Moisey Kalankatuklu Albaniya tarixi
qaldı. Gürcülərin ermənilərdən ayrılması və katolikos
Yüklə 6,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- YEDDİNCİ FƏSİL Yunanların ermənilərin kilsəsində doqquz rütbənin olmaması barəsində ermənilərə etirazları;
137 qaldı. Gürcülərin ermənilərdən ayrılması və katolikos Abraham albanlar barəsində nə kimi tədbirlər gördü Ermənilər xaçpərəstliyə Roma təqviminin qırx üçüncü ilində dönüblər 21 . Albaniya isə xristianlığı erməlilərdən 270 il qabaq qəbul edib 22 . Ermənilər xaçpərəst olandan yüz səksən il sonra, erməni katolikosu Babıgenin vaxtında 23 , ( Dvində), dünyaya təşvişə salan Xalkedon qurultayı məsələsinə dair yerli qurultay çağırılmışdı 24 . Dindar yunan imperatorları Zenon və Anastasiusun əmri ilə Yunan, İtaliya, Erməniyyə, Albaniya və İberiya birlikdə biabırçı Xalkedon qurultayını və papaz Leonun risaləsini lənətlədilər 25 sonra erməni katolikosu Abrahamın vaxtında 26 gürcülər lənətə gəlmiş Kürionun vasitəsilə və onlarla birlikdə Yunan və İtaliya ermənilərindən ayrıldılar 27 . Lakin Albaniya pravoslavlıqdan əl çəkməyib hələlik ermənilərlə bir yerdə qaldı. Buna görə Abraham öz risaləsində Kürionun dönüklüyünü bütün adamlar arasında pisləyib onu dini qılıncla hamıdan ayırır 28 . Əvvəlcə bu haqda o, Albaniyaya xəbər göndərir və aşağıdakı məktubu yazır:”Albaniyanın ( katolikos) taxtı Erməniyyədəkindən qabaq təsis olunub 29 və fikirlərində bənzəyiş var. Biz albanları köməyilə keşişlərin yunanlara verdiyi, qiyamətə qədər etibarlı olan höklərinə görə Kürionu lənətləyib rədd etdik. Biz və albanlar, gürcülər haqqında aşağıdakı qərarları qəbul etdik: onlarla heç bir təmasda olmamaq – nə ibadətə, nə yeməkdə, nə içməkdə, nə dostluqda, nə uşaqların tərbiyəsində, nə onların Mtsxeqdə, nə də Manqlisdə 30 olan xaçlarına ibadətdə, onları bizim 138 kilsələrə buraxmamaqda, nə də onlarla qohumluqda. Onlarla yəhudilərlə olduğu kimi yalnız alış – verişdə təmasda olmaq olar. Əgər bu qadağana baxmayaraq kimsə onlarla təmasa girsə, qoy o adamın canı və başı lənətlənib ömrü boyu Allaha kilsəsindən qovulsun. Qoy bu qərarları pozan Zülmətə qərq edilib Cəhənnəmə vasil olsun!”
