3-10 il) olur, hansıki başa
çatanda kapitalistlər mənfəətin əsas məbləğini alırlar.
Ə
nənəvi maliyyələşdirmədən fərqli olaraq vençur kapitalistinin vençur
kapitalının idarə olunmasında iştirak etmək, həmçinin mütəxəssislərə maliyyə,
15
istehsal və kommersiya fəaliyyəti məsələləri üzrə məsləhətlər vermək imkanı
vardır.
Vençur maliyyələşdirməsinin xüsusiyyətləri iki prinsipdə təzahür edir:
a) birinci prinsip – vençur prosesi iştirakçıları arasında riskin paylanması və
bölünməsidir. Bu investorların kooperasiyası, maliyyə vasitəçilərinin ixtisaslaş-
ması və kooperasiyası, vençur kapitalının idarə olunmasının xüsusi metodları
vasitəsilə reallaşdıılır;
b) ikinci prinsip – vençur maliyyələşdirilməsinin mərhələlər üzrə
aparılmasıdır. Belə ki, layihənin inkişafının hər bir mərhələlərində maliyyələşdir-
mənin müxtəlif həcmi və istiqaməti, maliyyələşdirmənin müxtəlif subyekti və
obyekti olur.
Kreditləşmə formasında vençur maliyyələşdirməsinin ənənəvi kreditləşdir-
mədən əsas fərqi aşağıdakılardan ibarətdir:
- vençur kreditləşdirməsinin obyektləri yeni, perspektivli ideyalar, işləmələr
və texnologiyalardır, yəni bankların vəsait qoya bilmədiyi sferalara kapital
qoymaqdır;
- banklar konkret əmlak təminatı altında kredit verir, vençur
kreditləşdirməsində hər hansı zəmanət tələb edilmir;
- banklar maliyyələşdirmədə kreditorlar qismində çıxış edir, vəsaitin
qaytarılmasını və faiz formasında gəliri alınmasını nəzərdə tutur, halbuki vençur
kapitalisti yalnız kreditor deyil, həm də maliyyələşdirilən layihənin iştirakçısıdır;
- vençur prosesində kredit münasibətlərində təkcə ənənəvi kreditorlar – bank
deyil, həm də digər maliyyə təşkilatları – sığorta şirkətləri və pensiya fondları çıxış
edə bilər.
Vençur maliyyələşdirməsinin büdcə maliyyələşdirməsindən əsas fərqi
aşağıdakılardan ibarətdir:
- dövlət büdcə maliyyələşdirməsini həyata keçirərək qoyulan vəsaiti geri
almır, ancaq vençur maliyyələşdirməsi investorlara qoyduqları vəsaitin qaytarılma-
sını nəzərdə tutur;
Dostları ilə paylaş: |