Microsoft Word Vuqar ders vesaiti 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 62
V Fəsil. DAXİLİ İŞLƏR ORQANLARININ PROFİLAKTİK FƏALİYYƏTİ § 1. D İ O-nun profilaktik f ə aliyy ə tinin anlay ı ş ı v ə növl ə ri Ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında insan və vətəndaş hüquqları- nın və azadlıqlarının təmin edilməsi dövlətimizin ali məqsədi ki- mi bəyan edilmişdir. Azərbaycan dövləti siyasi-hüquqi potensia- lından tam istifadə etməklə bu məqsədə nail olmaq və müvafiq hüquqi mexanizmlər yaratmaq üçün tədbirlər görür. Ölkənin perspektiv inkişafını təmin etmək üçün qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri də cinayətkarlığı doğuran sosial neqativ tə- zahürlərə qarşı mübarizə mühitinin yaradılmasıdır. Belə bir mühit özündə cinayətkarlıq və cinayətkarlıqla bağlı neqativ-sosial təza- hürlərə qarşı mübarizə tədbirlərinin hazırlanmasını əhatə edir. Bu növ mübarizə tədbirlərinin mühüm hissəsini cinayətkarlığa qarşı tətbiq olunan profilaktik tədbirlər təşkil edir. Cinayətkarlığın xəbərdar edilməsi insanların, cəmiyyətin və dövlətin cinayətkar qəsdlərdən mühafizəsini təşkil etmək məqsədi daşıyır. Cinayətlərin profilaktikasında müsbət nəticələri yalnız kompleks yanaşma zamanı əldə etmək olar (iqtisadi, sosial-mədə- ni, tərbiyəvi, hüquqi və s. tədbirlərin tətbiqi) DİO-nun profilaktik fəaliyyəti – hüquqpozmaların xəbərdar edilməsi və qarşısının alınmasına yönəldilmiş tədbirlər sistemidir. Hüquqi ədəbiyyatlarda cinayətlərin profilaktikasının müxtəlif növləri fərqləndirilir.Onları aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: D İ O-nun profilaktiki f ə aliyy ə tinin istiqam ə tin ə gör ə növl ə ri: – hüquqpozmaların profilaktikası; – hüquqpozmaların qurbanı ola biləcək şəxslərlə bağlı həyata keçiriləcək profilaktika(viktimoloji profilaktika); – sosial-neqativ təzahürlərin profilaktikası. D İ O-nun profilaktik f ə aliyy ə tinin m ə zmununa gör ə t ə snifat ı : – ümumi; – fərdi. 63 D İ O-nun profilaktik f ə aliyy ə tinin subyektl ə rin ə gör ə t ə snifat ı : – ictimai təhlükəsizlik xidmətləri tərəfindən həyata keçiriləcək profilaktika; – ƏAF-nin subyektləri tərəfindən həyata keçirilən profilaktika; – CPF-nin subyektləri tərəfindən həyata keçirilən profilaktika; – xüsusiləşmiş ictimai qurumlar tərəfindən həyata keçirilən profilaktika (hüquq qaydasının təmini üzrə İctimai Şura). Hüquq pozuntular ı n ı n növün ə gör ə D İ O-nun profilaktik f ə aliy- y ə tinin t ə snifat ı : – narkotik vasitələrlə bağlı hüquqpozmaların profilaktikası; – təbiətin mühafizəsi sahəsində DİO-nun profilaktik fəaliyyəti; – xüsusi icazə sisteminin təmin edilməsi sahəsində DİO-nun profilaktik fəaliyyəti; – yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat qaydalarının təmin edilməsi sahəsində profilaktik fəaliyyət; – yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən törədilən hüquq po- zuntularının profilaktikası və s. D İ O-nun profilaktik f ə aliyy ə ti a ş a ğ ı dak ı prinsipl ə r ə uy ğ un h ə - yata keçirilm ə lidir: – qanunçuluq; – demokratizm; – humanizm və ədalətlilik; – elmilik; – fasiləsizlik; – sistemlilik. Cinayətkarlığın profilaktikasının cinayətkarlığa effektiv təsir üsu- lu kimi özünün məqsədi, vəzifələri və funksiyaları vardır. O, konkret fəaliyyət növüdür və müəyyən ölçü və hədlərdə həyata keçirilir. Ci- nayətkarlığın profilaktikası özünün geniş imkanları ilə deyil ictimai münasibətlərin əhatə dairəsi ilə təyin edilən ölçüləri ilə seçilir. Cinayətkarlığın profilaktikasının vəzifələri qeyd məqsədlərə nail olmaq üçün profilaktik fəaliyyətin istiqamətlərini müəyyən edir və onların həyata keçirilməsi üçün real şərait yaradır. Cina- yətkarlığın profilaktikasının vəzifələrinin daha dəqiq müəyyən edilməsi ümumiyyətlə profilaktik tədbirlərin effektiv təsirinə real zəmin yaradır. 