46
firma və ya kompaniyalar istehlakçılar tərəfindən qəbul olunan məhsul haqqında
mütəmadi marketinq tədqiqatları aparmalıdırlar.
Bank fəaliyyətinin maliyyə nəticələri (ilin əvvəlindən, vergilər ödənildikdən sonra)
mln.manat
Cə
dvə
l 5
l, ay
Mənfəətlə
işləyən
bankların sayı
Bank sisteminin cəmi
mənfəəti (mənfəətlə
işləyən banklar üzrə)
Zərərlə işləyən
bankların sayı
Bank sisteminin
cəmi zərəri
(zərərlə işləyən
banklar üzrə)
Banklar tərəfindən
ə
ldə edilmiş yekun
mənfəət (zərər)
2003
33
20,5
11
1,93
18,60
2004
28
38,9
14
7,87
31,03
2009
39
269,57
7
16,59
252,98
2010
32
165,84
13
45,57
120,27
2011
30
163,52
14
-322,51
-158,99
2012
33
195,51
10
-65,50
130,01
2013
39
272,32
4
-4,75
267,57
2014(11ayi) 39
439,44
5
-28,55
410,89
Mə
nbə
: Azə
rbaycan Respublikasının Mə
rkə
zi Bankı
Cədvəl 5-də qeyd olunduğu kimi 2014-cü ilin 11 ayı üzrə ölkənin 39 bankı
mənfəətlə işləyir. Bunlara misal olaraq Beynəlxalq Bank 41124min manat,Unibank
40 849 582 manat,Bank of Baku 39798min manat,Kapital Bank 39 495 770 manat,
Access Bank 32 101780 manat və digər banklar mənfəətlə ili başa
vurublar.Ümumilikdə isə bankların mənfəəti ötən illərlə müqayisədə xeyli artaraq
439,44 mln. manat olmuşdur.Qeyd edek ki, bu rəqəm 2013-cü ildə 272,32 mln.manat
olmuşdur.
Ə
n çox zərər edən bankların sıralamasında isə 22,614 mln. manat zərərlə ilk
yerdə “Xalq Bank” qərarlaşıb.Sıralamada 2-ci və 3-cü yerləri 5,379 mln. manat
zərərlə “Dekabank” və 0,929 mln. manat zərərlə “NBC Bank” qərarlaşıb.Ümumilikdə
isə 28,55 mln.manat banklara zərər dəymişdir.
Banklar mövcud xidmət növünün bütün mərhələlərində işin nə qədər səmərəli
təşkil olunmasına qüvvə sərf etsələr belə, gec-tez yeni məhsulların (xidmətlərin)
hazırlanması obyektiv zərurət kimi meydana çıxacaqdır.
47
Yeni məhsulun işlənib hazırlanması, banklar üçün marketinqin vacib
elementlərindən hesab edilir. Müxtəlif səmərəlilik dərəcəsi ilə həyata keçirilən
hazırlıq çox vaxt bank əməkdaşlarının təcrübəsindən, qiymətli təkliflərin yığılması
üzrə işin düzgün təşkilindən və nəhayət yeni məhsulların tətbiqi üçün müvafiq
vasitələrin mövcudluğundan asılıdır. Yeni bank məhsullarının hazırlanması və tətbiqi
mərhələsində, onların yaradılması və təqdim olunmasına xərclərin hesablanılması
xüsusilə vacibdir. lk baxışdan bu vəzifənin yerinə yetirilməsi qeyri-mümkün hesab
edilə bilər, belə ki, bankın bütün xidmətləri vahid baza əsasında hesablanıldığından,
bu və ya digər xidmətə konkret nə qədər xərc çəkildiyini müəyyən etmək mürəkkəb
məsələdir. Bununla belə rəqabət şəraitində yeni məhsulların hazırlanması və
tətbiqinin səmərəlilik vəzifəsi daim gündəlikdə olan məsələdir və bunu xərclərin
strukturunda hərtərəfli təhlil aparmaq yolu ilə həll etmək mümkündür.
