Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
247 “Akvalanq”dakı qadının isə bəxti sadəcə onda gətirir ki, onun oynadığı “tamaşanın” tərəf-müqabili öz əri olur. “Akvalanq” antitezalar üzərində yaradılan əsərdir. Əsərdə elə bir ciddi sosial problematika olmasa da, bəşəriyyətin əbədi mövzularından olan xeyir-şər, insan nəfsinin, onun izzət və şərafətinin sınağa çəkilməsi məqamları bədii müstəviyə çıxarı- lır. Burada dəniz həm müqəddəslik simvoludur – o, günahı, çir- kabı yuyacaq, özündən itələyəcək qədər təmizdir, məsumdur. Amma digər tərəfdən o, şeytan kimi insanı günaha sövq edən- dir, romanın gənc qəhrəmanı olan qadın öz akvalanqını gör- mək, onu tanımaq, bu naməlum “aşiqinə” qovuşmaq sevdası ilə hər gün dənizə baş vurur. Hətta bir addım bu yana, arzuladığı vüsal anı baş tutacağı təqdirdə öz həyat yoldaşını belə bu akvalanqa dəyişəcəyinə oxucunu inandıran bu qadın təskinlik üçün seçilən məkanın – görüş yerinin məhz dəniz olması səbə- bindən özünü bir o qədər də narahat hiss eləmir. Dənizin təmizliyi sanki onun vicdanına da su səpmiş kimi olur. Ümu- miyyətlə, “Akvalanq” əsərində fərdi-daxili təkamül ideyası, qəhrəmanını işığa aparan katarsis prosesi var. Burada mistik düşüncə gerçəkliyin təbiiliyi ilə çulğaşmış, qaynayıb-qarışmış haldadır. Əsərdəki fəlsəfi notlar da cənnət-cəhənnəm, xeyir-şər, məsumluq-günah, nəfs-şərəf antitezalarına köklənir. İnsanın günahını dərk edərək ondan uzaqlaşma cəhdləri, bəzən də onlar arasında sərhədləri itirmə disharmoniyası hissin, duyğunun psixoloji ladda gərginliyinə gətirib çıxarsa da sonuc mənəvi dünyanın qələbəsi ilə nəticələnir. “Aktrisa” əsərində isə edilən cinayətin dərk məqamı sahibinə-yazıçıya intihardan başqa çıxış yolu qoymur: “ Yox, belə eşq ola bilməz. Bu yalnız nəfsin istəyi, bədənlərin cazibəsi idi. ....Heyf ki, mən bunu çox gec başa düşdüm. Xirtdəyim şeytanın cənginə keçəndən sonra Alla- ha tərəf baxmağın nə xeyri... İlahi, bağışla məni. Mən sənin son imtahanından üzüağ çıxa bilmədim. İblis məni düz yolumdan sapdırdı, məni qatil elədi. Hə, hə, iblis. Bu onun yox, iblisin tamaşasıydı. Məni imtahana çəkməkçün qurulan tamaşa... Bəlkə O, elə özü iblisdi? İblisdi, şaytandı, Allah bilir hər nədi... Görəsən məndən sonra nə qədər adamı yolundan sapdıracaq.” 248 Belə bir mühakimə motivi “Akvalanq”da da var. Sadəcə burada qadının içində gedən katarsis prosesinə rəvac verən başlıca nəsnə rəssam ərinin çəkdiyi Peyğəmbər şəkli olur. Daim dənizə, naməlum akvalanqını görməyə can atan qadın ərinin çəkdiyi peyğəmbər şəklinə o qədər də maraq göstərmir, içini şeytanı hiss bürümış kimsənin belə bir ovqatda bulunması imkansız bir şey... Daha doğrusu, günah daşıyan insan necə başını qaldırıb səmaya baxa bilmirsə, qadın da bu şəklə baxmağa çətinlik çəkir. ” ...qəfildən nəzərim Azadın arxasında, azca sağda qoyulmuş molbertə sataşdı. Özümə tam gəlməsəm də, şəkil elə bil nəzərlərimi zorla tutub saxladı. Deyəsən, tam işlənib qurtarmamışdı. Axır vaxtlar tabloya heç diqqət verməmişdim, fikrim