64 Cinay ə tkarl ı ğ ı n profilaktikas ı n ı n a ş a ğ ı dak ı ümumi v ə zif ə l ə ri qeyd olunur: - cinayətlərin törədilməsinə səbəb ola biləcək halların, proses- lərin, faktorların, şəraitlərin, vəziyyətlərin sistematik olaraq aşkar edilməsi və təhlili; - cinayətkar niyyətin həyata keçirilməsinə və həmçinin cina- yətkar şəxsiyyətin formalaşmasına səbəb ola biləcək sosial zid- diyyətlərin, konfliktlərin aşkar edilməsi və öyrənilməsi; - cinayətləri törədə biləcək şəxslərin müntəzəm olaraq aşkar edilməsi, öyrənilməsi və onlara aktiv profilaktik təsirin göstəril- məsi; - cinayətkar davranışa səbəb olan halların qarşısının alınması, neytrallaşdırılması və ya ləğv edilməsi. Cinayətkarlığın profilaktikası şəxslərin hüquq və azadlıqlarının, cəmiyyətdə mövcud olan birgəyaşayış qaydalarının mühafizəsinə xidmət edir. Bu sahədə cinayətkarlığın profilaktikasının məqsəd və vəzifələri ilə birlikdə onun müəyyən funksiyaları da vardır: 1. Nizamasalma funksiyas ı . Nizamasalma funksiyasının məqsədi şəxslərin davranışlarının hü- quq normalarında və digər normativ aktlarda əks olunmuş sosial tə- ləblərə uyğun olmasını təmin etməkdir. Ayrı-ayrı fərdlərin davranış- larını müəyyən çərçivəyə salarkən cinayətlərin profilaktikası nəinki onların davranışlarına, həmçinin mənəvi durumuna və digər şəxsi keyfiyyətlərinə də təsir edir. 2. Mühafiz ə etm ə funksiyas ı . Mühafizəetmə funksiyası cəmiyyətin və dövlətin ictimai ma- raqlarının və sosial dəyərlərinin cinayətkar və digər qəsdlərdən qorunmasına xidmət edir. 3.T ə rbiy ə etm ə funksiyas ı . Ümumiyyətlə, həyata keçiriləcək tədbirlərin əksəriyyəti şəxsin cinayət törətməməsi üçün tərbiyə olunmasına yönəldilir. Bu funk- siyanın köməyi ilə şəxsdə cəmiyyət qarşısında vətəndaşlıq borcu- nun yerinə yetirilməsi, öz hərəkətlərinə görə məsuliyyət hissləri aşılanır. Tərbiyəetmə funksiyasının əsas məqsədlərindən biri məqsədyönlü hüquqi və sağlam mənəvi düşüncə tərzinin forma- laşdırılmasıdır. 65 4. İ deoloji funksiya. İdeoloji funksiyanın məqsədi profilaktik tədbirlərin ümumi ideoloci istiqamətinin, onların məzmununun ideoloji əsasının mü- əyyən edilməsi və bununla da xəbərdaretmə tədbirlərinin metod- larının, üsullarının, həyata keçirilməsi yollarının düzgün seçilmə- sinin təmin edilməsidir. 5. Proqnostik funksiya. Proqnostik funksiyanın köməyi ilə cinayətlərin profilaktikası- nın təcrübi və nəzəri istiqamətlərinin zəruri informasiya ilə təmin edilməsi, profilaktik xarakterli planların hazırlanması, profilaktik fəaliyyətin perspektivliyi istiqamətlərinin müəyyən edilməsi hə- yata keçirilir. Cinayətkarlığın profilaktikası müəyyən bir sistemi təşkil edir. Bu sistemin tərkibinə profilaktikanın obyektləri, onun əsas səviy- yə və formaları, profilaktik tədbirlər, profilaktikanın subyektləri daxildirlər. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|