Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

43 
vun “İşıldaquş” hekayəsinin tərcüməsində belə bir yer var: “ 
Təzə-təzə o heç kimlə münasibət qurmurdu, sakit, tutqun qız 
idi, yalnız gecələr yarıyuxulu halda yerindən qalxıb isterika 
qaldırırdı. Yuxularına haram qatdığına görə  uşaqların çoxu-
nun Maşadan xoşu gəlmirdi, ondan yan qaçırdılar.Yalnız Nad-
ya ondan üz çevirmədi, gecələr Maşa isterika içində yuxudan 
oyanıb çığır-bağır salanda Maşa onu qucaqlayıb bağrına 
basır, sakitləşdirməyə çalışırdı”( N-12, səh. 89), yaxud “Mə-
lum oldu ki, Maşanın valideynləri alkoqolik olublar.”  Burada 
diqqətimizi cəlb edən nəsnə mütərcimin isterika və alkoqolik 
sözlərini çevirmədə olduğu kimi saxlamasıdır. Əlbəttə, nümunə 
kimi göstərdiyimiz hər iki sözə bizim milli yazarlarımızın öz 
əsərlərində  də rast gələ bilərik. Lakin söhbət tərcümədən 
gedirsə bu məqamlara daha artıq həssas olmalı, son məqama 
qədər hər sözün milli dilimizdəki çalarlarını axtarmalı, çevir-
məyə ana dilimizin tələbləri  əsasında yanaşaraq daha uyar və 
münasib olanını seçməliyik. Məsələn, yuxarıdakı tərcümə mət-
nində “isterika” sözünün olduğu kimi saxlanması bizi narahat 
etmir ona görə ki, bu sözün ən münasib olan tərcümə variantı –
“hay-küy” sözüdür, bu isə  mətndə  qəhrəmanın ruhi-psixoloji 
vəziyyətini ifadə eləmək, sərgiləmək üçün o qədər də əlverişli 
səslənmir, düşünürük ki, “isterika” daha münasib və  məntiq-
lidir. Amma “alkoqolik”i müəllif  əyyaş, yaxud içki düşkünü 
sözü ilə əvəz edə bilərdi.  
2010-cu ildə çap olunan tərcümə materiallarına uğurlu bədii 
nümunə kimi  “İrəli”  Ədəbi Məclisinin “Almanax”ını qeyd 
etmək olar. Kitab “İrəli”  İctimai Birliyi tərəfindən Azərbay-
canda gənc yazarların dəstəklənməsi məqsədilə yaradılan 
“İrəli” Ədəbi Məclisinin “Gənc yazarların əsərlərinin çap edil-
məsi” layihəsi çərçivəsində meydana gəlmişdir.  
“Almanax”da gənc yazarların poeziya və  nəsr nümunələri 
ilə yanaşı  tərcümə  əsərləri də yer alıb. Etiraf edək ki, gənc 
olmaqlarına baxmayaraq, bu gənclər bir yazımızda qeyd 
etdiyimiz kimi yolun uğurlu başlanğıcından xəbər verirlər, elə 
tərcümə elədikləri əsərlərdə də həssaslıq, ədəbi fakta məsuliy-

