392
alacaqdı, Ceyran gərək səhər obaşdandan da avvəl duraydı, qalan xəkə-gülbləri
daldada qızarda bilsə, gətirib kürsüyə qoyaydı. Uşaqlar oyanmamış, canların soyuq
almamış...
Dərd Seyid Əzimin ürəyini almışdı... "Getməliyəm... Hara olsa getməliyəm.
Səhər onların gözlərini bir də elə bu gecəki kimi görə bilmərəm... Nağılnan gecə
ovundurdum, gündüz ovundura bilmərəm..." Bu gecə Şirvan evlərindən neçəsində
balalar belə yatmış, neçəsində belə ataları xəcalət təri basmış, necəsində belə
analar, nənələrin gözlərinə yuxu girməmişdi? Kim bilir... Tarix bu haqda bir şey
yazmır... Təkcə "quraqlıq ilinin ağır nəticələri..." "Məşhur aclıq ili" deyib keçir...
Biz də keçəkmi, dostlar? Bu olan iş deyil. Biz sizinlə sözləşmişik ki, tarixin geri
dönməyən, kitab səhifələrinə girmiş günlərinə mütləq nəzər salacağıq... Biz o
günləri bircə-bircə olmasa da, gözdən keçirəcəyik... Gəlin qalın geyinək, nağıl
həvəsli nənələr kimi ayağımıza dəmirdən çarıq geyək, əlimizə dəmir əsa alaq... Yol
uzun, səfər ağırdır...
...Sübhün gözü açılmamış Ceyranın və Minasoltanın hənirtisi gəlirdi. Seyid
Əzim yerindən durdu. Qalmığı dəridən papaqçı Əliqulu kişinin tikib Ağaya
hədiyyə elədiyi (Allah bilir ürəyində nə niyyətə vermişdi, xüms idi, nə idi) börkü
başına qoydu, çuxanın üstündən sarı, Xorasan kürkünü geydi. Dəstəgül arvadın
toxuyub pay göndərdiyi yun şətəlləri və şiblelləri ayağına çəkdi. Yaqsay dostunun
bağışladığı ağ başlığı börkün üstündən başına doladı və nağıllarda deyildiyi kimi
altdan geyinib üstdən qıfıllandı və həyətə çıxdı. Ceyran xəkə-güllə qızardırdı. Man-
qal həyətdə tüstülənirdi. Qar dayanmış, külək azalmışdı, təbiət ayazlı, sazaqlı,
şaxtalı, amma aydın bir səhər vəd edirdi. Ağanı yaraq-əsbablı, əli ağaclı, çiyni kürk
və başlıqlı həyətdə görəndə Ceyran da, Minasoltan da təəccübləndilər. Ana yenə də
həmişəki sualını verdi:
- Hara belə, oğul, xeyir ola...
Ağa gözlərini uzaqlara dikdi; o baxışlarını anasından və Ceyrandan gizləməyə,
qaçırmağa çalışırdı.
-Xeyir olmamış nə var, lənət şərə... Balaca bir gedən yerim var.
-Uzaqdımı, dərdin alım?
-Yaxşı bilmirəm, məmə, bir az geciksəm nigaran olma.
Ana hər şeyi anladı...
-Yaxşı get , Allah xeyir eləsin...
“Çox sağ ol, ana, yaxşı ki, özün başa düşürsən, sənə daha izahat nə lazım?”
393
-Salamat qalın...
-Allah amanında... - O adəti bir hərəkətlə oğlunun ardınca bir cam su atdı...
İrəlilədikcə indicə arxasınca göz yaşlarını gizləyib su atan ananın əziz surəti
canlanır, o getdikcə bu surətdə qarşısında yol göstərən canlı-qanlı bir bələdçi kimi
irəliləyirdi. Şairin ürəyi öykələnir, ananın halını düşünürdü: "Mənim anam,
zəhmətkeş anam, cavanlığını, həyatının ən əziz günlərini yolumda qurban verən
anam! Əvvəl məni, indi də balalarımı yiyələnib böyüdən, pərəstarım ana!