Yeni məhsulları (xidmətləri) işləyib hazırlayarkən, onların tətbiqində
perspektiv istiqamətləri aydın təsəvvür etmək vacibdir. Məsələn, elə əməliyyat
xidmətləri işləyib hazırlamaq məsləhətdir ki, onlar mövcud xidmətləri tamamlasın və
bankın əsas fəaliyyəti ilə əlaqədar olsun. Yeni xidmətləri təklif edən zaman onların
gəlirliyinə və adi ənənəvi məhsul olmasına, eləcə də əməliyyat və kredit risklərinin
minimal səviyyəsinə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır.
Son dövrlərdə, tətbiq olunan xidmətlərin avtomatlaşdırılması tələbi
meydana gəlmişdir. Yeni xidmətlərin tətbiqində bir vacib həqiqəti də nəzərdən
qaçırmaq olmaz. Bu ondan ibarətdir ki, yeni xidmətlər ilk vaxtlar banka gəlir
gətirməsə də, sonrakı potensial mənfəət üçün bu addımı atmaq lazımdır.
3.2 Real sektorda bank fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri
Hər bir müstəqil iqtisadiyyatın real ünsürlərindən biri olan bank sisteminin, səlis
idarə olunan bank sferasına ehtiyac vardır. Dəqiq idarə olunan bank sistemi müəyyən
mənada real iqtisadiyyatın barometridir. Məhz bu baxımdan inzibati amirlik idarə
etmə metodlarından, təsərrüfatçılığın yeni iqtisadi metodlarına keçildiyi bütün
48
ölkələrdə bank sisteminin idarə olunması mexanizminin təkmilləşdirilməsinə xüsusi
yer verilməlidir.
stehsal münasibətlərinin dinamizminin yüksək səviyyəsi, əmtəə-pul-bazar
münasibətlərinin formalaşmasına xüsusi diqqət, müasir pul-kredit siyasətinin və bank
işinin idarə olunması üzrə dəqiq taktika və strategiyanın işlənilib hazırlanmasını
zəruri edir.
nflyasiya prosesi, iqtisadiyyatın “dollarlaşma” səviyyəsinin artması, istehsalın
rentabelliyinin artımına xidmət etməyən dövlət dotasiyaları, investisiyaların aşağı
səmərəliliyi və s. bu kimi neqativ meyllər bir daha hələ də ölkənin (Azərbaycan) bank
sisteminin tam səviyyədə makro və mikroiqtisadi proseslərin tənzimlənməsi
funksiyalarının dolğun yerinə yetirilmədiyini göstərsə da artıq müvafiq strukturlar
tərəfindən bu sahədə konkret tədbirlər görülür.
Müasir təhlil göstərir ki, pul-kredit siyasətində təşkilatı iqtisadi problemlərin
həlli, kredit qoyuluşlarının səviyyəsindən, bank kapitalının təmərküzləşməsindən,
kreditlər və depozitlər üzrə orta faiz dərəcəsinin dəyişməsindən, resursların cəlb
edilməsi qabiliyyətindən və bir çox parametrlərdən birbaşa asılıdır.
Ötən illər ərzində bir tərəfdən bankların iriləşməsi və birləşməsi prosesi getmiş,
digər tərəfdən isə bir sıra zəif kapitallaşan banklar bağlanılmışdır. Bu istiqamətdə
görülən işlər kimi bankların məcmu kapitalına olan minimum tələbin miqdarı
Mərkəzi Bank tərəfindən artırılmışdır. Belə ki, Azərbaycan Respubilkası Mərkəzin
Bankının darə Heyətinin 23 dekabr 2005-ci il tarixli protokol qərarı ilə “Banklar
haqqında Azərbaycan Respublikası Qanunu”nun tələbinə uyğun olaraq fəaliyyətdə
olan banklar üçün məcmu kapitalın minimum miqdarına (xarici bankların yerli
filialları üçün məcmu kapitala bərabər tutulmuş vəsaitin minimum miqdarına) qarşı
tələbləri 01 iyul 2007-ci il tarixdən 10 milyon manat kimi müəyyən edilmişdir.
Özəl bankların konsolidasiya olunması, kapitallaşması və digər tədbirlər
hesabına onların sağlamlaşdırılması istiqamətində müəyyən tədbirlər görülmüşdür.
Bank sferasında sağlam rəqabət proseslərini gücləndirmək məqsədilə xarici kapitalın
yerli bank sistemində iştirak rejimi daha da liberallaşdırılmışdır.