---

 
44 
yətlə yanaşmaq səriştəsi, dil səlisliyi hiss olunur. Leyla Şəri-
fova, Qismət, Leyla Hüseynova  və bir çox başqa yazarların 
tərcümə elədikləri mətnlər qənaətbəxş hesab edilə bilər. Təbii 
ki, bu tərcümələr də müəyyən xətalar və dil qüsurlarından xalı 
deyil. Onlar üzərində bir balaca dayanaq. Məsələn, Leyla Şəri-
fovanın O.Henridən çevirdiyi “Purpur paltar” hekayəsinin 
tərçüməsində belədir:  “Saat beşdə o, purpur paltarda küçədə 
gəzirdi. Yağış gücləndi və düz istiqamətdə güclü külək də 
əsirdi. Insanlar çətirlərlə  və  bərk bağlanmış plaşlarla evə, 
maşınlara tələsirdi. Onların çoxu bu gözəl, sakit, xoşbəxt, 
nurlu baxışlı purpur paltarda yağış altında sanki yay vaxtı 
bağda gəzən qıza baxırdı. (Bakı, 2010, səh.53) Zənnimcə, son 
cümlə belə olsaydı, cümlə daha səlis alınar, fikir daha bitkin və 
mənalı  təsir bağışlayardı.: ”Saat beşdə o, purpur paltarında 
küçədə gəzirdi. Yağış gücləndi və düz istiqamətdə güclü külək 
əsməyə başladı. İnsanlar çətirlər və bərk bağladıqları plaşlarla 
evə, maşınlara tələsirdilər. Onların çoxu bu gözəl, nurlu 
baxışlı, sakit və xoşbəxtcəsinə sanki yay vaxtı bağçadaymış 
kimi yağış altında gəzən purpur paltarlı qıza baxırdı.” Təbii ki, 
hər bir mətnin araya-ərsəyə  gəlməsində müəllif  əziyyət çəkir. 
Lakin o, bu prosesi elə mükəmməl və peşəkarcasına başa 
vurmalı, fikri elə səlis cilalamalıdır ki, oxucu bu əziyyəti hiss 
eləməsin. Yəni” bu prosesdə doğma dilin imkanlarından 
yaradıcılıq yolu ilə elə istifadə edilməlidir ki, “dil maneəsi” 
deyilən divar hiss edilməsin, müəllifin fikir və duyğuları 
buxovlanıb qalmasın, müqabil dilin axar-baxarında öz təbiiliyi-
ni və orijinallığını qoruyub saxlaya bilsin.” (B.Nəbiyevlə 
müsahibə. “Ədəbi tənqid” jurnalı, 1992, N-1, s.21)  
Bu baxımdan, kitabda yer alan Qismətin tərcümələri mənə 
daha səlis və maraqlı  təsir bağışladı. Xüsusilə, onun Edqar 
Podan çevirdiyi “Liman qırıntıları”,  Şekspirin “Qorxu-
ram”, Herman Hessenin “Bütün ölümlər” kimi şeirlərinin 
tərcüməsində orijinalın keyfiyyəti,  şerin ruhu, ətri duyulur. 
Qismət ilk növbədə, tərcümə elədiyi  şeirdəki poetik yaşamı, 
obrazlılığı oxucuya çatdıra bilir, sözün sirayət gücünü birbaşa 
hisslərimizə yeridir. Məsələn, onun Xorxe Luis Borxesdən 
etdiyi “Anlar” şeirinin tərcüməsinə diqqət edək: 

---

45 
...Anlar, sadəcə anlar. Siz də anı yaşayın. 
Hər yerə özüylə su, çətir və paraşüt  
 
   götürməmış 
   getməyən insanlardanam mən. 
Yenidən başlaya bilsəydim əgər heç nə    
 
 
 
daşımazdım.  
Əgər yenidən başlaya bilsəydim,  
Yazda çarıqlarımı vızıldadıb atardım. 
Və payız bitənə qədər yeriyərdim çılpaq    
     ayaqlarla.(səh.75) 
 
Mən ilk oxunuşda düşündüm ki, bəlkə mütərcim buradakı 
“vızıldadıb” ifadəsini, bir başqa, deyək ki, “qolazlayıb”sözü ilə 
əvəz eləsəydi fikir daha samballı təsir bağışlayardı. Amma şeiri 
bir də oxudum, ondakı  məna siqləti mənə sirayət etməyə 
başladı, özümü hər  şeydən beşmiş, yorulmuş insanın, həyatın 
yalnız xoş anlarının mahiyyətinə varıb onun dadını çıxarmağa 
təşnəli olan şairin yerində hiss elədim, duydum ki, ömrün sizif 
yükünü boşaldıb yüngülləşmək istəyən kimsə elə  əynindəkini 
də uşaq çılğınlığı ilə vızıldadıb atmağa qail olar. 
Bir amili də xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Çağdaş  ədəbiy-
yatımızda tərcümə sahəsində böyük məhsuldarlıq, dinamika 
hakim olub. Amma burada da diqqətli olmalıyıq, çalışmalıyıq 
ki, bu polifoniyada xam püxtəni, qrafoman istedadı, həvəskar 
peşəkarı üstələməsin. Bir məsələyə - oxucuya “kimi və  nəyi 
ötürməyimizin vacibliyi” məramına da məsuliyyətlə yanaşma-
lıyıq. Oxucunu elə informasiya məkanına daxil etmək lazımdır 
ki, o, bu məkandan əli dolu, zehni zəngin çixa bilsin. Məsələn, 
klassik  ədəbiyyatımızın tərcüməsi ilə  əlaqədar 2008-ci ildə 
R.Uluselin “Klassika”  əsəri  ərsəyə  gəlmişdi. Təəssüf ki, bu 
tərcümə kitabı layiqincə  dəyərləndirilməmiş, diqqətdən kənar-
da qalmışdır. Halbuki, burada dünya ədəbiyyatı klassikasının 
tərcümə olunan bir çox nümayəndələri təsadüfi imzalar olma-
yıb, düşüncə sistemində müəyyən təbəddülatlar yaradan, bəşəri 
suallara cavab aramaqla məşğul olan, insan mənəviyyatının 
zənginləşməsində spesifik önəm kəsb edən şəxsiyyətlərdir. Bu 

---