~ 333 ~
üçün böyük səy göstərirdi. Nəhayət yorulmaq nə olduğunu
bilməyən bu zəhmətkeş insan öz arzusuna çatdı. O, tarixi
yerlərimizdə ömrü uzunu apardığı tədqiqatları, araşdırmaları
bir yerə toplamağa müvəffəq oldu. Beləliklə onun 2005-ci
ildə yeganə əsəri “Bura Gülüstanı-İrəm torpağıdır ” kitabı
(“Şuşa “nəşriyyatı, 208 səh.) işıq üzü gördü. Kitab qədim
Şabran şəhərinin öyrənilməsində ən dəyərli tədqiqat əsəridir.
Nurbala müəllim bir ziyalı kimi həm də yüksək estetik
zövqə malik bir insan idi. Bu yüksək və möhtəşəm duyğular
onu həm də rəssam və bağban kimi yetişdirmişdi. Çəkdiyi
şəkillər insanların zövqünü oxşayırdı. Bağ-bağçada
yetişdirdiyi nadir güllər, çıçəklər, bar verən meyvə ağacları
isə insanları heyrətə gətirirdi.
Bir sözlə Nurbala müəllim belə gözəl və nadir xüsusiy-
yətlərə malik bir insan idi. İndi də gəlin onun həyat və əmək
tarixçəsinə bir az da dərindən diqqət yetirək:
Nurbala Şahbala oğlu Quliyev
1928-ci ildə Şabran (keçmiş Dəvəçi)
rayonunun Orta Əmirxanlı kəndində
kəndli ailəsində dünyaya gəlib. İlk
təhsilə 1935-ci ildə Orta Əmirxanlı
kənd yeddillik məktəbinin I sinfinə
daxil olmaqla başlayıb. 1943-cü ildə
isə həmin kənd məktəbini müvəffə-
qiyyətlə bitirib. Həmin ildə də orta
təhsilini keçmiş Dəvəçi qəsəbə
S.M.Kirov adına orta məktəbində
davam etdirib. Yeni təhsil ocağında
oxuduğu ilk vaxtdan yüksək bilik, bacarıq və nümunəvi əxlaq
və intizam nümayiş etdirən N.Quliyev 1946-cı ildə orta
məktəbi əla qiymət, nümunəvi əxlaqla bitirərək orta təhsil
haqqında kamal attestatı alıb.
Orta məktəbi bitirdikdən sonra gənc Nurbala tarix
~ 334 ~
müəllimi olmağı qərara alıb. Onun məqsədi ali məktəbdə
Vətən tarixini dərindən öyrənmək, orada öyrəndiklərini gələ-
cəkdə məktəbdə müəllim işləyərkən şagirdlərinə çatdırmaq idi.
Bu arzu və xəyallarla sənədlərini ali məktəbin tələbə
qəbulu komissiyasına təqdim edib. İmtahanlarda böyük uğur
qazandığına görə o, 1946-cı ildə Azərbaycan Dövlət Univer-
sitetinin tarix fakultəsinə qəbul olunub.
Ali təhsil aldığı illər N.Quliyevin həyatında ən unudul-
maz illərə çevrilib. O, öz biliyi, bacarığı, davranışı və nizam-
intizamı ilə qısa müddətdə bütün tələbə və müəllim kol-
lektivinin sevimlisi olub. Ali məktəbdə təhsil almaqla yanaşı
tariximizi tədqiq etmək, onu araşdırmaq məsələlərini qarşısına
ali məqsəd qoyub.
Hər il yay tətili dövründə Azərbaycanın şimal bölgəsinin
tarixi qalalar və istehkamlarla zəngin bir guşəsi sayılan Şabran
ərazisində olan tarixi yerləri maşınla, piyada və ya atla gəzib.
Çıraqqala, Narınqala, Dərbənd qalası kimi qalaları, eləcə də
Beşbarmaq və Gilgilçay sədlərini tədqiq edib.
