Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

59 
* * * 
1970-80-ci illərin poeziyasında maraqlı eksprimentləri, poetik 
axtarışları ilə seçilən şairlər F.Qoca, F.Sadıq, Ə.Kür, V.Bəhmənli, 
Ç.Əlioğlu, Ş.Vəli və b. çağdaş poetik-bədii fikrin inkişafında da 
iştirak edirlər. Bu iştirak  əlbəttə ki, poeziyamızın təcrübəli nü-
mayəndələrinin yaradıcılığı vasitəsilə, artıq sabitləşmiş ifadə tərzi 
vasitəsilə  əyaniləşmişdir. Həyata, cəmiyyət hadisələrinə, insani 
münasibətlərə yeni, fərqli baxış sistemi yaradan, onları olduğu 
kimi, birbaşa təsvirə çəkməklə deyil, içindən, duyğular aləmindən 
keçirdikləri kimi ifadə etməyə çalışan bu şairlərin şeirlərində yeni 
poetik konstruksiyalar qurulur. Bu şeirlərdə  ənənənin zəminində 
yetişərək fərqli olmağa çalışmaq meyli və bu yeniliyi formadan 
məzmun qatına yeritmək səriştəsi hiss olunur.  
Vaqif Bəhmənlinin «Tək» silsiləsindən olan şeirlərində tək-
lik mövzusu yeni təzahür məqamına yüksələ bilir: 
 
Əkizə də Tanrı tikir damı tək, 
Hər adamın dad alıbdı tamı-tək. 
Hamı təkdi bu dünyada, hamı tək! 
Mən də təkəm, mən də təkəm, hamı tək… 
 
Hər kimsənin payı ayrı camı tək, 
Südü ayrı, damarının qanı tək… 
Oğrun-oğrun daşıyıram canı- tək 
Başlar kəsib, suçlar yığan cani tək! 
 
V.Bəhmənlinin son dövr çap olunan «Tək», «Can», «Ölən-
də», «Güzgü», «Yaddaş» kimi şeirləri həyatın oluğ-ölüm 
realiyasına köklənərək müəyyən dünyaduyumun ifadəsi kimi 
səciyyələnir. Təəssüf ki, şairin bəzi  şeirləri xüsusi yaradıcılıq 
zərurətindən yaranmadığını  sərgiləyir. «Adam-əncir», «Ağacı 
hamı görür», «Qızıl güllər və  qəzet»  şeirləri bu qəbildəndir. 
Diqqət edək: 
 
 

---

 
60 
Ağac görür ki, 
Hamı tərpənir. 
Ağac yerimir, 
Amma hamı görür ki, 
Ağac tərpənir… 
 
Kim deyə bilər ki,  
ağac tərləmir? 
Nələr tərpənirsə 
Demək tərləyir. 
 
Şeir dilinin pozulduğu, məntiqi və poetik əsasdan məhrum 
olan bu şeir parçasında maraqlı  bədii tapıntının, lirik yaşamın 
mövcudluğundan danışmaq mümkünsüz bir şeydir. Ümumiy-
yətlə, bu nümunə heç bir məna dəyəri ilə təhlil müstəvisinə gəl-
mir. «Nələr tərpənirsə demək tərləyir» - zənnimcə, çağdaş ədə-
biyyatımızın bu cür cılız fəlsəfəbazlığa ehtiyacı yoxdur, elə 
kifayət qədər istedadlı şair Vaqif Bəhmənlinin özünün də… 
Sözə  həssas yanaşan, son illər poeziyamızı poetik eksperi-
mentlərlə, yeni tapıntılarla zənginləşdirən Çingiz Əlioğlunun 
şerləri onun maraqlı təfəkkür sahibi olduğunu bir daha təsdiq-
ləyir.  Şairin “Talıstan dağları” silsiləsindən olan şerləri, eləcə 
də onlarla digər başqa şeri Ç.Əlioğlunu öz estetikasını yaradan, 
sözlə incə rəftar edən şair kimi səciyyələndirir. Bu dəfə şairin 
könül rübabı duyğularını aşıq şer şəkilləri üstə kökləyərək ma-
raqlı bir rədif yaradır: 
 
Sənə yaman Ay yaraşır, 
Gəzmə ayrı tay, yaraşır! 
Çək əyninə göy çəməni 
Çayda çimdin çay yaraşır… 
Ayı doldur səhənginə… 
Yağış düşür ağ rənginə. 
Qədəminin ahənginə 
Adam ölər, ney yaraşır! 
 

