Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.5. MODERN DÜNYAYA İTİRAZLAR
| Modernizm
Postmodernizm Form (birleştirici, kapalı) Antiform (ayırıcı, açık) Amaç Oyun Tasarım Rastlantı Hiyerarşi/ Düzen Anarşi İlerleme Tükenme/Sessizlik Sanat Nesnesi/Bitmiş Yapıt Süreç/Performans/Happenning Mesafe Katılım Yaratma/Bütünleştirme Yaratmayı bozma/Yapıbozum Sentez Antitez Varlık Yokluk Merkez merkezsizlik Kalite/dayanıklık reklam/sunuş/etiket Felsefe-Psikoloji kişisel gelişim/NLP Yazar okur 52 Açıklama yorum Akıl/araçsal akıl arzu Nesnel öznel Eril er-dişil(ünisex) Üretim tüketim Ulus-devlet şirket-yönetimi Evrensel yerel-küresel Totalitarizm demokrasi Memleket/ev Sanal mekân Matbuat Görüntü Kütüphane Arama Motoru/Google Sağlık Şekil/estetik görüntü Homojen heterojen Hukuksal Etik Estetik Beden organ Nakit kredi kartı Çalışma eğlence-tembellik- Aile birlikte yaşam Kesinlik olasılık Üst kimlik alt kimlikler Hipotaksi Parataksi Kök/Derinlik Köksap/Yüzey Gösterilen Gösteren Anlatı/Büyük Tarih Karşıtanlatı/Küçük Tarih Ana Kod Kişisel Dil Cinsel Organ/Erkeklik Organına Değin Çok Biçimli/Hünsa Paranoya Şizofreni Köken/Neden Fark-Fark/İz Metafizik İroni Belirlilik Belirsizlik Aşkınlık İçkinlik. 101 101 Ihap Hassan, “Bir Postmodernizm Kavramına Doğru”, (Çev.: İshak Yetiş), “Modernizmden Postmodernizme”, Hece, Aylık Edebiyat Dergisi , 2008, sayı:138/139/140, Hece Yayınları, Ankara 2008, s. 267–277. 53 2.5. MODERN DÜNYAYA İTİRAZLAR Schopenhauer bu dünyanın[modern dünyanın], estetik olarak ayyaşlarla dolu bir meyhane, entelektüel olarak tımarhane, ahlâksal olarak da bir haydut yatağı olduğunu söyler. 102 Modern insan/toplum ve onun dünyası, akıl ve bilim tarafından dizayn edilerek, insanlık için mümkün olan en iyi yaşam modelinin bulunacağı fikrini taşıyordu. Bu yaşam modeline göre insan daha konforlu ve sistemli olarak her şeyin yolunda gideceği bir yaşama kavuşacaktı. Modernitenin projesi buydu diyebiliriz. Aydınlamanın ufkundaki ışıklı dünyaydı bu tasarım. Her şey akılsal düzenlilikte ve bilimsel doğrular ile daha kolay olacaktı. İlerleyen insanlık hep daha iyiye doğru akacaktı. İlerlemek ve dünyayı bir yeryüzü cennetine dönüştürmek için yaratıcı-üstün güç gerekiyordu: bu insan modern insandı (beklenen yaratıcı insan, Nietzsche’nin ‘üstinsan’ı değil bu, modernitenin üstinsanı: dünyaya değer katan insan) ve o da -Aydınlanmanın ışığında akla başvuran ve deneyen insandı- tüm cesaretiyle sahneye çıkıp rolünü oynadı. Peki, insan bu maceranın-oyunun sonunda mutluluğa kavuştu mu? Postmodern okumalara yaslanarak bu soruya ‘hayır’ cevabı verildiğini söyleyebiliriz. Dahası sadece bir hayırla kalmaz. Postmodernistlere göre modernite fikrinin oluşturduğu dünya, özgürlük yitimine yol açıp, sömürü ve savaştan başka bir şey getirmemiştir. Üretim kolaylaşmış, ama yoksulluk ve açlık artarak devam etmiş; evrensel akla dayalı hukuk düzeni oluşturulmuş, ama adaletsizlik ayyuka çıkmış; tanrıya kulluk edip dinsel kabullere göre yaşayan insan, yerine modern devlet düzeninde vatandaşlık hakkına kavuşup birey kimliği edinen sıradan insan, siyasî olarak seçmiş, ama sadece bu kadarına-yani oyunun yedeğinde kalmaya- izin verilmiş. Çünkü sistem kendi iktidarlarını çıkaracak kanallarda herkesin geçmesine imkân vermemiştir -elbette yeryüzü bir cennet, ama bahçeniz varsa bu cennette. Kısaca iyimser modern bakış açısı, dünya ve insan sorunlarına çözüm getirmek yerine onları daha kötü bir duruma düşürmüştür. 103 Aydınlanmış modern insanın evrensel ilerleme fantezisi, Batının(Avrupa ve Amerika) dünyaya istediği şekli verme isteği, dünyanın sadece Batıdan ibaret 102 Touraine, s.125. 103 Şaylan, s. 59. 