Microsoft Word Zaqatala konfransi son variant docx
Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik
Yüklə 5,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik
| Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 214 Sənəd 2. Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 215 Sənəd 3. Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 216 Sənəd 4. Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 217 Sənəd 5. Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 218 Sənəd 6. Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 219 Vidadi Rzayev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondunun Ölkədaxili layihələr sektorunun baş mütəxəssisi rzayev1956@bk.ru İSLAM VƏ MÜASİRLİK Açar sözlər: din,sivilizasiya, sekulyarizm, radikalizm, islam Ключевые слова: религии, цивилизации, секуляризм, радикализм, Ислам Key words: religion, civilization, secularism, radical, Islam Bəşəriyyət yarandığı və özünü tanıdığı dövrlərdən başlayaraq tarixə müxtəlif dinlər, təriqətlər bəxş etmiş, insanlıq tarixi sosial-ictimai əsaslara dayansa da, dinlər, teoloji baxışlar mübarizəsindən ibarət olmuş, son orta əsrlər də daxil olmaqla istər Şərq, istərsə də Qərb sivilizasiyaları tarixində, demək olar ki, bütün hərəkat, cərəyan və çevrilişlər ya dini zəmində, ya da dini bayraq altında həya- ta keçirilmişdir. Bir sözlə, din uzun əsrlər boyu bəşəriyyətin ictimai-siyasi həyatının ayrılmaz hissəsi olmuşdur. Fransa Burjua İnqilabı ilə başlayan və getdikcə daha çox ölkələri təsiri altına salan sekulya- rizm (dinin dövlətdən ayrılması) ideyası 300 ilə yaxın bir dövrdə dini bəşəriyyətin siyasi və ictimai həyatından çıxarmağa çalışaraq buna müəyyən qədər nail olsa da, öz missiyasını başa çatdıra bilmə- miş və hazırki mərhələdə, hətta mövqelərindən geri çəkilməyə başlamışdır. Həqiqətən də, bu gün din Qərbdən tutmuş Şərqədək bütün meridianlarda getdikcə ən təsirli amillərdən birinə çevrilməkdədir. Avropada xristian-demokrat partiyalarının hakimiyyətə gəlməsi, Amerikada yüzlərlə yeni sektaların yaranması, Asiyada milli dirçəliş hərəkatlarının dini zəmində aparılması ilə xarakterizə olunan bu qayıdış ən böyük “dinsiz imperiya”nın SSRİ və sosialist ölkələri blokunun süqutu ilə nəticələnmişdir. Tarix sübut edir ki, dünya dinləri arasında islam dini qədər qısa zaman kəsiyində güclü təsirə malik olmaqla daha geniş əraziləri əhatə edən digər bir din olmamışdır. Dünyanın müsəlman əhali- sinin sayı 1975-ci ildə cəmi 500 milyon nəfər idisə, bu gün bu rəqəm 1,5 milyardı ötmüşdür. Qərbi Avropa tədqiqatçıları miqrasiya proseslərinin son dövrlərdə artması və təsiri nəticəsində çoxlu say- da avropalının islamı qəbul etməsi nəticəsində 40 -50 ildən sonra bu bölgənin islam dini üçün başlı- ca mərkəz olacağını həyəcanla proqnozlaşdırırlar. Lakin müsəlmanların sayca artmasına baxmayaraq, hələ əsl mənada yekdil, bütöv bir ümmət- dən danışmaq mümkün deyildir. Bir tərəfdə radikal islamın hakim olduğu Əfqanıstan, Əlcəzair, Li- viya, Yəmən, digər tərəfdə vətəndaş müharibəsini yaşayan Suriya, İraq və qonşu ölkələrdə dini zə- mində baş verən