MiRZƏ ƏLƏKBƏr sabiR
Yüklə 12,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
25 Hophopnamə cəhdləri və seçki zamanı törədilən saxtakarlıqlar və s. məsələlər də özünün geniş və dolğun əksini tapmışdır. «Öylə bilirdim ki, dəxi sübh olub», «Hə, de görüm nə oldu bəs, ay balam, iddialərin», «Qlasnı seçkisini qoydu dum müzakirəyə», «Yu- xu» və s. satiralar buna parlaq misaldır. Əgər əvvəlki iki satirada çar hökumətinin xalqa verdiyi vədlərin, əslində, xalqın azadlığına deyil, onların aldadılmasına, bununla da vaxtda udulmasına xidmət etdiyi və saxta mahiyyət daşıdığı göstərilib bu cür vədlərə aldananlar siyasi ayıqlığa çağırılırsa, sonrakı satiralarda seçkilərdə baş verən siyasi möhtəkirliklər ifşa olunur. * * *
Elmi ədəbiyyatda göstərildiyi kimi, Sabir poeziya məktəbi «Molla Nəsrəddin» jurnalı səhifələrində formalaşıb kamala çatmışdır. Həmin prosesin gedişini diqqətlə izləyən professor Məmməd Məmmədov yazır: «Sabir ədəbi məktəbinə mənsub olan şairlər öz ustadlarının poetik üslubunu, satirik ifadə tərzini və spesifik yazı manerasını birdən-birə həzm və dərk edə bilmir, tədricən mənimsəyirdilər. Müşahidələr göstərir ki, 1906-cı ilin ortalarından başlayaraq bu dərketmə və mənimsəmə prosesi təxminən 1907-ci ilin axırlarına qədər davam etmişdir. Beləliklə, Sabir satirasının təsiri altında yazılmış bəzi şeirlərə «Molla Nəsrəddin» jurnalının ilk illərində ara-sıra təsadüf edilsə də, bu təsir 1908-ci ildən etibarən özünü daha qabarıq göstərməyə başlayır... Beləliklə, Sabirin satira ənənələri 1908-ci ildən etibarən onun müasirlərinin yaradıcılığında xüsusi bir qüvvət və ahənglə səslənməyə başlamışdın). Sabir poeziyasının təsiri ilə onun qələm dostları Ə.Nəzmi, Ə.R.Şamçızadə, Ə.Qəmküsar, M.S.Ordubadi, B.Ə.Hammal, M.M.Axundov, M.Ə.Möcüz, M.Hadi, A.Səhhət, H.Vəzirov, C.Cabbarlı, sonralar Ə.Vahid, M.H.Kərimi, Ə.P.Həddad, R.Əhmədzadə, B.Pünhan və b. şövqlə qələm işlətmişlər. Həmin ənənə bu gün də yaşamaqdadır. Sabir ədəbi məktəbinin əhatə və təsir dairəsi getdikcə genişlənmiş, «Molla Nəsrəddin » jurnalı ənənəsi ilə nəşr olunan «Bəhlul», «Zənbun», «An», «Kəlniyat», «Məzəli», «Babayi-Əmir», «Mirat», «Lək-lək», «Kirpi» və s. satirik jurnallarla yanaşı, bəzi qəzet səhifələrində də Sabiranə şeirlər dərc olunmuşdur. Hətta Bakıda nəşr olunan «Günəş» və sonra onun davamı kimi çıxan «Yeni Həqiqət» qəzetlərinə əlavə olaraq, həftədə bir (bəzən bir qədər gec) «Palanduz» adlı satirik səhifə də çıxmağa başlamışdı. Həmin səhifədə Sabir də iştirak edərək öz əsərlərini «Çuvalduz» ümumi başlığı və «Nizədar» imzası ilə dərc etdirirdi. Qeyd edək ki, bu satirik səhifənin adı ilə xalq şairinin orada çap etdirdiyi əsərlərin ümumi başlığının həmqafıyə olmasına («Palanduz» - «Çuvalduz») təsadüf kimi baxmaq olmaz. Sabirin burada işlətdiyi imza da «Palanduz»un digər müəlliflərinin imzalarından seçilir; o biri müəlliflər səhifənin sadəcə olaraq «Nizə»si, «Biz»i, «Mismar»ı, «İynə»si, «Töylə mıxı», «Anğ»ı və s. idilərsə, Sabir «Nizə- dar»ı, yəni bayraqdan idi. «Palanduz»un üzvləri Sabiri özlərinə ustad hesab edir, 26 Mirzə Ələkbər Sabir onun adını (daha doğrusu, səhifədə işlətdiyi