Microsoft Word Zahid ikinci kitab
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Milli Kitabxana
- Şəlalə NƏBİYEVA pedaqoji elmlər namizədi Milli Kitabxana
Milli Kitabxana
12 başlayırlar. Göründüyü kimi məzmun uşaqlar üçün cəlbedici- dir. Kölgələrin başına cürbəcür əhvalatlar gəlir və həmin süjetlər uşaqları əyləndirir. Bu tipli hekayələrin hər birinin alt qatında müəllifin fəlsəfi fikirləri dayanır. Həmin fikirlər böyüklər üçündür. Beləliklə müəllif uşaq əsərlərində fəlsəfi fikirlər ifadə etmək bacarığı ilə diqqətimizi cəlb edir. Heyvanların kölgələri atılıb düşür və xoşbəxt-xoşbəxt oynayır- lar. Birdən ovçu kölgəsi peydə olur. Kölgələr dəhşətə gəlirlər. Ovçu kölgəsi onlara deyir: “Doğrusu mən sizi qovmaqdan yorulmuşam. Gəlin indi siz məni qovun” pələng kölgəsi isə ovçu kölgəsini hədələyir və ondan qorxmadığını söyləyir: “Ancaq sənin sahibinin tüfəngi var, bizi qorxudan budur”. Ovçu kölgəsinin öz sahibinə nifrət etməsi haqqında söhbətləri isə hekayənin fəlsəfi fikrini müəyyənləşdirir. Məlumdur ki, ovçu olmasa onun kölgəsi də olmaz. Amma buna baxmayaraq silahını götürüb heyvanları məhv edən ovçuya öz kölgəsi də nifrət edir. Beləliklə yazıçı gözə görünməyən, əti-canı olmayan, əslində heç nədən oxucunu düşündürən problemlərin izahına girişir. “Yalançı sözlər” hekayəsində ata-anasına yalan danışan və bunun pis aqibətini göstərən ənənəvi bir mövzunu yeni, son dərəcə orijinal bir yolla həllinə girişir. Məktəbdən qaçıb zooparka gedən uşaq anasını aldadır. Ona həqiqəti demir. Bu “Yalançı sözlər” hekayəsinin süjet xəttidir. Lakin hekayədə nə bu cümləyə, nə də onun ifadə etdiyi bir epizoda rast gəlmirik. Bunu ana ilə uşağın söhbətindən hiss edirik. Yazıçı uşağın hərəkətlərinin pis olduğunu da demir. “Yaşar bu yalançı sözlərlə başara bilmirdi. Elə ağzını açıb sözün düzünü demək istəyirdi ki, yalançı söz onun dilinin ucundan həqiqi sözlərin hərəsinə bir yumruq, bir dirsək, axırda da bir təpik ilişdib keçirdi qabağa. Bu yalançı söz Yaşarın ağzından elə çıxırdı ki, adam onun yalan olduğuna qətiyyən inanmırdı.” Əslində bu yalançı sözün canlı obrazıdır. Oxucu uşaq yalanın hərəkətini, kobudluğunu, Yaşarın dilinin ucundakı həqiqi sözləri
Milli Kitabxana
13
sıxışdırmasını görür və onu canlı bir obraz kimi təsəvvür edir. Yalançı sözün obrazı bütün əsər boyu inkişaf edir. Ananın “Dərs çoxdan qurtarıb, bəs sən hardasan?” sualını eşidəndə: “ Bax bu zaman həmin o yalançı söz Yaşarın lap dilinin ucunda dayanıb ağzından çıxmağa hazır olan doğru sözü necə itələdisə Yaşar iki dəfə udqunmalı oldu. Sonra yalançı söz güllənin ağzından çıxan mərmi kimi düz ananın üzünə çırpıldı”. Deməli, yalançı sözlər daha güclüdür. Onların güclü olmasının səbəbi Yaşarın yalançı sözlərə rəğbət bəsləməsindədir. Lakin Yaşar yalançı sözlərin nə qədər qorxunc olduğunu anası ilə söhbət edərkən görür. Yazıçı ananın həyəcan keçirdiyini, bu yalanları başa düşdüyü üçün oğlunun