Microsoft Word yeni rustem Kamal sozu ishiga

Rüstəm Kamal 
 
128 
 
Qadınla  Kişini  birləşdirən  əlaqə  (məhrəm)  nəfəsdir,  insan 
nəfəsidir.  "Məhrəm  qadın  təmasından  nəfəsi  tıncıxdı"...; 
"Bir-iki kərə baxışları rastlaşdı, üçüncü dəfə Qadın dönüb 
onun  gözlərinin  içinə  baxanda,  sözsüz-sovsuz  bir-birlərini 
başa  düşdülər"  ("Kəpənək");  "Qadın  bədəninin  qoxusu 
dalğa-dalğa  qalxıb  beynini,  şüurunu  dumanlandırdı, 
ürəyinin 
döyüntüsünü 
artırdı, 
gərilmiş 
bədəninin 
damarları boyu gəzişdi..." ("Kişi qırığı"); 
"...baştərəfdəki  ikiadamlıq  çarpayının  üstündəki  tül 
örtüklü  yastıqların  durumundan  bilirdi  ki,  xeyli  vaxtdır, 
məhrəm  nəfəslə  isinməyib..."  Paltar  qadın  dünyasını  və  kişi 
dünyasını  birləşdirən  predmet  simvolikasıdır:  "...Bir  azdan 
əlində  yol  sumkası,  qoltuğunda  qovluq  qapıdan  çıxanda, 
səhnəyə yavaşdan: 
-  Sən  allah,  bir  qat  alt  paltarı  al  gətir  mənə,  -  dedi" 
("Çıxış" hekayəsi). 
Paltar  qoxusu,  qadın  bədəninin  qoxusu,  dünyanın  semiotik 
kodlarıdır.  Ümumiyyətlə,  insanın  beş  duyğusunun  subspecie 
dili N.Əbdülrəhmanlının nəsrində fəal iştirak edir. 
Nərimanm  etibar  etdiyi  bir  şey  var  -  yaşantı  yaddaşı! 
Əslində  bu  nəsr  xatırlama  poeziyasıdır.  Mətnin  "çoxsəsliyi", 
bilgi-informasiya 
layları 
yaşantı 
yaddaş 
(müəllifin, 
personajların)  ilə  əlaqədardır.  "Həmin  anlardasa  xəstənin 
içindəki  hər  şey  dönürdü:  get-gedə  öləziyən  yaddaşındakı 
adamlar,  evlər,  ağaclar...  başıaşağı  durur,  yeriyir, 
danışırdılar..." 
"Ayın dünyanı bürümüş aydınlığı, havanın sərinliyi  bir 
göz  qırpımında...  bağlı  yaşantılarını  yuyub  apardı,  fikri-
zikri  səhər  gördüyünün  üstünə  qayıtdı..."  ("Şeytan 
mövsümü"). 
Yaşantı  yaddaşı  obrazların  metaforik  realizə  imkanlarına 
hesablanıbdır.  "Yelçəkən".  "İşıqsızlıq",  "Kəpənək",      "Dönəl-
gə".  "Şeytan  mövsümü"  -  metaforanın  metamorfozasını 