---

61 
Heca vəznində  qələmə alınan bu şerdəki səmimiyyətin, 
emosionallığın mənbəyi  şairin lirik duyğular aləminə, poetik 
ruhuna bağlılığındadır. Burada sərt metafora yaradılır, insan tə-
biətlə müqayisə olunur, təbiətlə eyniləşir və onda əriyir, itir. 
Burada təbiətin insana, yoxsa insanın təbiətə can verməyi hiss 
olunmur,insan və təbiət vəhdət halında canlı və qüdrətli obraz 
səciyyəsində təcəssüm olunurlar.  
Ç.Əlioğlunun “Ən böyük sevgim” şerində isə müəllifin mə-
nəvi axtarışlarının digər təzahürlərinə  şahid oluruq. Doğma 
dilimizə sevgi və mühafizəkarlıq, onu milli varlığımızın  əsas 
yaşam göstəricisi kimi dəyərləndirmək hissi lirik “mən”in 
yaşadığı ən qüvvətli və səmimi hisslərdəndir: 
 
Zaman, axan nəhr, bərəçi mənəm,  
Səndən-sənə yolda bələdçi mənəm. 
Havan avazımda, sədan ədamda, 
Nə qədər oxşarlıq olar adamda?! 
Hər azan sözünün, itən səsinin, 
Heç dilə gəlməyən yeni kəlmənin 
Ardınca iz tutan ləpirçi mənəm. 
Yaşa, Ana Dilim, Zindanda hətta 
Sənə zindan döyən dəmirçi mənəm! 
 
* * * 
1990-cı illərin sonlarından  ədəbiyyata eksprimentçi şeirin 
qanadında gəlmiş Narıngül, Nisəbəyim,  Əlizadə Nuri, Böyük-
xan Pərviz, Qulu Ağsəs, Həyat Şəmi və b. şairlərin şeirlərində 
estetik yaxınlıq hiss olunur. Müəyyən sosial, ictimai-siyasi ça-
larların mövcudluğuna rəğmən bu şairlərin şeirlərinin əsas sü-
tunu dekadans ovqatıdır: mənəvi təklik, özünüaxtarış, Tanrıya 
dua-yalvarış, ömrün faniliyi, puçluğu haqqında qənaətlər və s. 
Nisəbəyimin  şeirlərində  fəlsəfi notlar dünya-insan münasi-
bətlərinə, idiomalar üzərinə köklənir. Burada əbədi olmayan 
dünyaya təşnəliyin tənqidi, hissin, düşüncənin psixoloji ladda 
gərginliyi əsas göstəricidir: 

---

 
62 
Bu qarışıq dünyaya, 
Aşiq-məşuq dünyaya, 
Ac, bulaşıq dünyaya 
Nədir bu aludəlik 
 
Şerdəki ovqat mühakimə motivi üstdədir. Əslində buna mü-
hakimə də demək olmaz. Sadəcə insan şüuru dünyanı müəyyən 
dərk məqamına yetəndə, onun içindəki «mən» mənəvi-ruhani 
müstəviyə keçəndən sonra bütün baxış sistemi təbəddülata 
məruz qalır: 
 
Bu dünyanın yuxusuna 
Bircə dəfə gəlir adam. 
Oyananda öz əksinə  
Bircə dəfə gülür adam. 
 
Ömrün qalib olduğunu, 
Çəkənin qəlb olduğunu, 
Dünyanın qəlp olduğunu, 
Bircə dəfə bilir adam. 
 
Nisəbəyim ümumiyyətlə, poeziyada üslub özünəməxsuslu-
ğunu yaradan şairdir. Zamana, həyata və  cəmiyyətə münasi-
bətdə  fəlsəfi qənaətlərinin estetik tutumu onu digərlərindən 
fərqləndirir. Amma son zamanlar şairənin yaradıcılığında boy 
artımı, maraqlı olan nəsnənin qeyri-adiyə çevrilişi  əvəzinə 
daralma, təsir tendensiyası hiss olunur. Şeirlər poetik strukturu, 
deyim tərzi, poetik ideya və obrazlar aləmi ilə konstruksiyalı 
şeir modeli əsasında işləndiyini büruzə verir. Bu, yuxarıdakı 
şeirdə aşkar hiss olunurdu. Daha bir nümunəyə diqqət edək: 
 
Dayan indi gəlirəm 
Gözlə, yükümü yığım, 
Dağıtdım ömürdən 
Qalan tikəmi yığım. 

---