dənizdə olduğundan, Peyğəmbərin əvvəl boş olan yerinin nə vaxt dolduğunu da hiss eləməmişdim. Onun atı da, bədəni də çox gözəl formada işlənmişdi, ancaq sifətinin yerində qəribə bir gözqamaşdırıcı işıq parıldayırdı və elə bil getdikcə daha da güclənirdi. Şəkildən günəş doğurdu sanki.” Sonda, o zaman ki, qadın içini sarmış günah məngənəsindən qurtulduğunu zənn edir, daxili “mən”i də mənəvi-ruhani aləmə transformasiya olunur:” Həmin an mən o parlaq çöhrədən çıxan işığı sevdim, dəhşətli dərəcədə sevdim və anladım ki, bundan sonra bütün taleyim yalnız və yalnız o işığın ixtiyarındadı. Bundan sonra mən daha heç vaxt günah etməyəcəm. Ən azı, məni Xilas edən O işıqdan utanacağam, çəkinəcəyəm, xəcalət çəkəcəyəm.” Ilqarın nəsri psixoloji ovqat nəsridir. Onun əsərlərində obrazlar öz qeyri-adilikləri, xəlvətdə saxlayıb gizlətdikləri key- fiyyətlərin özünəməxsusluğu, hətta ölümlərini belə gözə alaraq öz həyat prinsipləri üzrə hərəkət etmək çoşğusu ilə maraq doğururlar. Ilqarın nəsrinin səciyyəvi cəhətlərindən biri onun güclu romantikaya malik olmasıdır. Hətta kriminal mövzulu “Aktrisa” əsərində belə qüvvətli romantik təsir gücü var. Əsər- də oxucunu gərginlikdə saxlayan hadisələr, mürəkkəb vəziyyət doğuran situasiyalar gözlənilmədən ayrı müstəviyə-psixoloji qata kecirilir və bu qatda artıq romantik ovqat hakim olur. Bu baxımdan, real bir cinayət səhnəsinin təsviri ilə başlayan, axıra qədər də bu cinayətin izini tapmaq məramı ilə davam edən 249 əsərin son – açılış səhnələri romantik haləyə büründüyündən kədərli sonluq təəssüratı yaratmır. Hər iki əsərin sonu qəhrəmanla oxucu arasında yüngül namüəyyənlik ilə sona yetir. “Aktrisa” əsərində cinayətkar yazıçı oxucunun diqqətinə çatdırır ki, onunla oyun oynayan qadın son dəqiqələrinə kimi bircə dəfə də olsun onun səsini eşitmədən dünyadan köçüb. “Akvalanq”da isə əsərin baş qəhrəmanı bizə onun adını belə bilmədiyimizi üzə vurmaq fürsətini əldən vermir. “Aktrisa” povestində öz monotamaşasını oynayan qadının sözləridir: “Hər bir insanın həyatı özünün səhnəyə qoyduğu bir pyesdir. Özümüz qururuq, özümüz də oynayırıq, Uğurun da uğursuzluğun da məsuliyyəti yalnız öz üstümüzə düşür... Amma təəssüf ki, heç kimin aktyorluq fəalliyyəti yalnız öz pyesi ilə məhdudlaşmır. Hər kəs öz səhnə əsərinin rejissoru olmaqla bərabər, eyni zamanda minlərlə başqa əsərdə müxtəlif rollar ifa edir. Baş rollardan tutmuş kiçik epizodlara qədər.” Həqiqətdir, bu rollar həmçinin daxilimizdəki gizli “mən”i tanı- mağa, ondakı işıq yaxud qaranlıq, xeyir, yaxud şər əlamətlərini üzə çıxarmağa, aşkarlamağa yardımçı olur. Bəlli olur ki, heç insan özü özünü lazımınca tanımır, yüngül bir qığılcım bu özünüdərk məqamla təmasa yardımçı olur, gizlinlərin görün- məsi üçün enerji mənbəyinə çevrilir. Necə deyərlər, tipik qəhrəmanın mövcudlığu üçün tipik şərait yaransın gərək. O zaman çalışaq ki, qorxulu oyunların aktyoruna və qəhrəmanına çevrilməyək. Çox da ki, həyat bir səhnədir... Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|