---

Rüstəm Kamal 
 
129 
 
(tavtologiyaya  görə  üzr  istəyirəm)  görürük.  Bu,  Azərbaycan 
nəsrindən 
gələn 
ənənədir. 
Nəriman 
ənənəni 
yaxşı 
mənimsəyibdir. 
Əgər metafora epik təhkiyəyə tam keçmirsə, epik təcrübənin 
paylaşmasına, söylənilməsinə sərf olunmursa, deməli, rudiment 
halında qalacaqdır. "Uşaq vaxtı gün uzunu havanın qaralmağını 
ürək  döyüntüsüynən  gözləyirdik.  Vədə  yetişən  kimi,  çıxıb 
çaylaq  daşından  hörülmüş  evimizin  dəlmə-deşiklərində 
gecələyən  sərçələri  tutardıq.  Qorxudan  ürəkləri  ovcumda 
partlayan quşcuğazları indiyəcən yadımdan çıxara bilmirəm. 
....Və  günlərin  birində  mənim  də  ürəyim  həyatın 
ovcunda  belə  partlayacaq".  ("Ömürlüyüm").  Nərimanın 
nasirlik  istedadım  şərtləndirən  vizual  kodla  yanaşı,  akustik 
koddur.  Səs  dünyaları,  fərdləri  bir-ləşdirir.  Səs  məkanı 
formalaşdırır.  "...avtobusun  səsi  göyəm  kolunu  keçməmiş 
Məsmə  arvad  bərkdən  söylənə-söylənə  süpürgəçiliyini 
etməyə yollanacaq..." 
Naturfəlsəfə  baxımdan  onun  qəhrəmanları  Yel  ünsürünə 
bağlıdırlar.  Onlar  qarabasmada,  yuxuda  uçurlar.  "Yerdən 
qaldırdılarmı,  yoxsa  özümü  havada  uçurdu  -  xəstə  bunu 
araşdıra  bilmədi"  ("Dönəlgə").  Bu  qəhrəmanlar  yel  kimi 
bir  yerdə  qərar  tutmurlar.  ("Dönəlgə"),  yaxud  yeldən 
əziyyət çəkirlər: "Səhər qalxıram, canımdakı yel məni dinc 
oturmağa qoymur" ("Yelçəkən"). 
Nəriman  Əbdülrəhmanlı  nəsri  etnik  təcrübənin  milli 
təhkiyədə 
realizə 
imkanlarını 
öyrənilməsi 
baxımmdan 
dəyərlidir.  Klassik  təhkiyənin  (burada  60-cı  illəri  də  daxil 
edirəm)  povest  hekayə  miqyasına  hesablandığı  бир  вахтда 
Nərimanın  эюзлянилмядян  romanlarla  сящнядя  görünməsi 
эюрясян, ня иля баьлыдыр? 

---

Rüstəm Kamal 
 
130 
 
ЕЛЧИН ЩЦСЕЙНБЯЙЛИ: 
TARİX EHTİRAS KİMİ 
 
Бу кичик гейдляр Елчин Щцсейнбяйлинин «Он цчцнъц 
щявари 
– 
141-ъи 
Дон 
Жуан» 
роман-екскурсу 
щаггындадыр.  Тяхминян  ейни  вахтда  башга  дяйярли 
йазычы (Н.Ябдцррящманлы)  həmin тарихи образа  - Оруъ 
бяй  Байата  мцраъият  едир.  Ялбяття,  бу  романлар  йазы 
цслубуна,  тящкийя  стратеэийасына  эюря  бир-бириндян 
фярглянир.  Инди  онлары  мцгайися  етмяк  фикриндя 
дейилик.  Щяр  биринин  юз  цстцнлцйц,  юз  формасы,  юз  
йанашма  тярзи  вар...  Щяр  икисинин  ъящди  мцщцм 
йарадыъылыг  акты  кими  дяйярляндирилмялидир.  Бир  дя 
ваъиб  оланы  –  Азярбайъан  романынын  гаршысында  йени 
мювзу, 
сцжетйарадыъылыьы 
имканларынын 
эенишлянмясидир.  
Романын  архитектура  ландшафты  мцяллифин  «тарихи 
эюзцнц», мцшащидя вя тяяссцратларыны фокуслашдырыр. 
Шящярлярин  кечмиши  вя  буэцнкц  тарихи  пейзажы 
щадисяляри  фяргли  фокусларда  эюрмяйя  имкан  верир. 
Йазычы  о  дюврцн  мемарлыг  ландшафтыны,  испан 
ъямиййятинин  иътимаи-сосиал  моделини  бярпа  едир. 
Архитектура  ландшафты  охуъу  гаврайышынын  еффектли 
цсулларындан  биридир.  Биздя  ики  йазычыда  визуал 
архитектура  йаддашыны  вя  мемарлыг  щяссаслыьыны 
сезмяк олар: Анарда вя Елчин Щцсейнбяйлидя.  
Йарымфясиллярин  башлыглары  («111999  ситряли 
адам»,  «Хялвятхана ящвалаты»,  «Оруъ Байатын вя мяним 
хач 
суйундан 
кечмяйим». 
«Гайде 
иля 
кябин», 
«Еспелатонун вя «щансыса иранлынын 999 нюмряли иши» 
вя с.) сцжетин мараглы олмасыны тямин едир.  

---