Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
387 
TAP-TANAP LAYİHƏLƏRİNİN AZƏRBAYCAN ENERJİ STRATEGİYASINDAKI ROLU 
 
Tapdıqlı N.N. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
E-mail:
 
[e-mail]
 
 
Enerji mənbələrindən istifadənin səmərəliyinin artırılması neft və qaz sektoru iqtisadiyyatının əsasını 
təşkil edən Azərbaycan tərəfindən müəyyən edilmiş prioritetdir. Azərbaycan enerji ixracatçı ölkə kimi 
fəaliyyətinə 1994-cü ildə Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının istismarına başlamaq üçün beynəlxalq 
tərəfdaşları ilə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasından sonra başladı. 
2000-ci illərin ortalarından bəri qaz komponenti Azərbaycanın siyasətində üstünlük təşkil etməyə 
başlayır. Əvvəllər Rusiyadan da daxil olmaqla idxal edən ölkəmiz(4,5 milyard m3-ə qədər), öz qaz 
yataqlarının inkişafı ilə qaz idxal edən ölkədən ən böyük ixracatçı ölkələrə çevirmişdir. Hazırda 
Azərbaycanın əsas qaz ixracatçısı kimi rolu güclənir və bunu AB qazının Rusiya qazından asılılığını 
azaltmaq strategiyası asanlaşdırır.
Avropa ölkələri Azərbaycan qazına Rusiya qazına alternativ kimi baxırlar. Bu baxımdan xüsusilə 
cəlbedici olan Azərbaycanın Şahdəniz 2 dəniz yatağından təbii qazın Avropaya daxil olduğu əsas qaz kəməri 
olan TAP-TANAP layihəsinin həyata keçirilməsidir. 
Beləliklə, mövcud Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri Azərbaycan qaz ehtiyatlarının daşınması üçün 
yetərli olmadığında, Cənub Qaz Nəqliyyat Dəhlizinin yaradılması fikri 2013-cü ildə yarandı. 2013-cü ildə 
Cənub Qaz Nəqliyyat Dəhlizinin inkişafında daha bir mühüm hadisə baş verdi - layihənin son marşrutu üzrə 
mübahisələr sona çatdı və nəticədə Azərbaycan Xəzər qaz ehtiyatlarının Avropaya nəqli üçün rəqib olan 
Nabukko layihəsindən Trans-Adriatik Qaz Boru Kəmərini (TAP) üstün tutdu.
Azərbaycan qazının Avropaya nəqli üçün Cənub Qaz Dəhlizinin bir hissəsi olan Trans-Adriatik Qaz 
Boru Kəmərinin (TAP AG) tikintisi başa çatıb. Energetika Nazirliyi Azərbaycanın artıq Trans-Adriatik qaz 
kəməri ilə ticari qaz tədarükünə başladığını bildirdi. Növbəti 25 ildə 10 milyard kubmetr Azərbaycan qazının 
Avropaya nəqli planlaşdırılır. 
3500 km uzunluğundakı dəhliz dörd hissədən ibarətdir - Şahdəniz II layihəsi, Cənubi Qafqaz Qaz 
Boru Kəməri (CQQBK), Trans Anadolu Qaz Boru Kəməri (TANAP) və onun son hissəsi olan Trans 
Adriatik Qaz Boru Kəməri (TAP).
Dəhliz yeddi ölkədən - Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Bolqarıstan, Yunanıstan, Albaniya və 
İtaliyadan keçir və Xəzər qazının alınması üçün son yer İtaliyadır. Trans-Adriatik Qaz Boru Kəməri layihəsi 
yalnız Xəzər qaz ehtiyatlarına çıxış təmin etməsi ilə kifayətlənmir. Bütün iştirakçı ölkələrin özlərini Avropa 
enerji bazarında yenidən tutma imkanı var. 
TANAP, əsasən bir qaz tədarükçüsündən asılı olan Cənub-Şərqi Avropa ölkələrinə enerji 
tədarüklərinin şaxələndirilməsini mümkün edir. Bu qaz kəməri sayəsində Azərbaycan Avropaya təbii qaz 
ixrac etmək imkanı qazandı ki, bu da ölkənin gəlirlərini artıracaq və əhalinin rifah halını yaxşılaşdıracaqdır. 
Bakı, həmçinin Avropa Birliyi ilə siyasi və iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün əhəmiyyətli bir təkan alacaq. 
Bundan əlavə, Azərbaycanın Xəzər dənizindəki payında, Abşeron, Ümid və Babək yataqlarında, habelə 
Qarabağ, Dan Ulduzu və Əşrəfidə əlavə qaz ehtiyatları var ki, bu da gələcəkdə infrastruktur və qaz ixracını 
Avropanın müxtəlif guşələrinə artırmaq üçün əlavə həcmlər verə bilər. 
Daha əvvəl də qeyd edildiyi kimi, TANAP Azərbaycan Respublikasında ən böyük enerji layihəsi ola 
bilər. Beynəlxalq səhnədə təxminən 2000 km uzunluğundakı boru kəməri Avropadakı enerji siyasətinin 
gedişatını və bu səbəbdən bölgədəki qərar qəbuletmə prosesini və regional münaqişələri dəyişdirəcəkdir. 
Bəzi ritorik suallar ortaya çıxır:
Azərbaycan bölgədəki siyasi proseslərin bir hissəsi olaraq qalacaqmı? Ölkə gələcəkdə Rusiya 
Federasiyası üçün şərtlər təyin edə biləcəkmi? Və ən əsası, Qərb ikili standartlar siyasətini dəyişdirəcək və 
yeni regional tərəfdaşını dəstəkləməyə başlayacaqmı?
Yarandığı ilk günlərdən bəri TANAP onlarla müzakirə nöqtəsi yaratdı və bu layihədən kimin 
faydalanacağını zaman göstərəcək. Buna baxmayaraq, bu istiqamətdə inkişaf etməyə davam etsək, 
Azərbaycan regional səviyyədə bütün hədəflərinə çata bilər.