Qadınların ən nəcibi, anaların ən şərəflisi, fədakarı anam! Əgər Məhəmmədin
dinindən üz döndərsəm, cəddim rəsulallahın bütün fıkirlərini rədd edib,
düşüncələrini inkar etmiş olsam belə, insanlara, xüsusən qadınlığa qarşı bütün haq-
sızlıqları, zülmü, hicabı, cəhaləti ona tək bircə cümləsi üçün bağışlardım:
"Əlcənnətü təhtə əqdamil-ümməhat" - behişt dedikləri yer anaların qədəmləri,
ayaqları altındadır. Sənin kimi anaların, ana! Ana adını daşımağa layiq olan
qadınların ən nəcibinə, sənə qurban olum, mənim arxam, köməyim ana!"
Beş bayatım var, dostlar... beşi də ana diliylə qoşulub. Bir görün necə də
yaraşır. Minasoltan anaya... Seyyidin anasına, şairin anasına...
Minasoltan onun ardınca su atırdı... Bu neçənci dəfədir? Görəsən, dostlar, ana
oğul dalıycan neçənci dəfə su atır, ömründə nə qədər atıb bu qırxhaçar camıyla su?
Şirvana binə gəlləm,
Gedərəm genə gəlləm,
Birdə üzünü görsəm,
İmana dinə gəlləm.
Bu ana gözləri nə qədər yollara dikilib, yollarda qalıb? Nə qədər yol çəkib bu
gözlər? Ətrafına xırda qırışlar düşmüş, bu mehriban, sevən gözlər.
Oba keçir çaxnaqdan,
Sular doymaz axmaqdan,
Gözlərimə tor gəlib,
Yollaruva baxmaqdan.
Bu ürək nə qədər hicran ələminə dözüb, vüsal həsrətilə çırpınıb?
394
Arazıyam adanın,
Quluyam şahzadanın,
Çıxaydım, qabağına,
Sənə gələn qadanın.
Bu qulaqlar nə qədər addım səsində qalıb? Yüz addım səsindən birini ayırmağa
çalışıb, birinin səsini tanıyıb yüz addım səsindən.
Yol üstə kor bulağam,
Bağrı sulağ-sulağam,
Hansı yoldan gələsən,
O yola göz-qulagam.
Bu dil-dodaqlar nə qədər "bala" pıçıldayıb? "Bala" deyib göylərə yalvarıb,
"bala" deyib Allaha yovuncuyub. Pir qalmayıb sadağa getməsin, övliya qalmayıb
canını qurban deməsin.
Bala, bala bal dadı,
Balam adam alladı,
Şirini şirin olur,
Acısı da bal dadı.
-Uşaqlardan...
-Nigaran getmə oğul, evdə bir az un qalıb, bişirrik, boranı da var. Sən işində
ol. Arxayın get...
“ Kaş arxayın gedə bileydim, kaş gedə bileydim..." O, darvazadan çıxdı Sübh
əzanı Kəblə Mürvətin yanıqlı zəminxarası... "La ilahə illəllah, Məhəmmədən rəsul-
Allah. Əmirəl-möminnəi Əliyyən-veliyyullah... La hövlə vəla qüvvətə illa billah"
əbu da məhəllənin istəklisi, Qala azar hamamının daimi müştərisi, əli qələmkar
boğçalı, kəfşduz Meşədi Qəmbər idi... Seyid Əzimi görcək təkbirini kəsdi, seyid
üzünə çıxmışdı, bu təsadüfü xeyir fal kimi qəbul elədi.
-Bıy salam -əleyk, Ağa, cəddüvə sadağa gedim... Nə əcəb bu sübhdən,yoxsa
sən də hamama buyurursan?
Seyyid qəlbində gülümsədi, "bəh-bəh bitib hər bir yarağımız, qalıb saqqal
darağımız, elə bircə bu havada boş qarına hamamımız əksikdi? Kişi sən
dostgalısan, vallah, ruhun var... Əhsəntü". - Xeyr, balaca bir səfərim var...