Bir sözlə, tələbəlik illərində gənc Nurbala indiki Xızı
rayonunun Giləzi kəndindən başlamış Dərbənd qalasınadək
bütün tarixi yerləri tədqiq etməyə müvəffəq olmuşdur. Gəzdiyi
bütün tarixi yerlərdə o, hər daşı, kərpici belə tədqiq etməyi və
araşdırmağı qarşısına məqsəd qoyub.
Beləliklə gənc Nurbala Şimal bölgəsində olan, xüsusilə
Şabran ərazisindəki qədim yaşayış məskənlərində aşkar olunan
eksponatlar haqqında dəyərli məlumatlar toplaya bilib.
1950-ci ildə Nurbala Quliyev institututda təhsilini başa
vurub və ali məktəbi bitirmək haqqında diplom alıb. Respub-
lika Maarif Nazirliyi tərəfindən onun təyinatı keçmiş Dəvəçi
rayonuna göndərilib. Rayon Xalq Maarif Şöbəsinin əmri ilə
gənc Nurbala keçmiş Dəvəçi qəsəbə S.M.Kirov adına orta
məktəbində işə başlayıb. On ilə qədər bu məktəbdə tarix
müəllimi kimi fəaliyyət göstərib.
~ 335 ~
Bu dövrdə o, iş təcrübəsini və pedaqoji ustalığını yüksək
dərəcədə artırmağı bacarıb. Rayonumuzun keçmiş tarixinin
öyrənilməsi sahəsində əldə etdiyi məlumat bazasını getdikcə
daha da zənginləşdirməyə çalışıb.Tədris etdiyi tarix fənnini
dərs dediyi şagirdlərə sevdirə bilib. Bir ziyalı kimi rayon
əhalisinin ideya siyasi cəhətdən maariflənməsi sahəsində də
xüsusi xidmətlər göstərib.
1961-ci ilin aprel ayında ciddi ehtiyaca görə N.Quliyev
indiki T.Abbasov adına məktəbə tarix müəllimi köçürülüb. Bu
məktəbdə işlədiyi müddətdə yeni-yeni tədris metodlarının və
üsullarının, müxtəlif tədris texnologiyalarının dərs dediyi
sinifə gətirilməsinə nail olub. Bu səbəbdən də onun məktəbdə-
ki müəllimlər və şagirdlər arasında hörməti və nüfuzu get-gedə
daha da artıb. Lakin bu illərdə də o, Şabran (keçmiş Dəvəçi)
rayonunun tarixi yerlərini tədqiq etmək işini davam etdirib.
1975-ci ildən başlayaraq Nurbala müəllim ciddi ehtiyaca
görə əvvəlcə Sincanboyad, sonra isə Surra kənd 8-illik
məktəblərində direktor və müəllim işləyib. Həmin vaxtlarda o,
öz biliyi və bacarığı, eləcə də yüksək təşkilatçılığı ilə işlədiyi
kollektivin, eləcə də dərs dediyi hər bir şagirdin və onun
valideyninin dərin hörmətini qazanıb.
Nurbala Quliyev pedaqoji sahədə fasiləsiz olaraq əlli
ilə yaxın əmək sərf edib. Uzun illərin bu zəhməti ona nəinki
rayonda, hətta respublikada böyük nüfuz və hörmət gətirib.
Adı yüksək kürsülərdə çəkilib. Qabaqcılların ən qabaqcılı olub
Nurbala müəllim. Şəkli şərəf lövhəsindən heç zaman əskik
olmayıb.
Dəfələrlə fədakar əməyinə görə Azərbaycan Respub-
likası Maarif Nazirliyinin, Təhsil İşçilərinin Respublika
Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin RK-nın, eləcə də SSRİ
Maarif Nazirliyinin Fəxri Fərmanlarını alıb. Yaxşı işinə
görə V.İ.Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə
turist putyovkası ilə mükafatlandırılıb. İki dəfə rayon