münaqişələr, yüz minlərlə insanın toqquşmalar nəticəsində öz yurdlarını tərk et- mək məcburiyyətində qalması müasir islamın yaşadığı ağır mərhələni təşkil edir. Radikal islamçılıq və ya “islam fundamentalizmi” artıq dünyanın ən təhlükəli probleminə çevrilmişdir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, ən acı və qlobal konfliktlərin səbəbkarı kimi bu gün Qərb mətbuatında islam fun- damentalizmi önə çəkilir. Əslində baş verən münaqişələr, toqquşmalar və terror dalğasını körüklə- yən qüvvələr elə məhz Qərbin xüsusi orqanları tərəfindən yaradılmış, maliyyələşdirilmiş dırnaqara- sı islamçı təşkilat və qruplardır. Belə radikal dini cərəyanlardan olan “vəhhabilik” hələ XVIII əsrin ortalarında Britaniya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən yaradılmışdır. Tam əminliklə demək müm- kündür ki, bu cərəyan İslamı və müsəlmanları mədəni dünyanın gözündən salmaq, müsəlman əhali- nin yaşadığı ərazilərdə qarşıdurmalar yaratmaq, Qərbin geopolitik maraqları baxımından faydalan- maq məqsədi ilə yaradılmış uzunmüddətli bir siyasi proyektdir. Bu proyektin davamı olaraq Qərbin dəstəyi ilə isə son onilliklərdə “Əl-Kaidə”, “Boko –həram”, İŞİD kimi digər terrorçu dini cərəyanla- rın yaradılmasına rəvac verilmişdir. Əslində, özü-özlüyündə islam radikalizmdən çox uzaq olan bir dindir. Bu gün Qərb mətbua- tında təbliğ edilənlərin tam əksinə olaraq, islam digər dinlərdən də artıq mərhəmətə, rəhmdilliyə, bağışlamağa, nəvazişə çağıran ideologiyaya əsaslanır. İslamın müqəddəs kitabı olan “Qurani- Azərbaycan folkloru və milli-mədəni müxtəliflik 220 Kərim” nahaq yerə Rəhman və Rəhim olan Allahın adı ilə başlamır və bu ad sonralar dəfələrlə təkrarlanır. İslam Peyğəmbərindən bəhs edən yüzlərlə hədis insanların bir-birilərini bağışlamağı, rəhm etməyi tövsiyə edir. Bununla belə, islam eyni zamanda acizliyi, zülmə boyun əyməyi və dini inanca təzyiqi sükutla qarşılamağı da qətiyyətlə pisləyir. İslam mahiyyət etibari ilə radikallıqdan çox-çox uzaq olduğu halda, özünə qarşı təzyiqlərə də son dərəcə həssaslıqla reaksiya göstərir. Tarixi faktlar sübut edir ki, islam radikallığı əslində antiislam radikallığına qarşı cavab addımı olmuşdur. Etiraf edilməlidir ki, bu gün islam düşüncəsi müəyyən mənada böhran yaşayır. İslam dininə itaət edənlər arasında məzmundan daha çox formaya diqqət edənlərin sayı artmışdır ki, bu da isla- mın mahiyyətinə zərəz verir. İslam peyğəmbəri səhabələri arasında tez-tez təkrarlayardı ki, “Mən gözəl əxlaqı tamamlamaq üçün göndərilmişəm”. Əslində “Qurani-Kərim” bir əxlaq, ədəb-ərkan ko- deksi olmaqdan daha çox yüksək ideyalar mənbəyidir. Bunun nəticəsidir ki, İslam dini əsrlər boyu bizim mənəviyyatımızın əsasını təşkil etmiş, müsəlmanların dünyada layiqli yer yutmasını təmin et- mişdir. İslam dini insanları həmişə saflığa, təmizliyə, şəfqətə, ülvi mənəviyyata dəvət etmişdir. Söz yox ki, müasir dünyanın ən aktual problemlərindən biri də din və dövlət münasibətləri məsələsidir. Bu məsələ son onilliklərdə çoxsaylı regional və beynəlxalq konfrans, diskussiya, fo- rum, görüş, parlament iclaslarının mövzularına