54 olmadığını gördüklerinde, kendilerinden olmayanları dışarıda bırakma, asimilâsyon, sömürme işlemlerine tabi tuttuklarını söylemek gerek. Dünyayı evrensellikte birleştirecek olan, ona şekil vermeyi sağlayacak araçlar: rasyonellik ve nesnelliktir. Nitekim Batı, gittiği yerlere, kendi üstün meziyetlerini sunmada cömert davranmaktan kaçınmamıştır diyebiliriz. Postmodernist düşünceye göre hâlihazırda yaşanan sorunlar, bu fantezinin sonuçlarıdır. Postmodernistler, dünyanın modern dönemde daha az özgür, daha çok köle; insanların daha çok tahakküm altına girmiş ve iktidarın şiddetine maruz kaldığını ileri sürerler. Postmodernistler için gelinen noktada Aydınlanmanın umutları tükenmiştir. 104 Modern umutların son evrelerine baktığımızda, ilkin modern üst insan(kutsal insan), Nietzsche’nin ‘üstinsan’ını da yanına alarak yirmici yüzyılda faşizmle buluşmuş ve dünyaya bir soykırım hediye etmiştir; İkinci olarak, bilimsel gelişmelerin verdiği heyecanla atomu parçalayıp insanlığın üstüne yağdırmış; üçüncü olarak modern dünyanın kurucu unsurlarından olan burjuvazinin kapitali artırmak adına emeği sömürmesi, işçilerin yaşamak için günün büyük bir bölümünü daha fazla çalışmaya ayırmasına rağmen nitelik bakımından yaşamında bir değişimin olmaması ve bunun yanında yabancılaşması; kapitalist yapının karşısında olan modern dünyanın içinde anti- modern bir duruşta da olsa yine de modern kabul edilmesi gereken Marks(izm) kökenli proleter hareketin/ütopyanın gerçeklik kazanmasında totaliterleşmiş olması gibi örnekler verebiliriz. Tabi burada Weber’in gösterdiği rasyonelleşmenin ürünü olan bürokrasiyi ve oluşan bürokratik mekanizma içerisine sıkışan insan yaşamını da unutmamak gerek. 105 Modernite kavşağında birleşen bu yollar, insanlığa beklenen geleceği bu duraklarda sunmuştur. Bu duraklara uğrayan modern akıllı özne, tarih yapıcı/belirleyici özelliğini yitirdiğini ve zamanı/tarihi döndürecek bir yol bulamayarak ufukta tıkanmışlık olduğunu görür. Tarihe ya da yaşama yön vermede Aydınlamanın/modernitenin karakteristik dinamiği olan ‘ilerleme’ fikriyatın dünyayı getirdiği yer son tahlilde karamsarlık ve umutsuzluktur. 104 Kenan Malik, “Irkın Aynası: Postmodernizm ve Farklılığın Kutsanması”, Wood, Ellen Meiksins- Foster, John Bellamy(Der.), Marksizm ve Postmodern Gündem , (Çev.: Ahmet Fethi), Ütopya Yayınevi, Ankara 2001 s.102–128; Berman, s.18 105 Giddens, s. 17. 55 Netice olarak; modernitenin toplumsal sonuçları bireyin baş edemeyeceği bir yaşam yaratmıştır (ekonomik, politik, değer, bilgi). Üst anlatıların bireylere sunduğu kimlikler üst anlatıların ideolojik formaları olup farklılıkları veya ötekileri dışlayan, yok eden mekanizmaların içine tıktığını söyleyebiliriz. Modern toplumun kurucu yanının akıl olduğunu belirtmiştik, bu akıl çoğunlukla ya da tamamen erkek, beyaz ve Batılı olarak karşımıza çıkar. Bu özellikler dışında kalanlar: Doğulu, siyah, kadın ya da eşcinsel yani tüm azınlıklar(dinsel, etnik ve politik muhalifler) ve alt kültürler modern toplumun dışarıda bıraktıkları ya da hapsettikleri gruplar olarak görülür. Modernlik, akılla donanmamış ya da akıl dışı olarak gördüğü, deli, özürlü, yaşlı kısaca fayda sağlamayan, toplumun sırtında kambur olarak görülen kesimleri sokaktan, gündelik hayatın alanlarından alarak, kapalı alanlarda ya akıllı-uyumlu bir kişi haline ya da topluma faydalı birilerine dönüştürmeye girişmiştir. Bu insanlar, iyileştirilemeyecek kadar kötülerse de yok etmişlerdir(en azından modern hayali gerçekleştirmenin peşinde olanlarından biri olan Hitler’in uygulamalarında). Bu noktada bilim, bireyi istenen biçime sokmada deneysel, tedavi edici özelliğiyle modern toplum iktidarlarının hizmetinde tahakküm sağlayıcı araçtır. Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|