əsas gizli imzası olan «Nizədar»ı) hörmətlə çəkir, satirasının ictimai-bədii gücünə, şairin sənətkarlıq qüdrətinə yüksək qiymət verir, xalq şairinin əsərləri mövzusunda əsərlər yazırdılar. Sabir bu səhifədə «İııteligentlər deyir ki:», «Millət deyir ki:», «Axşam olacaq...», «Mürtəcelər, sevinin...», «Şurə gəlib şad olun, iranlılar!», «Yuxu» satirasını, habelə «Əz tərəfı- Mirzə Bisavad» imzası ilə «Şik ayət!..» başlıqlı felyetonunu dərc etdirmişdir. Bundan əlavə, Sabirin «Qurban bayramı» satirasının imzasından «Palanduz» şairlərindən «Nizədar» cənabları» görünür ki, bu əsər də həmin səhifə üçün nəzərdə tutulmuş, lakin satirik səhifə bayram günü çıxmadığından həmin əsər belə bir törəmə imza ilə qəzetdə məhz Qurban bayramı günü dərc edilmişdir... Sabir «Günəş» və «Yeni həqiqəti» qəzetlərindən əvvəl «Həqiqət» qəzetində və ona əlavə kimi çıxan «Həfteyi-ədəbi» və «Həfteyi-fənni» səhifələrində də fəal iştirak etmiş, hətta «Həfteyi-ədəbi»nin münsiflər heyətinin üzvü kimi, burada keçirilən tədbirin səmərəliliyini artıra bilən təkliflə çıxış etmiş, onun təklifi qəbul edilmişdi... Elə buradaca qeyd edək ki, Sabir Balaxanı məktəbinin o zamankı müdiri Əhməd Kamalla yaxın ünsiyyətdə olmuş, hətta Ə.Kamal «Həqiqət» qəzetinə «Sər mühənir» kimi işə dəvət olunanda Sabiri də özü ilə bərabər həmin qəzetə cəlb etmişdi. Xalq şairi də bir sıra didaktik əsərini və satirasını «Həqiqət», «Günəş» və «Yeni həqiqət» qəzetlərində, habelə onlardan son ikisinə əlavə olunan satirik səhifədə dərc etdirmişdi. Sabirin Balaxanı məktəbi ilə bağlı fəaliyyəti, bu məktəb ətrafında yaranan bəzi problemlərlə bağlı qələmə aldığı «Saxtə bir xətti-xam ilə...», «Şimdi hər millət edir...», «Haləti-məstliyində nə olur, ey əyyaş» sözləri ilə başlanan taziyanələri və «Şikayət!..» felyetonu həmin qəzetlərdə işıq üzü görmüşdü. «Şimdi hər millət edir...» taziyanəsində təəssüflə bizdəki təkcə avamlar, «qara məxluq» deyil, «ariflərin», oxumuşlann da «vətən övladın nəfi-cibişdanə fəda» etmələri diqqətə çatdırılırdı. Sabir öz gəlişi ilə xalqın nəzərindən müəyyən qədər düşmüş Balaxanı məktəbində böyük canlanma yaratdı. Qısa müddət ərzində məktəbin nüfuzu elə yüksəldi ki, növbəti dərs ilində ona gözlənildiyindən daha çox şagird gəldi. Məktəb binasında şagirdlərə yer çatışmadı... Məktəb rəhbərliyi ilə camaat arasında yaranmış problemdən istifadə edən bəzi qara qüvvələr, o cümlədən müəllimə yaraşmayan əməllərinə görə məktəbdən xaric edilən keçmiş şəriət müəllimi Molla Abdulla məktəbin qabaqcıl müəllimlərinə qarşı böhtan və hədə kampaniyası təşkil etdilər. Bu cür hədələr Sabirin də ünvanına gəlirdi. Başda camaat vəkili Baxış Əhmədov olmaqla qabaqcıl görüşlü adamlar şairi layiqli müəllim və əməlisaleh bir insan kimi müdafiə etdilər. Sabir də hədə-qorxulardan çəkinməyib, onu savadsızlıqda, müəllimlik qabiliyyətinin yoxluğunda, Azərbaycan (türk) dilini bilməməkdə günah- landıranlara cavab olaraq «Saxtə bir xətti xam ilə...», «Haləti məstfiyində nə olur, ey əyyaş» taziyanələrini və «Şikayət!..» başlıqlı felyetonunu yazaraq Molla Abdul -
Yüklə 12,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|