çevrilmiş, mübahisə, hətta münaqişə səbəbi də ol- muşdur. Azərbaycan dünyada az ölkələrdən sayıla bilər ki, din və dövlət münasibətləri demokratik və sivil həll edilmiş olsun. Hazırda Azərbaycanda yaşayan əhalinin böyük əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil etdiyi halda, burada digər dinlərin nümayəndələri də tam sərbəst və azad yaşayırlar. Digər dinlərin nümayəndələ- rinin öz dini ayinlərini sərbəst icra etmələri üçün tam şərait yaradılmışdır. Azərbaycan hüquqi, de- mokratik, dünyəvi və unitar dövlət kimi dünya birliyində layiqli yer tutmaqla dövlət-din münasibət- lətini qanunçuluq əsasında qurur və dövlət dini inancların sağlam məcrada inkişafı üçün hər cür dəstək göstərir. Dini bilgiləri xurafat və nadanlıqdan qorumaq üçün dövlət tərəfindən dini təhsilin inkişafına xüsusi önəm verilir. Elə bu məqsədlə 1991-ci ildən Bakı İslam Universiteti və 1992-ci il- dən Bakı Dövlət Universitetində İlahiyyat fakültəsi açılmışdır. Sovetlər dönəmində Azərbaycanda cəmi 17 məscid fəaliyyət göstərdiyi halda bu gün onların sayı 2000-i ötmüşdür. Müasir dünyada dərinləşən sivilizasiyalararası toqquşmalar və ziddiyyətlər hər bir xalqın milli-mənəvi və dini dəyərlərinin qorunması zərurətini dövrün aktual məsələlərindən birinə çevirib. İlk baxışda təbii və mütərəqqi görünən bu meyillər bəzi hallarda sivil bəşər cəmiyyətinin mi- nilliklər boyu əxz etdiyi dinc yanaşı yaşamaq kimi ali dəyərə kölgə salır, onun etnik, irqi, dini və si- yasi dözümsüzlük kimi səciyyələnən ksenofobiya ilə əvəzlənməsinə rəvac verir. Milli özünəməx- susluğu qorumaq instikti və yaxud bəhanəsi altında son nəticədə başqa dinlərə, hətta millətlərə mü- nasibətdə dözümsüzlük halları artır. İctimai münasibətlər sisteminin sivil şəkildə tənzimlənməsi ilk növbədə insanların əks mədə- niyyətlərə və dinlərə olan dözümlülük səviyyəsindən asılıdır. Təsadüfi deyil ki, son illər bir sıra iq- tisadi, siyasi, humanitar və beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi məkanı kimi məhz Bakı şəhərinə üs- tünlük verilir. Respublikamız son illərdə Beynəlxalq Humanitar Foruma, İslam Əməkdaşlıq Təşki- latına üzv dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin toplantısına, Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumuna, Dünya Dini Liderlərinin Zirvə görüşünə və digər beynəlxalq tədbirlərə uğurla ev sahib- liyi etmişdir. 2017-ci ildə isə Bakı şəhəri İslam Ölkələri idman yarışına qonaqpərvərliyini göstərə- cəkdir. Bütün bunlar deməyə əsas verir ki, Azərbaycan multikultural və tolerant ideyalar ətrafında intellektual müzakirələr məkanına çevrilir. Azərbaycanda mədəni müxtəlifliyin inkişafına xidmət edən və siyasi əsası Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan bu strateji xətt hazırda ölkə rəhbəri İlham Əliyev tətəfindən uğurla davam etdirilir. “Mən hər bir azərbaycanlının Prezidenti olacağam” deyən İlham Əliyevin müxtəlif xalqların mədəniyyətlərinin və dini inanclarının qorunması və inkişaf etdirilməsi ilə bağlı müdrik siyasəti çağdaş dövrün reallıqları ilə şərtlənir. Yüklə 5,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|