halına acıdığını demir. Bu sözlərin özü də obraza çevrilir: “Yalançı sözlər ananın üzünə dəyəndə Yaşara elə gəldi ki, anası bibər yedi. Çünki, yazıq arvadın sifəti əyildi. Yaşar dodaqlarını sıxıb dayandı ki, yalançı sözlər daha çıxa bilməsin. Çünki, anasına yazığı gəldi”. Bu, canlı bir prosesdir. Hekayənin son cümlələri belədir: “Ah, bu yalançı sözlər! Onlar Yaşarın əlinə düsəydi...” Beləliklə yazıçı qəhrəmanın “ Öz mənfi xüsusiyyətlərini başa düşdü” kimi müddəalardan imtina edir və daha obrazlı düşüncə ilə əsərini yekunlaşdırır. Uşaq ədəbiyyatının obrazlı olması dünyanın nəhəng sənətkarlarını daim düşündürmüşdür. Lakin uşaq mücərrəd obrazları heç də həmişə başa düşmür. Əgər uşaq müəllif fikrini başa düşməsə bundan ləzzət də almaz. Hər bir yazıçı bu problemi imkanları, istedad səviyyələrinə uyğun həll edirlər. Həm də hər bir qələm sahibi bu işi orijinal yolla həll etməyə çalışır. Burada yazı çının başqasını yamsılamağı yolverilməzdir. Həqiqi yazıçı təsirləndiyi bir üslubun boyunduruğundan çıxmağı bacarmalıdır. Anderseni, Rodarini, Kiprinqi, Tompsonu, Kerrolsu, Bartonu, Mixalkovu, Oleşanı və başqalarını mütaliə edən Zahid Xəlil orijinal yol tutmaq üçün ciddi axtarışlar etdi və ona nail oldu. “Yalançı sözlər”,
Milli Kitabxana
14 «Kralın kreslosu» “İtmiş pul kisəsi”, “Pul şəhərinin adamları”, “Bütün dünyanı fəth edən padşahın nağılı”, “Üçbucaq ölkənin adamları” və s onlarla hekayəsi Zahid Xəlil sənətinin heç kəsə bənzəmədiyini, büllur dağ çayı kimi təmiz bir dilə, obrazlı düşüncəyə, qeyri adi süjetlərə və kompozisiyaya malik bir sənət nümunəsi olduğunu göstərir.
Şəlalə NƏBİYEVA pedaqoji elmlər namizədi Milli Kitabxana
15
Milli Kitabxana
16
YUMRU YUMAQ
ir yumru yumaq var idi və yaman qоrхaqdı. Buna görə də həmişə diyirlənə-diyirlənə gеdirdi ki, оnu görən оlmasın. Bir dəfə bu yumru yumaq yеnə də dığırlanıb gеdirdi. Birdən qabağına bir yumru Yumruq çıхdı. Yumru Yumruq güclü və qəzəbli idi. —Еhеy yumru Yumaq, hara bеlə? Məgər qоrхmursan ki, yоlda səni əzişdirib palaza döndərərlər? —Qоrхuram! Amma gеtməliyəm. Aхı yumru-yumru qayaların arasında Qumru adlı bir qız mənim yоlumu gözləyir. О məndən yumşaq bir cоrab tохuyub yumru bir хоnça düzəltmək və Yuхarı Yurddakı igid оğlana göndərəcəkdir. —Bir halda ki, bеlədir, оnda qоy mən də səninlə gеdim. Yumru Yumruq da Yumru yumağa qоşulub gеtməyə başladı. Əvvəl qabaqlarına bir dоvşan çıхdı. Еlə dоvşan da yumaq kimi yumru idi: —Ay Yumru Yumaq, ay Yumru Yumruq hara bеlə? Məgər qоrхmursunuz ki, yоlda yalquzaq sizi parçalayar? Yumru Yumruq qəzəbləndi. Bir az da yumurlanıb qaşqabağını tökdü: —Yalquzağın nəyindən qоrхuruq? Qоy о bizdən qоrхsun! Dоvşan Yumru Yumruğun nə qədər güclü və qоrхmaz оlduğunu indi gördü və dеdi: —Qоyun mən də sizinlə gеdim! —Lap yaхşı оldu – dеyə Yumru Yumruq atılıb düşdü. Amma atılıb düşəndə az qaldı ki, cözələnsin.
Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|