Markian Yunanlar üzərindəki bütün fəsadlı hakimiyyəti dövründə 32 öz yaramaz arvadı, devrilmiş Nestor küfrün havadarı olan Pulheriya 33 tərəfindən aldanaraq, Xalkedon qurultayını çağırıb xristian dininin əsaslarını dağıtdı. Bundan sonra həmin qurultayın tərəfdarları dəfələrlə ermənilərlə mübahisəyə girib onları tabe etmək istədilər. Bəzən bu tabeliyi məktublar vasitəsilə, bəzən də üzbəüz oturaraq birinci dəfə Konstantinopolda, ikinci dəfə isə Feodosiopolda onlar azmış erməniləri öz tərəflərinə çəkmək istədilər. Hərçənd imperator əmrilə yığılan yunan din xadimləri əmin idilər ki, öz 139 zəngin dilləri və gözəl danışma qabiliyyəti sayəsində onlar qalib gələcəklər, lakin onlar da ləyaqətli cavablar alırdılar. Çünki artıq ermənilər də savadlanmışdılar və onların arasında yunan dilini bilənlər də var idi. Ermənilər hər yana xəbər yaydılar ki, Mayraqomlu İovan yunanların tərəfdarı olub ermənilərin əleyhinədir 34 . Bu böhtanın təşəbbüskarı sonralar erməni katolikosu olan Solomon adlı bir rahib idi
35 . Bu Solomon öz müəllimi Makenos vəngin keşişi Solomondan bu barədə soruşdu və o da aşağıdakını yazıb öyrədirdi: “ Ermənilər inam cəhətdən yunanlar tərəfindən məğlub edilməlidirlər, ancaq onlar yunanlara bu məsələdə məğlubiyyətə uğradılar. Yunanlar deyirlər:” Allah kilsələri doqquz rütbə ilə yaratdı və bu rütbələrin yer üzündəki ardıcıllığı mələklərin göydəki ardıcıllığı kimidir 36 . Yerdə belədir:katolikos, yəni baş keşiş, arxiyepiskop, yəni baş yepiskop, mitropolit, yepiskop, keşiş, dyakon, dyakon köməkçisi, İncil oxuyan və Zəbur oxuyan. Bunların hamısı bir yerdə katolikos seçə bilərlər, katolikos isə bunların hamısını təyin edə bilər. Buna görə də, əgər siz səmimi – qəlbdən Allaha inanırsınızsa, onda dediyiniz, sizin patriarxınız kimdir, çünki yer üzündə cəmi dörd kilsə başçısı patriarx taxtı vardır: İskəndəriyyədə - Markın taxtı, Antakiyada – Matfeyin, Romada – Lukanın və Efesdə - İoannın 37 . Bu
kainatın dörd tərəfinə, Cənnət çayının dörd axarına, heyvanların dörd növünə, dörd Zəbur oxuyana və Musanın dörd qanunlarına ( çünki İkinci qanunçuluq – Musanın beşinci kitabı ayrı sayılır) müvafiq
140 edilmişdir. Biz onların hamısına tabe oluruq və bizimlə bir din olmaq üçün onlardan birinə və ya hamısına tabe olunuz. Sizin müqəddəs Qriqoriniz Qeysəriyyədə arxiyepiskop rütbəsinə layiq görülmüşdür və bu qayda ondan sonra olanlar üçün də bu günə qədər saxlanılır. Əgər siz tamam ayrı bir kilsəyə mənsubsunuzsa, onda indiyə qədər bizə tabe olan sizin arxiyepiskop bu gün kimə tabedir? 38 Yox, əgər sizin katolikosunuz, nə də kilsənizin bütün rütbələri yoxdursa, onda aydındır ki, Ariy və başqa barbarlar və başqa dinə mənsub xalqlar kimi siz də dönük kafirlərsiniz”. Bütün bunlara cavab tapmayan ermənilər məğlub oldular. İmperator Yustinian öz hakimiyyəti dövründə müqəddəs İoann Zəbur oxuyanın qaxımış cəsədini Konstantinopola gətirib 39 oradaca da patriarx taxtını bərqərar etdi, baxmayaraq ki özünün əsas taxtı Efesdə qaldı. Həmin minvalla o, Matfeyin taxtını Antakiyadan Qüdsə, dediyi kimi “ ulu Çarın şəhərinə” 1 aparır. Lakin onun əsas taxtı Antakiyada qaldı. O zamandan həddindən artıq fəallaşan iddialılar oldu ki, harada bir havari vəfat edən kimi bu yeri patriarx məskəni kimi elan edirdilər. Və onların tərəfindən belə bir qayda qoyulan kimi, biz də öz patriarx taxtımız barəsində fikirləşdik. İranlılar və yunanlar Erməniyyəni öz aralarında böldülər 40 . Baş keşiş Movses Dvində oturmuşdu 41 . Yunanlar isə ona qarşı taxtda İohan adlı birisini oturtdular 42 . Katolikosluq iki yerə parçalandı. Buna görə Sünik xalqı hər iki katolikosluğa nifrət edərək ölkələrinin 1 İncil. Matfeydən, V,35. Yüklə 6,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|